Ғимараттардың орташа шөгуі

Шөгу

Шөгу - сұйықтық пен ұнтақтарды араластырып біріктіргенде, кеуіп көлемінің кемуі ; дайындаманың бір жағын қалыңдатып соғу; сұйық күйден қатайғанда, суынғанда, баспақталған ұнтақтар біріккенде немесе кепкенде зат көлемінің кемуі; металл немесе қорытпаның сұйық күйден қатты күйге айналғанда көлемінің кішірейуі.

Құрылыс табанының вертикаль деформациясы мыналарға бөлінеді:

· шөгу деформациялар, жер қыртысының сыртқы салмақтың әсерінен және кейбір жағдайда өзінің салмағына байланысты болатын жердің тығыздалуы, құрылымының түбегейлі өзгеруіне алып келеді;

· сіңу деформациялар, жер қыртысының сыртқы салмақтың әсерінен және кейбір жағдайда өзінің салмағына байланысты болатын жердің тығыздалуынан, құрылымының түбегейлі өзгеруіне алып келеді, және де қосымша факторлардың әсерінен, мысалы грунттың ылғалдылығынан, қатып қалған грунттың мұз қабаттарының еруінен және т. б. ;

· ісіну және отыру сазды грунттардың кейбір түрлерінің көлемінің, ылғалдықтың, температураның (суықтан ісіну) немесе химиялық заттардың әсерінен өзгеруіне байланысты деформациялар;

· шөгу жер бетіндегі пайдалы қазбаларды өндіруден, гидрогеологиялық жағдайлардың өзгеруінен пайда болатын жер бетінің деформациялары

Үйдің шөгуі

Ғимараттың астында жертөленің болуына байланысты шөгуі

Сырқы және ішкі фундамент салмақтарына байланысты шөгуі

Ғимараттың көпқабатты болуына байланысты шөгуі

Шөгуді бақылау әдісі

Шөгуді бақылаудың ең көп тараған әдісі - зерттейтін ғимаратта орнатылған белгілерді жоғары дәлдікте нивелирлеу. Бұл белгілер шөкпе таңба әдісі деп аталады. Шөкпе таңба ғимараттармен бірге орналасады және оларды бақылау кезінде жекелеген ғимараттардағы шөгудің жоғарылығын көруге болады.

Белгілерді орналасыру жобасы. Деформациялық таңба және геодезиялық белгілердің орналасуы - ғимараттың жекелеген нүктелерінің ығысуын өлшеу жұмыстарының ең негізгі бөлігі болып табылады. Белгілердің дұрыс орналасуы және көлемі, оның ығысуының толықтығы мен ығысуына байланысты. Сондықтан белгілерді орналастыратын жер іргетас орналастыратын маманмен геодезист, гидрогеолог, жобаны жүргізетін мекеменің топтарымен белгіленуі керек. Ығысуларда толығымен анықтау үшін белгілерді орналастыруымен қатар геодезиялық жұмыс жүргізілуі қажет.

Ғимараттарда таңбаларды орналастыру жобасының бір бөлігі геологиялық және гидрогеологиялық жағдай болып табылады. Кірпіштен салынған дуалды тұрғын үйлерде шөгу маркасы 10-15м арақашыктыкта орналастырылады.

Көпкабатты мекемелер мен өнеркәсіпорындарда таңбаларды 100м аралықта орналастырылады. Гидротехникалық ғимараттарда әрбір секцияға үш таңбадан орналастырылады. Ғимаратты салу жобасында таңбаларды салу орны да жобаланады. Әрбір таңба үшін өзіндік номер беріледі.

Жоғары дәлдіктегі бақылау үшін әртүрлі шкалалық таңбалар қолданылады, олар нивелирлеудің дәлдігі үшін де қолданылады. Таңбадағы шкаладан рейкадан санақ алған сияқты санақ алуға болады

Бақылаудың негізгі мақсаты, деформацияларды болдырмау және алдын ала ескерту өз уақытында қабылдау үшін мәліметтерді алу болып табылады.

Біркелкі шөгулер құрылыс салмағының әсерінен және тау жыныстарының қысылуы фундамент астындағы табанының барлық бөліктерінде бірдей болуынан, бірақ мұндай іс жүзінде топырақтың қысылуынан әдетте болмайды.

Біркелкі емес шөгулер құрылыстың бөліктеріне әртүрлі қысымның әсерінен және фундамент астындағы грунттың біркелкі емес қысылуынан туындайды, яғни фундамент үстіндегі ғимарат пен құрылыс құрылмаларының және т. б. деформациялар түрлеріне алып келеді. Осындай деформациялардың көп болуынан фундамент пен ғимарат қабырғаларында жарықшақтар пайда болуы мүмкін.

Ғимараттың өз салмағы әсерінен болатын шөгуі табанындағы грунттарды тығыздауға байланысты біраз уақыт өткеннен кейін тоқтайды. Соған орай құмды грунттарда шөгу бастапқы кезеңдерде үлкен жылдамдықпен жүріп, бірақ тез тоқтаумен сипатталады. Керісінше, сазды грунттардағы шөгу бастапқыда ақырын жылдамдықпен жүріп, көп жылдардан кейін жәйлап тоқтайды.