Зиянды организмдерге өсімдік төзімділігін бағалау

Презентация қосу

Зиянды
организмдерге
өсімдік төзімділігін
бағалау.

Орындаған:
Қабылдаған:
Жоспары
Кіріспе
2.1. Инфекциялық орта түрлері және инфекциялық
мөлшерлер
2.2. Өсімдікті залалдау әдістері
2.3.Инфекциялық мөлшер және потогеннің
өміршеңдігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Өсімдік иммунитеті XIX ғасырдың соңы XX
ғасырдың басында ғылым ретінде дами бастады. Осы
кезде иммунитет теориясының ғылыми негізін қалаушы
орыстың ұлы ғалымы И.И. Мечниковтың «жануарлар
иммунитеті және оның негізгі принциптеры» туралы
көптеген еңбектері жарық көрді. Оның бірі 1908жылы
жарық көрген иммунитеттің целлюларлық теориясы. Осы
теория үшін оған Нобель сыйлығы берілді. Бұл теория
бойынша барлық тірі организм (амебадан адам ға дейін) өз
денесінде микроорганизмдерді қармап, оны қорытады.
Амеба және қарапайым организмдерде осылай кәдімгі
қоректену үрдісі өтеді. Жануарлар эволюциясында, яғни
клетка мен тканьдердің қалыптасуында микробтарды
жейтін арнайы клеткалар пайда болған. Мечников ол
клеткаларды фагоцидтер деп атады.Кейіннен бұл теория
ғылыми жетістіктермен толықтырылды.
Инфекциялық орта түрлері және
инфекциялық мөлшерлер
Селекцияда алынған сорттар мен
гибридтердің төзімділігі патогеннің
оптимальді инфекциялық мөлшері
баринфекциялық ортада бағалау сенім
артарлық нәтиже береді.
Инфекциялық орта деп өсімдіктің
залалдануын тудыратын потоген
инокулюмін немесе инфекция
мөлшерін айтады. Инфекциялық
мөлшер деп инфекцияныңсанын
(бактериялық клеткалар,
саңырауқұлақ споралары, вирустық
бөліктер т.б.) айтады.
Инфекциялық
Инфекцияның
Ауру
орта
тудыратын
көп
инокулюм
жылдар бойы
санынбір
топыраққа
танапта жинақталуы.Ауы
немесе тікелей
Инфекциялық орталарға
мысал:

Табиғи инфекциялық орта
Инфекциялық орта жасау әдістері әртүрлі болады. Алайда,
қолданылатын барлық инфекциялық ортаға қойылатын шарт – ол
міндетті түрде залалдануды қамтамасыз етуі керек. кейде залалдануды
тудыратын қолайлы жағдайлардың болмауынан инфекциялық
ортаныңтиімділігі төмендеуі мүмкін. Сондықтан инфекциялық ортаны ң
тиімділігін арттыруүшін, ауруға төзімділігі бағаланатын өсімдікті
залалдап, аурудың білінуіне максималды жағдайда өсіру керек. Мысалы,
жаздық бидай тұқымын себу мерзімінен ерте және үлкен тереңдікке егу
арқылы оның өну, өскін беру мерзімін ұзартып, қабылдағыш өсімдіктің
қатты қара күйемен залалдануына жағдай жасалынады.өсімдіктің
залалдануына арнайы жағдай жасауды арандатушы орта дейді.
Арандатушы орта мен инфекциялық ортаның бірлестігі инфекциялы қ-
арандатушы ортан құрайды. Арандатушы орта әртүрлі жолдармен
жасалынады: себу мерзімін және себу тереңдгін өзгерту, ыл ғалдылы қты
жоғарлату, т.б.
Өсімдікті залалдау
Өсімдікті инокуляциялау әдістері
(залалдау), яғни потогенді
өсімдікке енгізу әртүрлі
әдістермен жүргізіледі. Ол
потоген биологиясы және
потологиялық үдеріс
ерекшеліктеріне байланысты
өтеді. Өсімдікті потогеннің
таза културасымен немесе
қоздырғыштың табиғи
популяциясымен залалдауға
болады. Жасанды залалдау
әдісі мерзімі
аурудыңтабиғатта өтуіне
мейлінше жақын жағдайда
жүргізілген жөн.
Залалдану үдерісінің өтуіне байланысты инокуляция

4. Өсімдікті гүлі арқылы залалдау.
Бұл әдіс астық дақылдарының жаңа сорттары мен
гибридтерін тозаңды қара күйеге, қара бидайдың
қастауышқа, арпа мен сұлының
гельминтоспориозға және т.б. Гүл және түйін
арқылы енетін қоздыырғыштарға төзімділікті
Инфекциялық мөлшер және
потогеннің өміршеңдігі
Өсімдіктің залалдануына арнайы жағдай
жасаумен қатар инфекциялық мөлшердің
көлеміне де (санына) байланысты.
Инфекциялық мөлшердің көлемі еп өсімдікте
немесе оның мүшесінде ауру туғызатын
қоздырғыш санын айтады. Инфекциялық
мөлшер дің көлемі минималді, максималді
және оптималді болады.оптималді
инфекциялық мөлшерде өсімдіктің залалдану
ықтималдылығы артады. Инфекциялық
мөлшердің көлемі қоздырғыштың
агрессивтілігіне, сорттың қабылдағыштығына
Оптималді инфекциялық мөлшерді қолдану дегеніміз – өсімдікті
залалдануын қамтамасыз ететін паразит мөлшерімен өңдеу
немесе оны енгізу. Мысалы, 1 кг бидай тұқымын 1-10 г дейін
қатты қара күйе телиоспорасымен спораландыру қажет.
Төзімділікті бағалауда дұрыс мәліметтер алу үшін оптималді
мөлшерді анықтаудың маңызы зор. Облигатты паразиттерге
қарағанда, факультативті паразитпен залалдау үшін
инфекцияның үлкен мөлшері қажет. Бұл айырмашылық
потогеннің топтарының залалдау ерекшеліктеріне байланысты.
Факультативті паразиттің залалдау физиологиясында, әдетте,
оның токсиндері өсімдік клеткасын жансыздандырып, содан соң
потоген өсімдікті мекендейді. Залалдану токсин м өлшері мен
потоген санына тікелей байланысты болады. Ал, облигатты
паразиттің залалдау физиологиясы өзгеше өтеді, яғни потоген
санына байланысты болады. Өсімдік клеткасына енген бір ғана
гифа (инфекциялық жіпше) ауру туғызуы мүмкін.
Залалдану инфекциялық мөлшер мен қатар сыртқы
ортаның метеожағдайына (температура, ауа және
топырақ ылғалдылығы, жарық) және агротехникалық
факторларға айланысты. Мысалы, жаздық бидайды ерте
себу, дәннің өніп-өсуін тежеп, оның қатты қар
күйемензалалдануын арттырады. Себебі бұл кезеңде
топырақ температурасы 6-13ºС болып, телиоспораның
өніп, өсімдікті заладау мүмкіндігі артады. Ал, кеш егу
жаздық бидайдың осы потогенмен залалдануын тежейді.
Сондай-ақ залалдануға топырақ қышқылдылығы
капуста киласымен залалдануды, тыңайтқыштардың
теңгерілмеуі (азот мөлшерінің артық болуы) астық
дақылдарының ақ ұнтақ, тат, тамыр шіріктерімен
залалдануын арттырады.
Сонымен, инфекциялық орта жасауда оптималді
инфекция мөлшерімен шектеліп қоймай, төзімділігі
бағаланатын өсімдікті белгілі жағдайда өсірі қажет.
Аталған жағдайларды сақтағанда ғана сорт немесе
гибридтің төзімділігі жайлы нақты мілімет алуға болады.
Қолданылған әдебиеттер

•Попкова К.В. Учение об
иммунитете растений. - М., Колос,
1979.
•Шкаликов И.А., Дьяков Ю.Т. и
др. Иммунитет растений. М.,Колос,
2005.

Ұқсас жұмыстар

Зиянды организмдерге өсімдіктің төзімділігі және толеранттылығы

Биотикалық факторлар

Өсімдіктер селекциясы

Табиғи калий тұздары

Өсімдіктің фотосинтездік аппараты

Табиғи ортаның сапасы мен халық денсаулығы

БИОТИКАЛЫҚ ФАКТОР

Өсімдіктердің ауру түрлері мен топтары

Арпа сортүлгілерін тозаңды қара күйе ауруына төзімділігін анықтау және иммунологиялық бағалау

Машина құрылмаларының тозуға, жылуға, дірілге төзімділігі

Пәндер