Астық және бұршақ тұқымдастарын ветеринарлық санитарлық сараптау

Презентация қосу

Астық және бұршақ
тұқымдастарын
ветеринарлық санитарлық
сараптау

Орындаған: Маратқызы
Багила 305 б топшасы
Жоспар

1. Негізгі астық және бұршақ
тұқымдастарына анықтама беру
2. Астық және бұршақ тұқымдастарының
тағамдық құндылығын анықтау
3. Астық және бұршақ тұқымдастарының
сезімдік және зертханалық әдістерін
меңгеру
4. Бұршақ тұқымдастарының негізгі
зиянкестері
5. Санитарлық баға беру
Астық тұқымдасы , қоңырбастылар (Gramіnedаe, Poaceaе)
– дара жарнақты бір және көп жылдық шөптесін
өсімдіктер. Жер шарында кең тараған. 650-дей туысы, 10
мыңнан аса түрі белгілі. Қазақстанның барлық
облыстарына тараған 83 туысы, 418 түрі бар. Астық
тұқымдасының тамырлары шашақты келеді, ал сабағы
жұмыр, іші қуыс, бунақтармен бөлінген. Кейбіреуінің буын
аралықтары жұмсақ ұлпалы (мыс., қант қамысы, жүгері,
т.б.). Сабақтарының ұзындығы 1 – 2 см-ден 30 – 40 м-ге
дейін, ал жуандығы 0,5 мм-ден 20 – 30 см-ге дейін жетеді.
Сабаққа екі қатар кезектесіп орналасқан жапырақтары –
жіңішке таспа, қандауыр, жұмыртқа тәрізді. Астық
тұқымдасының гүлі көбінесе қос жынысты, кейбіреулері
ғана дара жынысты (жүгері) болады. Олардың гүл
құрылысы басқа өсімдіктерден өзгеше келеді. Көбіне
гүлінің сыртын гүл қабыршағы қоршап тұрады. Бір немесе
бірнеше гүлдерден топталған масақшадан – шашақбас,
айдар, масақ, собық, сыпыртқы бас, яғни күрделі
гүлшоғыры құралады. Астық тұқымдасының көбі жел
арқылы тозаңданады.
Жемісі – бір тұқымды дәнек, кейде жа ңға қша. Жеміс
қабығы (қауызы) тұқымға жабысып тұтасып біткен.
Астық тұқымдасы түптену түрлеріне байланысты
тамыр сабақты, селдір түпті ж әне ты ғыз т үпті болып
үш топқа бөлінеді. Тамыр сабақты Астық
тұқымдасының түп өскіндері түптену буынына тік
(перпендикуляр) бағытта шығып, өсімдік саба ғына
қатарласа өседі (мыс., бидайық, айрауық, қамыс, т.б.).
Селдір түпті Астық тұқымдасының түптену буыны
топырақ бетіне жақын орналасады (мыс., арпабас,
сұлыбас). Тығыз түпті Астық тұқымдасының түптену
буыны топырақ бетінде өседі (мыс., бетеге, қау, селдірек
). Астық тұқымдасы шабындық пен жайылымды қтарда
өсімдіктердің 1/3 бөлігін, орманды және далалы
аймақтарда мал азығының 1/2 бөлігін құрайды. Асты қ
тұқымдасының дәнді (мыс.: бидай, күріш, сұлы, арпа,
тары, т.б.), мал азықтық түрлері де (мыс., шал ғынды қ
қоңырбас, жүгері, селеу, т.б.), арамш өптері де (мыс.,
қарасұлы, жасыл қонақ, түлкіқұйрық, т.б.) кездеседі.
Астық тұқымдасытары сабандарын қағаз, тоқыма,
химия өндірістері мен құрылыста қолданады. Сондай-
ақ оларды мәдени орындарды көгалдандыру ж әне құм
тоқтату үшін де өсіреді.
Бүкіл ғаламшарға таралған маңызды дақылдар -
даражарнақтылар класына жататын астық тұқымдас өсімдіктер.
Олардың 10 000-ға жуық түрі бар. Қазақстанда астық
тұқымдастардың 418 түрі өседі. Астық тұқымдастардың басым
бөлігі шөптектіөсімдіктер. Сүректі бамбуктар астық тұқымдастар
тобына жатады. Астық тұқымдастардың сабағы бунақталған
цилиндр тәрізді. Бунақтар аралығы қуыс (кейбіреуінде қуыс іші
өзекке толады). Астық тұқымдас өсімдіктердің сабағын
сабансабақ дейді. Жапырақтары қатар жүйкелі, сабаққа
кезектесіп орналасады. Жапырақ негізі өсімдік сабағын қармал,
қынап түзеді. Жапырақ алақаны мен қынап аралығында тілше
пайда болады. Астық тұқымдастардың гүлдері ұсақ. Олар
жинақталып, күрделі гүлшоғыр түзеді.
Гүлшоғыры - сыпыртқыгұл, күрделі масақ, собық, шашақ және т.
б. Гүлдері көбінесе қосжынысты. Дара жынысты гүлдер тек
жүгеріде болады. Гүл негізінде 2 (кейде 3) түссіз жұқа қабыршақ
және 2 гүл үлпегі орналасады. Оны гүлсерік нышаны десе де
болады. Аталығы - 3. Аналығы - 1. Жемісжапырақшасы 3-еу
болып келеді. Аналық аузы қауырсын тәрізді - екі телімді.
Жатыны жоғары орналасады. Жемісі - дәнек. Тамыр жүйесі -
шашақ тамырлы. Гж2А3Ж(3) (Гж - гүлжарғақ). Гүлжарғақ гүл
құрылысына жатпайды, ол түрі өзгерген жапырақ.
Астық тұқымдастардың көпшілігі азықтық өсімдіктер.
Бидай, күріш, жүгері, қант қамысы, өзге де өздеріңе
таныс өсімдіктерді адам тағамға
пайдаланады. Қарабас, бидайық, атқонақ, бетеге,
тарбақ, арпабастардың мал- азықтық өсімдіктер екені
мәлім. Бамбук, қамыс қағаз өндіруге шикізат ретінде
пайдаланылады. Сүректі астық тұқымдастар (бамбук,
алып сұрекқамыс) құрылыс материалы ретінде
жүмсалады .Қара сұлы, жатаған бидайық, арпабас,
қонақ, итқонақтың кейбір түрлері - шектен шыққан
арамшөптер.
Сабансабағы сүректеніп кеткен астық тұқым дастар
бар. Оңтүстік Америка да өсетін бамбуктың биіктігі 30
м, сабағының жуандығы 20 ем болады. Оңтүстік
Азиядаөсетін алып сүрекқамыс 40 метрге дейінгі
биіктікте есе алады. Бұлардың сапасы ағаштан кем
түспейді.
Екпе күріш - биіктігі 50-150 сантиметрге дейін жететін біржылдық
өсімдік . Сабағы түптеніп өседі. Жасыл, күлгін немесе қызғылтым
жапырағының ұзындығы 50 ем, ені 1 ем болады. Гүлшоғыры -
ұзындығы 10-40 ем көп масақты сыпыртқыгүл. Масақшалары тік өседі,
қысқа гүлсаеацта бір ғана гүл болады. Гүл қабыршағы қатқыл
қабықшалы, ұзын қырлы болып келеді. Оның төменгі бөлігінде көбінесе
қылтанақ байқалады. Күріштің аталығы 6-ау. Дәнегі - жұқа қабықшалы.
Гүл формуласы: Гс2А3+3Ж(3) Күріш - жылуды, ылғалды, жарықты
және құнарлы топырақты сүйетін дақыл. Өсімді мерзімі 90-165 күнге
созылады. Тұқымы +10-12оС-де өне бастайды. Сәл суық түссе,
өркендері тіршілігін тоқтатады. Күріш сула өседі. Тұқымы себіле
салысымен күріш егістігіне су жіберіп, топырақты суға қандырады.
Өркендер көктеп шыққаннан кейін су деңгейі күріш сабағының төрттен
үш биіктігіне дейін жеткізіледі. Суды дәнегі қамырланған кезде ғана
ағызып жібереді. Сөйтіп егістік құрғатылады. Күріш топырағы
тыңайтылған ауыспалы егістікте өсіріледі. Оның тамыр жүйесі нашар
дамыған, кенеулі заттар болмаса, жеткілікті қоректене алмайды. Екпе
күріш - азықтық дақыл. Дәнегінде 9-12% нәруыз, 65-70% көмірсу және
4-6% май болады. Күріш дәні ботқа, палау жасауға пайдаланылады.
Күріш нәруызы ағзаға өте сіңімді. Күріш қайнатпасы - асқазан ауруына
қолданылатын тамаша дәрі. Күріштей алынатын өнімдер де (ұн,
крахмал) мол. Күріштің дәнегінен сабын мен шырақ дайындау үшін май
алынады. Ал сабансабағы жоғары іріктемелі қағаз жасауға
жұмсалады. Сабаны, дән жармасы, кебегі - малға азық.
Күрішті Оңтүстік-Батыс Азияның тропиктік елдері алғаш мәдени
дақылға айналдырды. Үндістанда, Қытайда, Үндіқытайда 4-5 мың
жыл бұрын күріш егілгендігі туралы деректер бар.
Ғаламшарымызда күріш 140,8 млн гектар аумаққа егіл еді.
Дүниежүзілік диқаншылықта әр гектар дай 24 ц күріш түсімі
алынатыны мәлім. Қазақстан бұл межеден асып түсті. Қызыл ор да
облысы Шиелі ауданының Қызылту колхозының звено жетекшісі Ы
. Жақаев дүниежүзілік рекорд жасады.
Екі мәрте Еңбек Ері, Мемлекеттік сыйлықтың иегері Ыбырай Жақаев
әр гектардан 174 центнерден күріш алды. Қазір де елімізде күріш
өсіруге мемлекетіміз ерекше назар аударуда.
Бидай, тары, сұлы, арпа - біржылдық азықтық өсімдіктер. Сұлы
негізінен малазықтық өсімдік ретінде пайдаланылады.
Бидайдың тамыр жүйесі - шашақ тамырлы. Бидайдың
сабансабақтарынан түптенеді. Мұның шаруашылық үшін маңызы
зор. Масақшалардан күрделі масақ түзіледі. Бидайдың гүлшоғыры
- күрделі масақ. Бидай өзін-өзі тозаңдандырады. Жемісі - дәнек.
Сүлының гүлшоғыры - сыпыртқы гүл, ал тарының гүлшоғыры -
масақ тәрізді сыпыртқыгүл. Шығанақ Берсиев әйгілі тары өсіруші
болған. Ол тарының әр гектарынан 165-175 центнерге дейін түсім
жинады .
Бұршақтар тұқымдасы
(Legumіnosae) – қос жарнақтылар класына жататын бұта, шала бұта,
шырмауық, кейдеағаш, көп жылдық және бір жылдық шөптесін өсімдіктер.
Жер шарында кең тараған. 700 туысы, 17 мыңдай түрі белгілі. Қазақстанда
42 туысы мен 650-дей түрі бар. Б. т-на жататын өсімдіктердің гүліндегі 10
аталықтың 9-ы бірігіп, біреуі жеке орналасады. Аналығы – біреу. Жемістері –
бұршақ, бір ұялы. Күрделі жапырақтары сабаққа кезектесіп орналасады.
Жапырақсыз түрлері де кездеседі. Кейбір түрлерінде жапырақ орнына
тікендер, ал жапырақтарының ұшында мұртшалары болады. Б. т-ның
түйінді тамырында ауадан азот жинайтын бактерияларорналасады. Олар
ауадағы бос азотты сіңіріп, топырақты азотпен тыңайтып,
құнарландырады. Тұқымдары белокқа бай Б. т-ның а. ш-нда да маңызы зор.
Бұлар бағалы мал азығы (беде, жоңышқа, бұршақ, таспа, т.б.) болып
табылады. Ал бұршақ, кестежапырақ сияқты түрлері жасыл тыңайтқыш
ретінде өсіріледі. Б. т-ның тех. дақыл ретінде де маңызы зор (мыс., арахис,
соя, т.б. майы). Ағаштарының сүрегі құрылыста және жиһаздар жасауға
пайдаланылады. Кейбір түрлерінің қабығынан бальзам, шайыр, сапонин,
түрлі түсті бояуыш заттар алынады. Олардың ішінде мыс., мия, әйбәтмия,
түйежоңышқа, жыланбұршақ сияқты түрлері – дәрілік өсімдіктер. Б. т-ның
кейбір түрлері улы, олардың құрамында алкалоидтар, сапониндер,
гликозидтер бар (ақмия, бойдана, таспа, кекіре, т.б.).
Бұршақтар тұқымдасының 120 мыңдай түрі бар (490 туысы бар, олардың
көпшілігі өзгергіш полиморфты).
Бұршақ тұқымдастарының
жер шарында таралуы
Сиыржоңышқа туысы 150-дей түрі бар; БОР-дың флорасында 84
түрі бар, ал Қазақстанда 25 түрі кездеседі. Олардың көпшілігі жем-
шөп ретінде аса құнды және сапасы жоғары пішен немесе дөн алу
мақсатында мәдени жағдайға ендірілген. Кейбіреулері арам шоп
ретінде егістікті бүлдіреді.
Егістік сиыржоңышқа пішен дайындау жөне дән алу мақсатында
өсірілетін біржылдық шөптесін өсімдік. Түкті сиыржоңышқа
біржылдық, сиректеу екіжылдық өсімдік, оны мал азығы ретінде
күздік қарабидаймен бірге себеді. Табиғи жағдайда ол БОР-дың
европалық бөлігінде, Кавказдың Солтүстігінде және Орта Азияда
кездеседі. БОР-дың барлық жерлерінде, арамшөп ретінде түкті
сиыржоңышқа, ал осы республикалардың европалық бөлігі мен
Кавказда айылжапырақты сиыржоңышқа өседі.
Асбұршақ туысы . Түрлерінің саны әлі күнге дейін толық дәлелденбеген. БОР-дың флорасында
6-түрі келтірілген. Біржылдық және көпжылдық шөптесін өсімдіктер, сабақтары жұмсақ,
мұртшалары арқылы басқа өсімдіктерге жабысып көтеріліп түрады. Егістік асбұршақ біржылдық
шөптесін өсімдік, егістік және кейбір жағдайларда бақшалық дақыл ретінде кең таралған. Бұл
түр дала асбұршағына жақын шамасы соңғы түр осы кездегі себіліп жүрген сорттарды
шығарғанда алғашқы пайдаланған форма болса керек.
Жоңышқа туысы (люцерна ). 100-дей түрі бар. Табиғи жағдайда жер шарының екі ендігініңде
тропикалық аймақтарында, жерортатеңізі жағалауында, Европада, Кавказда, Орта Азияда
кездеседі. БОР-дың флорасыңца 36 түрі кездеседі, олар негізінен Орта Азияда өседі, ал
Қазақстанда 18 түрі бар. Көпжылдық және біржылдық шөптесін өсімдіктер, жапырақтары
үшқұлақ болып келеді, сиректеу бұталар. Бобтары бір дәнді (немесе аз дәнді), формасы бүйрек
немесе орақ тәрізді. Құрғақшылыққа, сортаң және сор топырақтарға жақсы бейімделген
тамырынының ұзындығы 1,5 м-ге дейін жететін, кіндік тамырлы өсімдік. Агромелиоративтік
маңызы зор. Мал азығы ретінде аса құңды, құнары жоғары және жақсы желінетін пішен беретін
өсімдік. Сарбас жоңышқақ (люцерна серповидная, или люцерна желтая ) биіктігі 100—120см
болатын, күлте жапырақшасының түсі сары, құрғақшылыққа, ыстыққа және суыққа төзімді
өсімдік. Табиғатта (Европада, Сібірде, алдыңғы және Орта Азияда) жөне мәдени жағдайда кең
таралған өсімдік. Кәдімгі жоңышкцның (люцерна посевная, или синяя) гүлі қою-күлгін түсті,
бобы спираль төрізді бұралған болып келеді. Табиғи жағ-дайда Кіші Азияда, Тибетте, Индияда
кеңінен таралған. БОР-дың территориясыңда, өсіресе құрғақ шөлейт аудан-дарда тек мөдени
жағдайда ғана өседі, кейде жабайы жағдайға ауысқандығы байқалады.
Бұршақ тұқымдастар түрі: а — асбұршақ; б — жасымық в — нұт;
г — үрмебұршақ; д — сиыржоңышқа (малға қорек болатын
бұршақ тұқымдас өсімдік); е — мал азықтық бұршақ; ж - соя; з -
бөрібұршақ (тыңайтқыш, жем ретінде пайдаланылатын әрі
сәндік бұршақ тұқымдас шөптесін өсімдік)
Соя. туысы Туыстың құрамыңда 40-тай түр бар. Табиғи ареалы
аса кең, алайда негізінен Американың, Азияның жөне
Австралияның тропикалық аймақтарын қамтиды. БОР-дың
териториясында тек бір ғана Уссурий соясы (соя уссурийская —
О.швигіешіз) деген түр өседі. Шаруашылықтағы маңызы жағынан
ең қажеттісі түкті соя (соя щетенистая) деп аталынатын түр. Ол
биіктігі 30-50 (80) см болатын біржылдық шөптесін өсімдік,
жапырағы үшқұлақ, гүлдері жапырақтың қолтығынан
шашақтанып шығып түрады, бобтарының ішінде біреуден немесе
аздан дөндері болады. Азияда кеңінен себілетіндігі сонша, оның
егістік көлемі 10 млн. га асады. 1 т. дәннен 113 кг май және 725
кг майдан тазартылған үн алынады. Дәнінің қүрамында 36%-ке
дейін белок болады. Сабағы мен жапырағын жас балауса түрінде
де, кептіріп те және сүр шөп түрінде де ауыл шаруашылық
жануарларына қорек ретінде пайдаланады. Соядан әртүрлі
тағамдар дайындайды: сүт, май, айран, қаймақ, сүзбе, нан, ал
сусамыр ауруымен ауыратын кісілер үшін арнайы печенье, кофе,
шоколад және т.б. (100-ден астам тағамдардың түрлерін)
жасайды. Сонымен бірге соядан пластмасс, фанер жасауға
қажетті клей және тағы басқа да заттарды жасауға керекті
шикізат алады.
Астық тұқымдастарының
құрамындағы белок, май,
көмірсу.
Жасуны
Өнім Су Ақуыз Май Көмірсу Күл
қ
Жұмсақ
14,0 12,0 1,7 68,7 2,0 1,6
бидай
Пшеница
14,0 13,8 1,8 66,6 2,1 1,7
твердая
Қара
14,0 11,0 1,7 69,9 1,9 1,8
бидай
Арпа 14,0 10,5 2,1 66,4 4,5 2,5
Жүгері 14,0 10,0 4,6 67,9 2,2 1,3
Сұлы 12,8 10,2 5,3 59,7 10,0 3,0
Күріш 12,0 6,7 1,9 63,8 10,4 5,2
Тары 12,5 10,6 3,9 61,1 8,1 3,8
Қарақұм
13,3 14,4 2,7 58,8 11,4 2,4
ық
Бұршақ тұқымдастарының
құрамындағы белок, май,
көмірсу.

Жасуны
Өнім Су Ақуыз Май Көмірсу Күл
қ

Ас бұршақ 14,0 22,4 2,4 54,1 4,7 2,4

Үрме бұршақ 14,0 23,2 2,1 53,8 3,6 3,3

Соя 10,0 36,5 17,5 26,0 4,5 5,5
Астық сапасын төменгі көрсеткіштерді
қолдана отырып бағалайды.
- Жалпы сапа көрсеткіштері – астықтың кез-келген партиясында анықталатын
көрсеткіштері (түрі, түсі, иісі, дәмі), зиянкестермен ластану деңгейі,
ылғалдылығы және көгермегендігі.
- арнайы немесе мақсатты көрсеткіштері – тауарлық-техникалық сапасын
сипаттайтын көрсеткіштері. Бұл көрсеткіштері әр астықта жеке-жеке
анықталыды, мысалы, жылтырлығы (ақ бидай, күріш), шикі клейкавина саны
мен сапасы (ақ бидай), табигһңи массасы (ақ бидай, күріш, қарақұмық, сұлы),
және т.б. Ақ бидайда сондай-ақ майда дәндер саны, зақымдалған дәндер
сияқты басқада көрсеткіштері анықталады.
Астықтың жалпы көрсеткіштерін органолептикалық және физико-химиялық
әдіспен, ал арнайы көрсеткіштерін - физико-химиялық әдіспенанықтайды.
Органолептикалық әдіс өнімның сыртқы түрін, түсін, дәмін иісін анықтайды.
Сыртқы түрімен түсін көзбен бақылау арқылы анықтайды, ол дақылдың қай
топқа жататыннын анықтау үщін көмектеседі.
Физико-химиялық әдіс дақылдың ылғалдылығын, табиғи массасын, ақуызбен
клейковина сапасын, зиянкестермен зақымдалмағанын және т.б.
көрсеткіштерін анықтау үшін қолданады.
Астықтың тауарлық құндылығы мына көрсеткіштері бойынша аныталады:
1000 дән массасы, біркелкілік, дән көлемеі, жылтырлығы, жасунық мөлшері,
және т.б.
Барлық көрсеткіштері жақсы тек азап наманған бидайды кептірін өңдегенс он
онық сапасы жақсарады. Ал химиялық көрсекіштері нашар дақылды қанша
Органолептикалық корсеткіштер бойынша дәннің сапасына
сараптама
Түсі: астықтың табиғи қасиетін және жаңалығын көрсететін негізгі
сапалық көрсеткіші. Жаңа астық деп ешқадай өзгеріске ұшырамаған:
қоршаған ортаның әсеріне, жинау мен сақтау өзгерістеріне
ұшыраған. Жаңа бидай түсі табиғи, жылтырап тұратын болуы
керек.Сыналып отырған сынама түсі сол ауданда (облыста,
республикада) тараған бидайдың зертханалық эталонымен
салыстырады.Астық түсі жарық жақсы түсетін жерде күндіз
анықтайды.Ауа райының қатты ылғалды болуы немесе қатты ысып
кетуі салдарынан және т.б. себептер салдарымен астық түсі күңгірт
болып, жылтырлығын жоғалтады. Мұндай астық түссіделген немесе
күңгірттенген асытық деп аталады.
Иісі. Аса маңызды сапа көрсеткіші. Сау астықта оған тән емес
ешқандай иіс болмауы керек. Астық негізінен басқа қоспалардан иісті
тез сіңріп алады.Астықта болатын гған тән емес иістердің бірі ол
зиянкестер салдарынан болатын уыт немесе шіріген иіс.Астыққа тән
емес бөтен иіс оны дұрыс сақтамаған кезде, қоймаларды дұрыс
тазаламаған кезде, немесе тасмалдау барысында және т.б.
жағдайларда пайда болады.
Дәмі. Астық дәмі оның жаңа екенін иісі бойынша анықтау қиын болған
жағдайда анықталады. Астық дәмін анықтау үшін 100 г майдаланған
астық сынамасын 2 гнан шайнайды. Әр анықтаудан сайын ауызды
Кемшілігі бар астықты анықтау үшін қосымша қасиеттерін анықтайды:
Бұзылған және зақымдалған астық санын анықтау;
Ақ бидайда, қара бидайда, қарақұмықта – қарайған дән саны
анықталады;астықтағы иіс тұрақтылығын анықтау, егер де желдету
барысында астықтағы бөгде иісі кетпесе онда ол дефектісі бар деп
есептелінеді;
Астықтағы клейковина саны мен сапасын анықтау жіне клейковина түсін
аныұтау. Зақымдалған клейковина түсі күңгірт болады ал иісі күйген май
иісі шығады.
Астық ірілігі сызғыш өлшемі бойынша анықталады- ұзындығы, ені және
қалындығы. Алайда тәжірибеде дәндер ірілігі арнайы елегіште елеу
арқылы жүргізеді арнай нормаға сай.
Сонымен қатар дән ірілігі 1000 дән салмағын анықтау арқылы анықтайды.
Ол арнай норма бойынша жүргізіледі. Дәнді улкен орташа және кішкентай
деп үш топқа бөледі. Үлкен дән массасы 35 г дейін болады. Ал кіші дән
массасы 25 г болады.
Жарма сапа көрсеткіштері мен ақаулары
Жарма сапасы органолептикалық және физико-химиялық талаптарға сай болуы керек. Негізгі
сапа көрсеткіштеріне түсі, дәмі, иісі, ылғалдылығы, ірілігі, және т.б.
Сапалы жарма пішіні біркелк болады.
Түсі біркелкі, басқа жармалардың қатысынысыз сол өнімге сай болуы шарт.
Кез келген жарманың өзіне сай түсі болуы керек: тары – ашық –сары; күріш жармасы- ақ; сұлы
және Геркулес – ақ сұр аралас, М және МТ маркалы жарма – ақ , Т маркалы жарма – янтар
тәрізді, асбұршақ – сарғыш немесе жасыл.
Жарма құрамында бұзылған немесе жақсы ақталмаған жарма болған жағдайда оны анализ
жасау үшін зертханаға жібереді.
Жарма мөлшері бойынша біркелкі болуы керек, егер ол бір тұтас дақылдардан жасалса оны
мөлшерлер минималды болуы керек. Жақсы өңделген жарама пішіні домалақтау және жылтыр
болуы керек.
Иісі және дәмі әр жарма түріне сай болады. Сақтау барысында жарма иісі мен дәмі әлсіреп
жоғалуы мүмкін. Жармада бөгде иісітер болмауы керек. Жарма дәмі массасы 1 жарманы жібітіп
анықтаса, иісі – жармаға су құйып 5 мин қайнатып, су банясында қақпағын жауып қойып
анықтайды.
Ылғалдылығы жармалар ылғалдылы 12-15,5 % аралығында болады. Ылғалдылық жарма
жасалған астық түріне сай анықталады.
Сондай-ақ жарманың кулинарлық қасиеті анықталады. Яғни бұл пісірілген каша түсі, иісі, дәмі,
пісірілу ұзақтығыжәне т.б..
СанПиН 2.3.2.1078-01 жармалардың қауіпчсіздік көрсеткіші төмендегідей болуы керек:
Токсинді элементтер мөлшері мг/кг: қалайы - 0,5; мышьяк - 0,2; кадмий - 0,1; ртуть - 0,03;
микотоксиндер, мг/кг: афлатоксин В1 - 0,005; дезоксиниваленол - 0,7 бидай және сұлы
жармасы үшін Т-2 токсин - 0,1; зеараленон - 0,2 бидай, жүгері, сұлы үшін.
радионуклид, Бк/кг: цезий-137 - 50, стронций-90 - 30.
Жарма сапасы ГОСТ 572-60 бойынша анықталады.
Жарманың зиянкестермен зақымдалуын
тексеру.

Жарманың зиянкестермен зақымдалғанын тексеру
үшін 10кг жарманы алады.
Жарманы оның түріне байланысты арнайы елегіште
үш бқлікте (300-400 г нан) елейді. Елеу қолменен 2
мин бойы (минутына 120 шеңбер қозғалысымен)
немесе механикалық аппартта 1 мин бойы (минутына
150 шеңбер қозғалысы боцымен) жүргізіледі.
Елегіштен өткен және өтпеген сынаманы жақсылап
қарап тексереді.
Егер жарма құрамында өлген зиянкестер болса оны
зақымдалған деп есептемейді.
Егер жарма зиянкестермен зақымдалса оны
стандартқа сай емес деп есептеп пайдалануға тиым
салады.
Астық өнімдерінің зиянкестері: Қамба
бізтұмсығы, ұнқоңызы, кіші ұн қоңызы,
шоқпар мұртты ұн қоңызы, ұры қоңызы,
астық тескіш, қамба күйесі, оңтүстік ұн
кенесі, ұн кенесі, ұзынша кене, кәдімгі
түсті кене.
Зиянкес кеміргіштері: кіші саршұнақ,
қызыл ұртты саршұнақ, зорман немесе
балпақ, қаптесер, дала тышқаны,кәдімгі
тоқалтісі, соқыртышқан, қамба
егеуқұйрығы, аламан, эверсман
атжалманы, сұр атжалман.
Бұршақ тұқымдас дақылдарының
зиянкестері

Бұршақ бітесі, түйнек бізтұмсығы, жоңышқа
жапырағының бізтұмсығы немесе фитономус,
жоңышқаның зер қоңызы, жоңышқаның сүген
қоңызы, жоңышқа жуанаяқтысы, жоңышқа
қандаласы, гүл құмыты.
Назарларыңыз
ға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Бұршақ тұқымдастарының негізгі зиянкестері

Астық тұқымдастары

Жануарлардың қарапайым саңырауқұлақтармен ластанған азықпен улануы

Тауық жұмыртқасының құрылысы

Ет және ет өнімдерін соттық ветеринарлық-санитарлық сараптау

Мал азығына санитарлықгигиеналық баға беру

Ветеринария мамандығы

Трихинеллез ауруында ветеринарлық санитарлық сараптау

Шошқа цистицеркозы

Бұршақ бітесі

Пәндер