Шыңғыс ханның Ұлы Жасақ: моңғол мемлекетін қалыптастырудағы заңдық және әскери негіздер

Скачать

Шыңғысханның Ұлы «Жасақ»- қоғамның заңдар жинағы мен тәрбиесінің негізімен танысу

Біртұтас моңғол мемлекетін құрғаннан кейін Шыңғыс хан екі нәрсеге назад аудары:

Шыңғыс хан мемлекетінде хандық, билік, жарлық шығару және әскерді басқару құқықтарына ие болды. Хан өзге мемлекеттермен соғыс жүргізумен қатар соғыс пен бейбітшілікті жариялап, бітімге келіп отырды.

Ол негізінен мынадай

функцияларды атқарды:

Ұлы жасақ -Шыңғысхан тағайындаған заңдар кодексі.

Түркі-моңғол тайпаларының ежелден келе жатқан заңдар жинағы, әдет-ғұрыптары, салттары сұрыпталып, бір жүйеге келтіріліп, хатқа түсірілді. Ол “Ұлы жасақ” деп аталып, екі бөлімнен тұрды:

Бұл заңдарды моңғолдардың бұлжытпай орындайтыны жөнінде батысеуропалық саяхатшылар таңдана жазады. Мысалы:

Коростовец: Жинақта барлық дінге бірдей көзқарас ұсынылады. Шіркеулерге, дін иелеріне, үлкендерге құрмет көрсету, қайыршыларға қайырымдылық жасау жөнінде айтылады. Онда әр моңғолдың отбасылық және жеке өмірі тұтастай қамтылады. Жасақ заңы бойынша мынадай қылмыстар жасағандар өлім жазасына кесіледі:

И. Я. Коростовец

Билік заңының бірнеше баптары:

Ұлы жасақтың кейбір баптары:

Моңғол әскеріндегі XII ғасырда-ақ қалыптасқан әскери және аймақтық тәртіпке Еуропа халықтары XIX ғасырға дейін жете алмады. Олардан Шыңғыс ханның екі артықшылығы болды:

Билік пен жасақ заңының бізге жетпеген де көптеген баптары болған. Бұл баптардың барлығында жауынгерлер мен әскербасылардың міндеттері көрсетілген. Плано Карпини Шыңғыс ханның әскери заңының қаталдығын сөз еткенде, қолбасшының бұйрығынсыз оның байрағы көтерілмей, бірде-бір жауынгердің майдан даласынан кетпейтіндігін жазған. Осындай тәртіптің нәтижесінде Шыңғыс хан аса үлкен табыстарға қол жеткізді. “Менің орнатқан тәртібім Көк тәңірдің қолдауымен жүзеге асты. Соның көмегімен ғана мен жер бетінде құрметке бөлендім”, - дейтін ол.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс