Микрооганизмдер биохимиясын терең түсіну арқылы ксенобиотиктердің айналымын болжау

Презентация қосу

МИКРООГАНИЗМДЕР
БИОХИМИЯСЫН ТЕРЕҢ
ТҮСІНУ АРҚЫЛЫ
КСЕНОБИОТИКТЕРДІҢ
АЙНАЛЫМЫН БОЛЖАУ

Орындаған:
ЖОСПАР

Жалпы ксенобиотиктер жайлы түсінік
Ксенобиотиктердің зияны
Экотоксикокинетика ұғымы
Тағамдық азықтағы ксенобиотиктер
Ксенобиоткитерді залалсыздандыру
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КСЕНОБИОТИКТЕР
• Ксенобиотиктер (грекше xenos — бөтен, жат, bios — тіршілік, өмір) — тірі
организмдерге жат химиялық заттектер. Ксенобиотиктер биоталық айналым ға
кірмейді, әдетте, адамның шаруашылық іс-әрекетінен тікелей немесе жанама пайда
болады. Оларға пестицидтер, минерал тыңайтқыштар, жу ғыш заттектер
(детергенттер), радионуклидтер, синтетикалық бояғыш заттектер және т.б. жатады.
Олардың 3 тобын бөліп көрсетеді.
• 1) адамның шаруашылық әрекетінің (ауылшаруашылық, өнеркәсіп, көлік
өнімдері);
• 2) тұрмыстық химия заттары ( жуғыш заттар, паразиттерге қарсы күреске арнал ған
заттар, парфюмерия);
• 3) көптеген дәрі-дәрмектер.
КСЕНОБИОТИКТЕР
КСЕНОБИОТИКТЕРДІҢ ЗИЯНЫ
• Қоршаған табиғи ортаға түскен соң ксенобиотиктер аллергиялық реакция ту ғызуы,
организмдерді өлімге душар етуі, тұқым қуалайтын белгілерді өзгертуі, иммунитеті
төмендетуі, зат алмасуды бұзуы, табиғи экожүйедегі процестерді ң барысын
биосфера деңгейіне дейін тұтастай өзгертуі мүмкін. Сыртқы ортада ғы ж әне тірі
организмдердегі ксенобиотиктердің айналымын детоксикация және деградация
арқылы зерттеу табиғатты қорғау жөніндегі санитариялық-гигиеналык шараларды
ұйымдастыруда өте маңызды.
• Ксенобиотик молекуласының құрамында азот атомы неғұрлым көп болса –
жануарлардағы бұл ферменттердің белсенділігі соғұрлым жоғары болатыны да
анықталған. Құрамында азот атомдары бар ароматикалық ксенобиотиктер
жануарлардың ағзасы үшін қауіпті (оның көпшілігі канцерогендер болып
табылады).
КСЕНОБИОТИКТЕРДІҢ ЗИЯНЫ
ЭКОТОКСИКОКИНЕТИКА
• Экотоксикокинетика - экотоксикологияның бөлімі, ол ксенобиотиктердің
(экополлютантардың) коршаған ортадағы шығу көздерін, қоршаған ортаның
абиотикалық жэне биотикалык элементтерде орналасуын, тіршілік ету ортасында
ксенобиотиктердің айналуын қоршаған ортадан элиминациясын қарастырады. Қазіргі
таңда табиғи биополимерлер мен оларды аналогтары, және б ұрында биодеградация ға
тұрақты деп саналатын ксенобиотиктер (мұнай жэне мұнай өнімдері, полимерлер,
хлорорганикалық қосылыстар, тринитротолуол, т.б.) сияқты көптеген ластаушыларды
ыдырату мүмкіндігі бар микроорганизмдер сұрыпталып алынған.
• Қолайлы ксенобиотиктердің табиғи көздері жел аркылы таралатын шаң мен тозаң
бөлшектері, теңіз суының аэрозолі, вулкандық, орман өрттері, биогенді бөлшектері,
биогенді ұшқыш заттар және де күннен күнге өсіп жатқан адам іс- әрекеті болып
табылады.
ЭКОТОКСИКОКИНЕТИКА
ТАҒАМДЫҚ АЗЫҚТАҒЫ
КСЕНОБИОТИКТЕР
• Ксенобиотиктердің тағамдық азықтардағы максимальді р ұқсат етілетін де ңгейлері
(МРЕД) немесе шектік рұқсат етілетін концентрациялары деп аталатын нормативтерін
рұқсат етілетін тәуліктік дозасы (РЕТД) ж әне р ұқсат етілген т әуліктік (а ғза ға) т үсуі
(РЕТТ) негізінде есептеп шығарады. РЕТД – адамны ң б үкіл өмірі бойына а ғзасына
күнделікті түсіп отырғанда, оның денсаулы ғына ж әне ұрпа ғыны ң денсаулы ғына
зиянды әсер етпейтін денесінің 1 кг массасына келетін максималды доза. РЕТТ
анықтау үшін, РЕТД адамның массасына к өбейтеді. Максималды р ұқсат етілген
деңгейді (МРЕД); тәуліктік рационда ғы азы қтарды ң әдеттегі жиынты ғы кезінде,
ағзаға түскен ксенобиотиктердің жиынтық (қосынды) де ңгейі РЕТД аспайтындай етіп
есептейді.
• Тағамдық азықтардың сапасы гигиеналық талаптар ға сәйкес келуіне өндірістік
бақылау және санитарлық-эпидемиологиялы қ қада ғалау ж үргізіледі.
КСЕНОБИОТИКТЕРДІ
ЗАЛАЛСЫЗДАНДЫРУ
• Улы ксенобиотиктер қоршаған ортада түрлі жолмен биозалалсызданады. Заттар
айналымының соңғы нәтижесі бойынша бөлінеді: толық деградация (минерализация,
толык деструкция), толық емес деградация (трансформация, жартылай минерализация,
жартылай декструкция), поллютанттарды немесе олардың метаболлиттерін бас қа
заттармен - матрицамен (полимеризация, конъюгация, конденсация) байланыстыру.
• Толық деградацияға ұшырайтын қосылыстар көміртегі және энергия көзі ретінде
немесе кометаболизм процесінде микроорганизмдермен қолданыла алады. Т ұра қты
органикалық ксенобиотиктердің толық ыдырауы табиғи жағдайда организмдер
қауымдастығы мен абиотикалық факторлардың бірігіп әсер етуінің нәтижесінде
болады. Микробты минерализация қоршаған ортадан органикалық ксенобиотиктерді
жоюда экологиялық қолайлы және эффективті әдіс болып табылады.
КСЕНОБИОТИКТЕРДІ
ЗАЛАЛСЫЗДАНДЫРУ
ҚОРЫТЫНДЫ
• Қазіргі кезде əртүрлі ксенобиотиктердің деструкция реакцияларын жүзеге асыратын
ферменттердің көптеген түрі бар микроорганизмдерді ң мүмкіндігін барынша
пайдалану міндеті тұр. Бұл мүмкіндікті пайдалану «биоремедиация» болып табылады.
Бүгінде өнеркəсіптік өндірістің 30% жəне одан да көбірегі тазартушы құрылыстар
салуға арналған шығындар құрайды. Ағынды суларды тазартудың іс жүзіндегі
əдістері үнемі жетілдірілуде, бірақ олардың тиімділігі кейде экологиялы қ талаптар ға
сай келмейді. Ондай жағдайдан шығу жабық сұйық ағындарды пайдалану циклімен
қалдықсыз өндірістерді жасау мақсатында дəстүрлі өнеркəсіптік технологияларды
қайта қарау болып табылады. Осы мəселедегі қажетті нормаларға дейін тазартыл ған
технологиялық цикліне қайтару мен ағынды сулардан пайдалы биоөнімдерді алуда –
жергілікті биотазарту технологиялары басты рөл атқарады демекпіз.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

http://kk.m.Wikipedia.org/wiki/ксенобиотиктер

Х.Ә.Аубакиров Биотехнология: оқулық.-Алматы,2011.-368бет.

Заядан.Б.К Экологиялық биотехнология: оқу құралы.-Алматы,2013.-
314бет.

Ұқсас жұмыстар

КСЕНОБИОТИКТЕР КСЕНОБИОТИКТЕРДІҢ ЗИЯНЫ

Биологиялық белсенді заттардың инактивациясы және трансформациясы

Тері нормофлорасы

Ақша және ақша айналымын реттеу,ақша несиелік саясатты реттеу

МАРКЕТИНГ ЖӘНЕ МАРКЕТИНГТЕГІ

Әкімшілендіру департаменті

Тапсырмалар түрі

Блум таксономиясы оқыту нәтижелілігін бағалау әдістемесі ретінде

Ойлау деңгейі Сұрақтар үлгілері

CALS - технологиялары

Пәндер