Драманың түрлері мен жанрлық-теориялық негіздері

Драманың

түрлері

«Айтыс-тартыста ақынның айтқан әңгімесін естиміз, уақиғаның өзін, уақиғада болған адамдардың өздерін көреміз. Уақиға көз алдымызда болып, адамдардың тіршілік жүзінде айтысып-тартысып өмір шеккенін көреміз. Тіршілік майданында адамдардың ақылы жеткенше амалдап, қайратына қарай қару қылып алысқаны, арбағаны, қуанғаны, жылағаны, ойнағаны, күлгені, сүйінгені, күйінгені, жауласқаны, дауласқаны, бітіскені, жарасқаны өмір жүзіндегідей көрініп, көз алдыңнан өтеді”.

А. Байтұрсынов «Әдебиет танытқыш»

Драма (грекше drama - қимыл, әрекет) -

әдебиеттің үшінші тегі, шындықты айрықша тәсілдермен синтез қалпына келтіріп, шиеленіскен тартыстар үстінде жинақтап, оқиғаға қатысатын адамдардың сөзі мен ісі арқылы көрерменнің көз алдына қолма - қол көрсететін күрделі жанр.

З. Қабдолов «Сөз өнері»

А. Байтұрсынов. «Әдебиет танытқыш»

С. Мақпырұлы «Адамтану өнері» атты оқулығында драманы 3 түрге бөледі:

З. Қабдолов драмалық шығарманың 4 түрлі белгісін көрсетеді:

Драмалық шығармалардың көлемі де белгілі мөлшерден аспайды.

Драматург барлық шындық пен образды сол белгіленген мөлшерде қалай да сыйғызуы тиіс.

4. Драмадағы шындық көркемдік шешімін тек сахнада табады, драмадағы образ тек сахнада жасалады. «Сахнасыз драма - денесіз дем» (Гоголь)

2. Драматургиялық шығарма тек қана қатысушылардың сөздерінен құралады. Шындық пен образ тек қана диалог пен монологқа негізделеді.

3. қимыл, әрекет жоқ жерде драматургиялық шығарма да жоқ. Тартыс атаулының ең бір шиеленіскен, шым-шытырық, күрделі түрі пьесада жатады.

Аристотель трагедияның

4 түрін атап көрсеткен:

1. Шиеленіске құрылған трагедия

2. Азапнама трагедиясы

3. Характерлер трагедиясы

4. Ғажайыптық трагедия

«Кеңес трагедиясы - философиялық трагедия; бірақ біздің қоғамның философиясы - дерексіз философия емес, миллиондаған адамдардың үміт - арманымен терең тамырлас философия, демек, кеңес трагедиясы - терең

психологиялық трагедия»

Илья Сельвинский

«Комедия, трагедияға керісінше, «өмірдің биік поэзиялық сәттерін» суреттемейді, қарапайым «күнделік прозасын, ұсақ - түйегін, кездейсоқ жайттарын» суреттейді»

Белинский