Ерте сәбилік психикалық шақ

Ерте сәбилік психикалық шақ.

Психология

Психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының») пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Олар көпшілігімізге өз тәжірибиемізды жақсы мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда бұлардың мәнін әрқайсымыз тез ажырататын да, білетін де сиақтымыз. Бірақ психикалық құбылыстардың мәнін ғылыми түрғыдан түсіну арқылы ғана жан-жақты ажыратуға болады. Осы мәселені ғылыми жолмен баяндауды, олардың өзіндік заңдылықтарын айқындауды сөз болып отырған психология ғылымы қарастырады. Психология ерте замандардан келе жаткан білім салаларының бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген жері ежелгі Греция. «Психология» термині гректіқ екі сөзінен тұрады: оның біріншісі - «псюхе» (жан), екіншісі - «логос» (сез, ілім) . Сөйтіп, бұл сөз «жан туралы ілім» деген ұғымды білдіреді. Бірақ психологияны «жан туралы ілім» демей, психика туралы ғылым деп түсінген дұрыс. Психология ерте уақыттан келе жатқан ғылымдардың бірі болғанмен, адамның күнделікті қажетін өтеуге оның пайдасы өте аз тиіп келді.

Сәбилік шақтағы баланың ақыл-ойының дамуы.

Бала психологиясының мәселелері, сәби өміріндегі алғашқы дағдарыс

Сәби өмірінің алғашқы жылындағы дағдарыс тәжірибе күзінде мазмұны жағынан өте қарапайым деп саналған. Бұл кезең түрлі жастағы дағдарыстан бұрын зерттелген. Бірақ оның пайда болу себебі мен мәніне жете зейін аударылмаған. Осы орада сәбидің қаз-қаз басып жүруі туралы жоғары даму заңдлықтарының жеке кезеңдеріндегі сапалы өзгерістер жайын да сөз қозғап отырмыз. Сәби бірден тәй-тәй басып жүріп кете алмайды, дегенмен, бірен-сараң болса да ондай балалар бар. Бірден жүрш кететін сәбиді мұқият зертгеу нәтижелері оның бойында әлі де анықтала қоймаған жасырын ерекшеліктері бола-болатындығын көрсетеді. Алайда құпия сыр сәби жүре бастағаннан жоғалатынын байқаймыз

Сәбилік шақтың жетістіктері.

Бала психикасында алғашқы үш жылда сапалық өзгерістер айтарлықтай қомақты және тұрақтығы айнала бастайды. Сондықтан психологтар адамның туылған сәтінен есейген сәтіне дейінгі кезеңді орта жолы деп, осы үш жасты атаған.

Сәби махаббаты

Бала күнімнен бейнекамера аппаратына қатты қызықтым. Университет бітірген соң жұмыс таба алмадым да, бір шағын дүкенді жалдап, бейне түсіру орталығын құрдым. Ондағы ойым аз да болса ақша табу еді.

Бір қызығы алғашқы жұмыс күнінде күтпеген оқиғаға тап болдым. 7-8 жасар ұл бала дүкеніме келді. Жұпыны киген киімінен-ақ кедей отбасынан шыққаны байқалады. Ол бірден:

Үш жасар бала өзін-өзі күтуге қабілетті, айналасындағы адамдармен өзара қарым-қатынас жасай бастайды. Бұл кезеңде сөздік қорлар ғана емес, сонымен бірге мінез-құлықтың қарапайым түрлерін де игере алады.

Бір жастан үш жасқа дейінгі балалардың психикалық дамуынның бірнеше ерекшелігі:

-Баланың тік жүруді игеруі. Тік жүру қалпына ауысуы бірнеше қимыл әрекетін қабілеттілікпен қайта орындаудан тұрады. Қозғалып жүруге қабілеттілігінің арқасында бала сырқы ортамен дербес және еркін қарым-қатынас жасай алады. Бұл көру қабылдау мен сезінудің бірлескен қызметтері арқылы жүзеге асады. Осы сәбилікшақта бұйымдардың маңызын түсіне алады. Ерте сәбилік шақтың соңына қарай іс-әрекеттің жаңа түрлері қалыптаса бастайды. Бұларға ойын мен жемісті іс-әрекет түрлеріне: сурет салу, мүсіндеу, құрастыру жатады.

-Заттық іс-әрекеттен алынып жинақталған әсерлер баланың тілін дамытудың негізі болады. Сөздік қарым-қатынас қатынасу қабілетін талап еткен жағдайда ғана, сөзді игеру жемісті болады. Егер ересектер баланың тілегін санаспай орындап отырса, онда тілінің дамуын ешқандай түркі болмайды. Ерте сәбилік шақ бала тілін дамыту үшін өте сезімтал (сензитивті) кезең болып табылады. Егер балада белгілі себептермен осы жаста тілі дамымай қалса, оны түзету едәуір қиындықтарға соқтырады. Бір жарым жаста бала шамамен 30-40-тан, 100-ге дейін, ал екі жастың соңында 300-ге, үш жастың соңында 1500-ге сөздер қолданады.