Тұрар Рысқұлов

Презентация қосу

Тұрар
Рысқұлов
(1894-
1938)

Орындаған: 1-курс студенті Тугелбаева М
Қазақ халқының көрнекті перзенті,
белгілі қоғам және мемлекет қайраткері.
Бұрынғы Жетісу облысы, Верный уезінің
Шығыс Талғар бекетінде туған. Әкесі
Рысқұл Жылқыайдарұлы 19-шы
ғасырдың 80-ші жылдары патша
әкімшілігінің озбырлығына шыдамай
Сырдария облысының Черняев уезінен
(қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы
Түлкібас ауданы) Верный уезіне қоныс
аударып келген болатын. Жаңа
қонысында да әділетсіздік көрген Рысқұл
1904 жылы желтоқсанда халыққа тізесі
Тұрар Рысқұлов батқан Саймасай Үшкемпіров деген
(1894-1938) болысты атып өлтіреді.
Түрмеде жатып өш алушылардың жалғыз ұлы Тұрарға зияны тиер деп
қауіптенген ол баласын қасына алдыртады. «Түрме баласы» аталған
Рысқұлов түрме үйлерін сыпырып, бастықтың атын айдап жүріп орыс
тілін үйренеді. Әкесі 10 жылға сотталып, Сахалинге жер аударылған
соң «Қырғызбаев» деген жалған фамилиямен нағашыларының қолына
келіп, Меркедегі орыс-түземдік бастауыш мектепте оқиды. 1910 жылы
Рысқұлов Пішпектегі 1-ші дәрежелі ауыл шаруашылық мектебіне
қабылданып, оны 1914 жылы қазан айында бау-бақша өсіруші
мамандығы бойынша бітіріп шығады. Бұл мектепті үздік бітірген оған
Самара қаласындағы орта дәрежелі ауыл шаруашылық училищесіне
Тауы шағылған Рысқұлов 1915 жылы
Ташкенттегі мұғалімдер семинариясына
түсуге тырысады, бірақ оны мұнда да
«бұратана» деген сылтаумен қабылдамайды.
Ақыры ол оқу министріне арыздана жүріп,
арнайы рұқсатпен емтихан тапсырады да,
оқуға қабылданады. Күн көру үшін оқумен
қатар Ташкент қаласының іргесіндегі
Красноводск тәжірибе алаңында бағбан
болып істейді. 1916 жылы жазда қазақ
даласында ұлт-азаттық көтеріліс басталған
кезде Рысқұлов оқуын тастап, Әулиеата
уезіндегі Мерке ауылына аттанады
Ол келген кезде халық ашық бас
көтерулерге шығып, жер-жерде қарулы
қақтығыстар өрши бастаған болатын. Ол
Ақкөз Қосанұлы бастаған
көтерілісшілердің іс-әрекетіне ұйымдық
сипат беріп, саяси бағдар сілтеді.
Меркедегі көтерілістің өршіген кезінде
оны патша әкімшілігі тұтқынға алды, бірақ
1918 жылы сәуірде Әулиеата уездік кеңесінің
атқару комитеті төрағасының орынбасары болып
сайланып, өз күш-жігерін ашаршылыққа
ұшыраған халықты төніп тұрған ажал
тырнағынан арашалап қалуға, орыстар мен
қазақтардың арасындағы қарым-қатынасты
реттеуге, кеңестерге жергілікті халық өкілдерін
копте тартуға жұмсады. Әулиеата уездік
төтенше комиссия ұйымдастырып, қарулы
отрядпен бірге уезді аралап, орыстар мен
қазақтардың өзара қырқысын тиюға,
контрибуция ретінде тартылып алынған
қазақтардың мал-мүліктерін өздеріне қайтарып
бергізуге тырысты.
Рысқұловтың ықпалымен Әулиеата уездік кеңесінің
құрамы мен жұмыс тәсілі тез өзгере бастады. 1918 жылы
21 сәуірде уездік кеңестің мүшелігіне қазақтар арасынан
депутаттар сайлау мақсатымен Әулиеата қаласында
Рысқұлов ұйымдастырған қазақтардың жиыны болып өтті.
Жиналыстың шешімі бойынша Әулиеата уездік кеңесінің
26 мүшесінің 15-і жергілікті халық өкілдері болды.
Рысқұловтың жетекшілігімен Әулиеата қаласы маңында
қоғамдық тамақтандыру орындары ұйымдастырылып,
онда 20 мың адамға дейін ашыққан қазақтар
тамақтандырылды. 1918 жылы шілдеде Әулиеата уездік
кеңесінің атқару комитеті төрағасы болып сайланды.
Уездік кеңестің сан түрлі қызметін ұйымдастыра отырып,
Рысқұлов бұрынғысынша негізгі күш-жігерді
ашаршылықпен күрес ісіне бағыттады. Сырттан келер
көмектің жоқтығы оны тек ішкі резервтерді тиімді
пайдалана білуге мәжбүр етті. Рысқұлов Әулиеата
қаласының 52 орыс капиталисіне ашаршылыққа ұшыраған
халықтың пайдасына 3 млн. сом салық төлеттірді. 1918
жылы қыркүйекте Рысқұлов Түркістан автономиялы
Республикасының Денсаулық сақтау халық комиссары
Назарларыңызға
рахмет

Ұқсас жұмыстар

БАЛА ТҰРАРҒА МІНЕЗДЕМЕ

«Шерхан Мұртазаның «Қызыл жебе» (екі кітап), «Жұлдыз көпір», «Қыл көпір», «Тамұқ» атты бес кітаптан тұратын хамса-романы»

Мұхтар Әуезов Қараш-қараштағы Бақтығұл тағдыры

Бақтығұл тағдыры

Оқиғаның шиеленісі

Мұхтар Әуезов. “Қараш-Қараш оқиғасы” (хикаяттан үзінді) (1897-1961)

Туған жеріңе сүйіспеншілігіңді сөзбен жеткізе алмайсын

Мұртазаның өмірі мен шығармашылығы

Қазақстан репрессия жылдарында

Көне қалалар

Пәндер