Халықаралық қауіпсіздік құқығы

Презентация қосу

қауіпсіздік
құқығы

Орындаған:
ЮК-31 тобының студенті
Ешимбаев Н. С.
Жоспар:
› Халықаралық қауіпсіздік құқығы
ұғымы, мақсаттары мен қағидалары.
› Ұжымдық қауіпсіздік ұғымы.
› Қарусыздану және қарулануға шек
қою. Халықаралық бақылау және
сенімді нығайту шаралары.
› Блоктарға қосылмау козғалысы және
халықаралық қауіпсіздік.
Халықаралық қауіпсіздік құқығы ұғымы,
мақсаттары мен қағидалары.

Қазіргі өзгермелі әлемде халықаралық қауіпсіздікті
сақтау мен нығайту өзекті мәселе. Халықаралық
қауіпсіздік дегеніміз - субъекттің сақталуы мен
тәуелсіз дамуына еш қауіп-қатер болмайтын
халықаралық қатынастардың орнығуы. Қауіпсіздік
мәселесі – халықаралық қатынастар теориясында ғы
маңызды мәселелердің бірі және бүкіл
халықаралық саясаттың даму үрдісімен тікелей
байланысты, сондықтан да бұл мәселе үнемі
мемлекет қайраткерлері мен әлемдік саясатта ғы
тұлғалардың назарында қала бермек.
Негізгі елдің қалыпты дамуы билік институттарыны ң тиімді іс
әрекетімен тығыз байланысты. Сондықтан, саяси құрылыс пен
мемлекетті сақтау механизмі ол - қажеттілік. Сонымен қатар,
мұндай механизмнің қажеттілігі келесі факторлармен
айқындалады:
1. Елдің келешекте және тұрақты даму құрылысын
айқындауға мүмкіндік беретін «мемлекеттің өзіндік
генетикалық кодын» сақтауды қамтамасыз ету. Бұл пікірді
толық сипаттасақ, мемлекет өзінің даму жолын айқындап,
өзінің ұлттық құндылықтары негізінде дамуы керек.
2. Іс әрекеті саяси жүйені қиратуға бағытталған жаулық
пиғылдағы элементтерді мемлекеттік құрылымға кіргізбеу,
жақындатпау және олардан қорғана білу.
3. Мемлекеттің ішінде және сырттан жиі өзара байланыста
әрекет жасайтын, қалыпты құрылымды бұзуға жаулық
пиғылдағы элементтер мен күштердің мүмкіндіктерінің өсуіне
жол бермеу, олардан қорғана білу.
Мемлекеттер кауіпсіздігі проблемасын халықаралық құқы қ ж үйесі
тұрғысынан қарастырғанда, мемлекет оның негізгі құрылымы
болғандықтан, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің бірыңғай тетігі бар
деп айтуға болады. Мемлекеттер қауіпсіз-дігін қамтамасыз ету,
халықаралық ынтымақтастықты дамыту және бейбітшілікті
нығайтуға жәрдемдесу сияқты халық-аралық қауымдастықты ң
барлық қатысушыларының негізгі міндеттері ретінде
қарастырылады. Мемлекеттердің сыртқы саясаттағы бағыт-
бағдарлары халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз
ету саласында әрекет ететін осы заманғы халы қаралы қ құқы қ
нормаларын пайдалануды көз-дейді.Халы қаралы қ іс-т әжірибеде
халықаралық-қүқықтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
проблемаларының жеке аспек-тілері бойынша мемлекеттерді ң
біршама тәжірибелері бар. Сол арқылы мемлекеттер қауіпсіздігіні ң
құқықтық кепілдеме-лерінің қалыптасу және даму мәселелерін
біршама саралауға мүмкіндік туады. М ұндай жағдайда
халықаралық құқық қағи-даларының, нормаларының және
институттарының өзара байланысына және өзара келісуге ерекше
көңіл аударылғанын айтып өткен дұрыс болар.
Біз, поляк ғалымы М. Добросельскийдің "қауіпсіздік" ұғымына
айқын анықтама беруге әрекеттенген кез келген талпыныс
алдын ала сәтсіздікке ұшырайды және оның ешқандай іс-
тәжірибелық маңызы болмайды, өйткені барлық жағдайларда
қауіпсіздікке кепіл беретін элементтерді, құрылғыларды немесе
процестерді алдын ала білу және ескеру мүмкін емес –
дегенпікірімен келіссміз.Кез келген мемлекет халықаралы қ
құқықтың субьектісі ретінде "қауіпсіздік" ұғымына сүйене
отырып, біріншіден, жағымсыз ықпал етуден сақтану, қауіпсіз
болу жағдайын; екіншіден, нақты мемлекеттіңосындай ықпал
етуі дербес немесе халықаралық-құқықтық тетік көмегімен
жеңу мүмкіндігін көздейді.Мемлекеттің халықаралы қ
кауіпсіздігін қамтамасыз ету тетігі оның
халықаралық құқықтың басқа субьектілерімен
қатынастарында өзара қорғану және өмір
сүруге кепіл беретін жағдайлар жиынтығын көрсетеді.
Ондай тетік құрылымын айқындаған кезде мынадай
мәселелерге назараударған дұрыс болар еді:
Халықаралық құқық теориясы мен іс-тәжірибесінің
қандай мәселелері кауіпсіздік проблемасымен
байланысты?
Халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің
құқықтық құралдарықандай?
Мемлекетте қандай ресурстар (табиғи, әкономикалық)
бар?
Әскери күш пен дипломатияның қауіпсіздікті қамтамасыз ету құралдары
екендігі жалпыға мәлім. Соған орай, қауіпсіздік м үдделері әскери ж әне
дипломатиялық құралдардың қамтамасыз ету объектілері болып табылады.
Жоғарыда аталған құралдар мемлекет саясатыны ң жалғасы ж әне белгілеу
тәсілдерінің нысандары бойынша әр түрлі болып келеді. Сонымен бірге,
мемлекет қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, белгілі бір таби ғи ж әне
материалдық ресурстарға ие болуы керек.Қауіпсіздік құқы қ субъектісіне
жағымсыз әсер ету мен оның осы әсерлерді өз к үшімен немесе шетелдік, я
болмаса өз мемлекетінің басқа субъектілерінің қолдауымен, кейде
халықаралық қауымдастық күшімен жеңуі арасында ғы белгілі бір тепе-
теңдікті ұстап тұрады. Мемлекет өзінің тұтасты ғын бас қа мемлекеттерді ң
жағымсыз әсерінен қорғауын қамтамасыз етсе, онда ұлтты қ кауіпсіздік
туралы айтамыз. Халықаралык құқықта "ұлттық қауіпсіздік" ұғымы
"мемлекет қауіпсіздігі" ретінде қалыптасып кеткен. Сонымен қатар,
халықаралық қауіпсіздікті нығайту туралы Декларацияда, КСРО
бастамасымен 1986 ж. қабылданған бәрін қамтитын қауіпсіздік
Тұжырымдамасында қауіпсіздіктің бөлінбейтіндігі ж өнінде кешенді ұғым
жарияланған болатын. 1992 ж. 10 шілдесіндегі "Уа қыт ж әне өзгерістер
талабы" деген Хельсинки құжатында кауіпсіздік белінбейді ж әне әрбір
мемлекеттің қауіпсіздігі басқа мемлекеттер қауіпсіздігімен тікелей байланысты
деп белгіленген. Егемендіктің иесі және кез келген мемлекеттегі билікті ң
жалғыз көзі көпұлтты халықтың қауіпсіздігін ұлттық қауіпсіздік деп айтады .
Ұжымдық қауіпсіздік
Ұжымдық қауіпсіздік — 20 ғасырдың бас кезінен бастап халықаралық
қатынастарда келісімшарттар жасасу арқылы бейбітшілікті қамтамасыз
етуге ұмтылу жолы. Ұжымдық қауіпсіздікке қол қойған елдерге қарсы
басқа бір ел шапқыншылық жасайтын болса, шарт бойынша олар бірлесіп
шапқыншыға тойтарыс береді. Ұжымдық қауіпсіздік теория тұрғысынан
пайдалы. Алайда халықар. құқық нормасы ретінде іске асуы өте
күрделі. БҰҰ өзінің хартиясында көрсеткенімен (52-бап) атомдық қару
заманында Ұжымдық қауіпсіздік шындықтан алыстай түседі. Әсіресе,
атом қаруын қауіпсіздік мақсатында шапқыншыға қарсы қолдану қауіпті.
Егер ол ел өзінің атом қаруымен қарсы жауап берсе, адамзатқа аса зор
қатер төнеді. Қазақстан әлемде өзінің ядр. қаруынан толықтай бас
тартқан тұңғыш мемлекет. Осыған орай ядр. қарулары бар мемлекеттер
Қазақстанның қауіпсіздігіне кепілдік беріп отыр. Алайда әлемдік саясатта,
геоэкон. жағдайда әр ел өз мүддесін ойлайды. Түбінде өзіні ң т өл
мүдделерінің орындалуы жолында әрекет жасайды.
Сондықтан әрбір ел әлемдік геосаяси ойындардың құрбаны болмауды
ойластырады. Ұжымдық қауіпсіздік қаншама тартымды болғанымен, саяси
тартыстарда қандай да болмасын мемлекетті ң қауіпсіздігіні ң кепілі бола
алмайды. Бірақ Ұжымдық қауіпсіздікке мүше болу еш уа қытта зиянды емес.
Белгілі бір шекке дейін әр ел Ұжымдық қауіпсіздікті өз пайдасына ж ұмыс
еткізе алады. Ұжымдық қауіпсіздік мемлекеттер үшін к үрделі әлемдік
қатынастарда өз орнын анықтауға және ны ғайту ға к өмектеседі.
Ұжымдық қауіпсіздік - халықаралық құқық, халықаралық даужанжалдарды
бейбіт реттеу, бейбітшілікке төнген қауіптің алдын алу, тыйып тастау,
жоюдың үжымдық шараларының ережелері мен қа ғидаттарыны ң жалпы
мойындалған жүйесі. Ұжымдық қауіпсіздік БҰҰ Жарғысының талаптарына
негізделген халықаралық қауымдастық мүшелерінің әрекеттерінен к өрініс
табады. Ұжымдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде ма ңызды р өлді НАТО, Араб
мемлекеттері Лигасы, Америка мемлекеттері Ұйымы, Еуропада ғы қауіпсіздік
пен әріптестік Үйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достасты ғы сия қты
мемлекетаралық құрылымдар атқарады. Бүл халықаралық құрылымдар өз
қызметтерін келесідей қағидаттарға сүйеніп ж үзеге асырады: к үш қолдануды
және қолдануға қоқанлоққы көрсетуге тыйым салу; халықаралы қ
даужанжалдарды тек бейбіт жолдар мен қүралдар арқылы шешу; егемендікті
қүрметтеу; мемлекеттер теңдігі; ішкі істерге араласпау.
Қарусыздану және қарулануға
шек қою. Халықаралық бақылау
және сенімді нығайту шаралары.
Қарусыздандыру – мемлекеттің немесе оның
белгілі бір аумағының қару-жарағын толық
немесе белгілі мөлшерде шектеу.
Қарусыздандыру халықаралық келісімдермен
белгіленеді. Онда мемлекеттің қарулы
күштері, әскери бекіністері мен базалары,
әскери өндірісі, т.б. болуына толық немесе
ішінара тыйым салынады.
Демилитаризация - (лат. militaris — әскери) қарусыздандыру.
Халықаралық құқықта мемлекеттер арасындағы келісім бойынша белгілі
бір аумақта,мемлекетте қарулы күштер ұстау ға, әскер орналастыру ға,
соғыс базаларын орнатуға тыйым салу. Екінші дүниеж үзілік со ғыста
антигитлерлік коалиция елдерінің жеңісі нәтижесінде 1945 ж.
Подтсдамконференциясында КСРО, Ұлыбритания, Франция ж әне А ҚШ
әскерлерінің Германияны басып алуыны ң негізгі ма қсаттарыны ң бірі —
оны толық демилитарландыру, қарулы күштерді қарусыздандыру ж әне
тарату, Бас штабты, барлық әскери о қу орындарын жабу, қандай да бір
әскери дайындыққа және әскери үгіт-насихатқатыйым салу; қару-
жарақтың барлық түрлерін жою және оларды жасау ға тыйым салу болып
белгіленді. Дәл сондай шаралар 1945 ж. Жапония ж өнінде белгіленді.
Батыс мемлекеттер (АҚШ, Англия, Франция) бұлшешімдерді орындамады.
КСРО-ның қатысуынсыз олар Федеративтік Германия Республикасында
милитаризмнің өршуіне және оның батыс мемлекеттерді ң әскери
топтарына қосылуына бағытталған шешімдер қабылдады. Сондай-а қ
Жапонияны милитарландыруға қатысты белгілі бір топтарды ң іс-
әрекеттері күшейді.
Бүгінгі Қазақстан – бүкіл еуразиялық ареалда ұжымдық
қауіпсіздік жүйесін құрудың белсенді күресушісі.
1992 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының 47-інші сессиясында
сөз сөйлеп тұрып, Қазақстан мемлекетінің басшысы
Нұрсұлтан Назарбаев бізге болашақтың сынақтарына
бейімделудің жолдарын ұжымдаса іздестіру қажет, бүгінде
әлем бізді осы сынақтар бірлескен күш-жігерлерімізді жаңа
сапада ұйымдастыруға көшіруге мәжбүрлейтіндей шепке келіп
отыр, деді.
Президент Назарбаев проблеманы экономикалық дамудың
емес, әскери-саяси шараларды шешудің пайдасына қарай бұра
тартуды қазіргі халықаралық тұрақсыздықтың басты
себептерінің бірі ретінде атады. ХХІ ғасырда тек экономикалық
прагматизм ғана қауіпсіздік жүйесінің шешуші түйіні болмақ,
деп санайды Назарбаев.
Көрші немесе алыстағы мемлекеттердегі әлеуметтік, экономкалық,
діни және өзге де шиеленістер ерте ме, кеш пе, әйтеуір кез келген
елдің қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін болады, деп есептейді
Қазақстан басшысы. Осынау қарапайым ақиқатты басшылыққа ала
отырып, ол БҰҰ мінберінен Ұйым мүшелеріне қайырымдылық
ишарасын жасап, өздерінің әскери шығындарын бір пайызға
қысқартып, үнемделген қаржыны дағдарысты өңірлер мен дамып
келе жатқан елдердің проблемаларын шешуге бағыттауды
ұсынды. 2002 жылдың қыркүйегінде Йоханнесбургте БҰҰ-ның
Тұрақты даму жөніндегі бүкіләлемдік конференциясында Қазақстан
Президенті өз ұсынысын тағы да қайталады.
Астана үшін саяси императив –қауіпсіздік режимін барлық
деңгейлерде: ұлттық, өңірлік, жаһандық деңгейде нығайту. Сондай-
ақ сенім шараларын құру және жанжалдарды тек қана бейбіт жолмен
шешу. Осылардың бәрінің Қазақстанның халықаралық аренадағы
салиқалы жетістіктері екенін мойындамауға болмайды.
Блоктарға қосылмау козғалысы және
халықаралық қауіпсіздік.
Қосылмау қозғалысы халықаралық ұйым емес, оның қызметі қандай да бір бір
мәселені қарастыруға арналмаған. Қосылмау қозғалысының органдар жүйесі
үлкен көлемді мәселелерді талкылайды және онын қызмет аясы уақытпен
шектелмейді. Оның құрылтай жарғысы жоқ, себебі бұл бірлестіктің құрылуы және
онын құқықтык негіздерінің жасақталуы қайталама іс-тәжірибе арқылы жүзеге
асады. Қосылмау қозғалысында бюджет жоқ, әдеттегі ұғымдағы мүшелік те жоқ.
Ол - мемлекетаралық бірлестіктің жаңа түрі. Қосылмау қозғалысына қатысу
өлшемдері мен мақсаттарына сәйкес, түрлі жүйедегі мемлекеттердің бейбіт қатар
өмір сүру тұжырымдамасы мен қағидалары оның саяси-құқықтық негізі болып
табылады. Қосылмау қозғалысының құқықтық табиғаты мынадай болып келеді:
Жоғарыда айтып өткеніміздей, қосылмау қозғалысында жарғылық құжат жоқ.
Дегенмен, ол осы заманғы құқықтың көпшілік мойындаған қағидаларымен және
іс-тәжірибе жүзінде жасақталатын құқықтық нормалар мен қағидалар негізінде
ойдағыдай әрскст етіп, дамып отыр.
Қосылмау қозғалысы — бұл мемлекеттердің тәуелсіз теңдіктерін құрметтеу
қағидасы барысында тәуелсіз мемлекеттердің құратын ерікті бірлестігі. Ол Біріккен
Ұлттар
Ұйымының мақсаттары мен қағидаларының міндетті орындалуына
сүйенеді. Бейбіт қатар өмір сүру қағидасы жалпы құқықтық негізін
құрайды.
Қосылмау қозғалысына қатысу үшін техникалық талаптармен қатар
(өтініш, қарау рәсімі және т.б.), мынадай өлшемдер сәйкесуі тиіс: өз
мәртебесінің құрметтелуіне деген құқық, тең құқылы қатысуғақұқық,
косылмау қозғалысының құқықтық мәртебесі мен сыртқы саяси бағытын
халықаралық қауымдастық тарапынан құрметтеу құқығы; әскери
одақтарға қатысуға келісім бермеу құқығы, әскери базалардыжоюды талап
ету құқығы және өз аумағында жана базалардың құрылуына жол бермеу
құқығы.
Қосылмау қозғалысы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшелері - ұлы
державалардың қозғалысқа қатысуына және өз органдарының жұмысына
араласуына жол бермейді.
Шешім қабылдау кезінде шешім қабылдаудың бірыңғай қағидасы -
Консенсус олданылады.
Қосылмау қозғалысы шешімдерінің әр түрлі күштері бар, кейде тіпті
міндетті күшке ие.
Қосылмау қозғалысының өзіндік халықаралық құқық субъектілігі бар.
Қосылмау қозғалысы жалпы демократиялық мазмұнда болады жәнеәскери-
саяси одақтарға қатыспау бейтараптығын жариялауды білдірмейді.
Қолданылған әдебиеттер
тізімі:
1. “Егемен Қазақстан” Республикалық газеті" №90-93 (25939) 12
НАУРЫЗ ЖҰМА, 2010 ЖЫЛ
2. «050301 – «Заңгер» мамандығына арналған пәннің оқу-әдістемелік
кешенінің оқу - әдістемелік материалы. Семей 2011
3. Абайдiлдинов Е.М. Қазақстан Республикасының ұлттық құқығы
мен халықаралық құқықтың арақатынасы (басымдылықтың
қалыптасу мәселелері). – Астана
4. https://kk.wikipedia.org және https:// kazakh.academic.ru

Ұқсас жұмыстар

Ұжымдық қауіпсіздік

БҰҰ - ның негізгі органдары

Халықаралық құқық

Табиғат объектілеріне меншік құқығы және табиғи ресурстарды пайдалану құқығы

Мемлекет және заң

Қазақстан Республикасының халықаралық және аймақтық ұйымдармен ынтымақтастығы

СУБЪЕКТІЛЕРІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ

Қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық жөніндегі форум

Қазақстанның халықаралық байланысының дамуы

Кеңесінің төрағасы

Пәндер