ШЫҒЫС ӘЛЕМДІК ДІНДЕР

Презентация қосу

ШЫҒЫС ӘЛЕМДІК ДІНДЕР
Буддизм алғашында монахтардың діні
болды.
Кшатрилердің әскери касталарының
талабын қанағаттандырды.
Бірақ Будданың ілімі кейіннен қатты
дамыды. Буддизмнің негізгі бастаулары
әртүрлі және көп. Олар ежелгі санскрит,
тибет, маньчжур, қытай, жапон тілдерінде
болды және бір-бірінен өзгешеліктері
білінді. Будда дінінің жүйеленуі Гаутама
Буддаға байланысты болды.
Буддизм Сиддхартха Гаутаманың
ілімінен таралған дін деп есептеледі. С.
Гаутама б.з.д. 560 жылдың шамасында
солтүстік шығыс Индияда туылған.
Оның әкесі Шуддходанна кшатрий
кастасынан шыққан раджа болған.
Буддизм дінінің шығу себебі сол кездегі
Үнді мемлекетінің әлеуметтік-
экономикалық және мәдени дағдарысқа
ұшырап жатқан кезі болатын. Будда діні,
оның негізгі идеалды қөзқарастары
таптық қоғамның шығуына, дамуына
жол беріп отырды. Сол кездегі рулық-
брахман дініне оппозиция болған Будда
діні варна-касталық бөлуге қарсы
шығып, елдің басын біріктіруге
талпынды.
Будда ілімі қандайда бір Құдайға немесе адам ға
табынуға бағытталмаған. Будда құдай емес және
Құдай жіберген елші де, ол адамдарды құтқарушы да,
адамдардың күнәсін жуып-шаюшы да емес, Будда бар
болғаны адам. Будда – өмірдегі қателіктерден,
қиналудан, қараңғылықтан өзін-өзі сүюші
менмендіктен, тойымсыздықтың кері әсерлерінен
оянған, басқалардан өте жоғары тұратын сиқырлық
күшке ие, жоғары рухани деңгейдегі - адам. [1]
Біріншісі – әртүрлі Екіншісі – өзін-өзі
рахатқа, ойын- ерікті қинауға салған
сауыққа және жан өмір;
құмарлығына бұл қараңғы, төмен
арналған өмір; дәрежедегі, дәстүрге
бұл рухқа қарсы, сай емес өмір.
төмен дәрежедегі,
дәстүрге сай емес,
алғыссыз және
жөнсіз өмір.
САНСАРА — азап-қасіретке толы қайта туылуды ң, өмір мен өлімні ң үздіксіз
процесі. Сансараның тамыры — білместікте, сонды қтан одан құтылу жолы —
нирванаға ену.
КАРМА — «іс-әрекет». Ең мардымсыз деген іс- әрекетті ң өзі б үкіл өмір а ғымына
әсер етеді де, бұл себеп, — жақын уақытта болсын, не біраз уа қыт өткен со ң болсын,
— міндетті түрде салдар ту ғызады, ол жақсы немесе жаман болуы м үмкін. Жа ғымды
істердің нәтижесінде бақыт пайда болады, ал жа ғымсыз істер азап, қасірет әкеледі.
Осы адамгершілік заңдылығы карма деп аталады.
АСКЕТИЗМ — (гр. askco – жаттығамын) — ол моральдік немесе діни мұрат қа жету
мақсатында «денені жансыздандыру», жер бетіндегі жа қсылы қ атаулыдан бас тарту
арқылы қажеттіліктерді қанағаттандыруда ұстамдық таныту.
НИРВАНА — «жоғалу», «сөну», Күнделікті өмір — бітпейтін қүйбе ң тіршілікке,
азап-қасіретке толы бақытсыз болмыс, ал нирвана — осы азап- қасірет шегуден, карма
заңының негізінде қайта туылудан құтылып, сананы ң өшуі, болмысты ң арамды қтан
тазаруы. Адамның бұл күйін сипаттап жеткізу қиын, үнді ойшылдарыны ң өздері
нирвананы логикадан және уақыттан тыс деп қарастырады. Әдетте нирвана ұғымын
рахат ұғымы арқылы ұғынуға тырысуға болады, бірақ рахат т үйсікпен, сезіммен
байланысты күй, ал нирвана-абсолютте түйсіктер де, сана да, жігер де жо қ, ол
зұлымдық пен құмарлықтардың тынышталуы, сезінбеудің толық дәрежесіне жету.
Кемелденген адам бұл екі нәрседенде алша қ
тұрады; ол ортада жатқан жолды таныған, көз
бен ақылды ашатын тыныштыққа, таным ға,
ақылға, ағартушылыққа, бір сөзбен айтқанда
Нирванаға апаратын жол.Бұл жол арқылы
Нирванаға тікелей жетудің сегіз сатысы
болады: түзу көзқарас, түзу шешім, түзу сөз,
түзу әрекет, түзу өмір, түзу ұмтылыс, түзу
естелік, түзу өзін-өзі жетілдіру, тереңдету. [2]
Будданың ашқан өмір ақиқаты немесе ілімінің негізі – «азап
шегушілік».
Ол төрт игілікті ақиқаттан тұрады:
Бірінші ақиқат - өмір сүру азап шегу болып табылады.
Екінші ақиқат - азап шегудің себептері адамның тілегі мен
құмарлығына байланысты болды.
Үшінші ақиқат – азаптан құтылудың жолдары –
құмарлықтан құтылу.
Төртінші ақиқат – тілектер мен құмарлықты шешу үшін
адамдар
Будда көрсеткен жолдармен жүрулері керек. Ол жолдар
мыналар: Буддаға деген қалтқысыз наным, дінге нұқсан
келтірмей дұрыс талаптану, тәртіпті болу, кісі өлтірмеу,
адамдармен соғыспай жақсы қарым-қатынаста болу, өзін-өзі
ұстау және аңдап жүру. Қысқаша айтқанда, нирванаға жету.
Гаутама діни көзқарасына брахманизм және
джайнизм діндері үлкен әсер етті. Бірақ ол өз діни
жолын тапты. Өзінің қатаң тақуалық тәртіп
жолында медитация әрекеті мен сергектенуге жетті
немесе Будда атағын алды. Буддалық дәрежеге
жеткен соң, ол әрі қарай тақуалық жұмысын
жүргізе берді. Ол Сангха (монах ордені) деген
қауым құрды. Ол орден халықтардың садақалық,
қайырымдылық көрсетуінің арқасында өмір сүрді.
Сангха болса, Будда ілімін (дхарма) халықтарға
жеткізу үшін жұмыс істеді. Алғашқы Сангха бірте-
бірте өсіп, дами отырып «Әлемдік» буддизмге
айналды. Алғашқы б.з.д. 300 ж. Сангха бірқалыпта
дами отырып, одан бірнеше ағымдар бөлініп шығып,
айрықша мектептерге айналды. Біздің
заманымыздың жаңа дәуірінің басында Сангханың
әртүрлі ағымдарынан екі үлкен мектеп пайда болды.
Олар: Хинаяна (кіші күйме) және Махаяна (үлкен
күйме). Хинаяна Тхеравада (ескі өсиеттік жол)
көзқарасын дамытты. Махаяна әлемге деген жаңа
көзқарастықпен дамыды.
(ескі жол) будданың салт жолы. Ұстаздың бейнесін
жай құрмет етудің орнына тәңірге айналдырылған
Буддаға табыну Үндістанда етек алды. Мифтік
аңыздарда Гаутаманың жүрген жерлері, айтқан
сөздері барлығы киелі болып көрсетіліп, сол
жолмен жүру керек дейді. Қатардағы буддистерді
сергектену жолындағы жұмысы, жақсы жиған
еңбегі бойынша бағалайды. Сол себептен Оңтүстік
және Шығыс-Оңтүстік Азиядағы монастырдың
рөлдері биік болды. Осыған байланысты Тхераведа
ағымы немесе хинаяна (кіші күйме) үнді
мемлекетінен басқа елдерге жақсы таралған жоқ.
(үлкенкүйме, ұлы жол) - сергектенуге
және нирванаға баратын жол, барлық
адамға ашық, тек монах тәртібін са қтау
мен будда жолы және бодхисаттардың
жәрдемі керек дейді. Сол себептен, бұл
ағым бодхисаттарды пір тұтып,
данышпандық рөлдерін өсіреді. Олар
нирванаға қатардағы адамдарды жеткізуге
жәрдем береді. Махаянада көптеген діни
қауымдар пайда болды.
Жапониялық буддизмнің «Дзэн» деген ағымы
таралып, қатардағы будда адамдарының діні
болды. «Дзэн-буддизм» Шығыс Азияға
таралған, жаңартылған түрі. Дзэн-буддизм
қос ағымдық сәулеленуді, ақиқатқа жетуді,
саториді уағыздайды. Ішкі сезім, медитация
арқылы сергектенуге, өмірдің шындығына
жетуге болады дейді. Дзэн – буддизмнің
иррационализмі мен интуитивизмі, оның
экзотикалық ғұрпы, әсіресе, соңғы он жылда
Батыс Европа және Америка
философтарының назарын аударуда.
(айрықша салт күймесі) б.э.д. II мыңыншы
жылы шықты. Ол Гуру (оқытушы, бастық)
басшылығымен йогамен шұғылданады.
Әрбір гуру өз әдістерімен йога жүйесін
қолданады. Иоганы адамның ойын кірден
тазарту, ояту деп түсіндіреді. Цзян хавай
(1357-1419) құрастырған Ламаизм
ағымында әрбір гуру немесе басшы тірі
құдай есебінде қабылданады.
Құдайлар мен адамдардың арасындағы рөлін
делдал монахтар ойнайды.
Бодхисаттва - тхеравада буддизмінде тарихи Будданы ң әулиеге
айналғандағыға дейінгі кезі және әуелдегі Будда бейнесі ретінде өмір
сүрген адамдар мен аңдар білдіріледі. Махаяна
буддизмінде бодхисаттвалар басқа адамдарды ң құт қарылуына жол
көрсету үшін нирванадан (дүниеден безіп, ра қат құша ғына берілу) бас
тартады.

Ұқсас жұмыстар

Ұлттық діндер

Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съездері

Ислам Христиан айырмашы лықтары

Парфия державасы

Конфессия - діни сенім

Періштелерге сену

Дінтану негіздері

Әлемдік діндер

Қазақстандық қоғамдағы қоғамдық - саяси өмір және құқықтық мемлекеттің қалыптаса бастауы

Христиан дінінің тармақтары

Пәндер