Драманың түрлері

Презентация қосу

Драманың
түрлері
«Әдебиеттің ең қиын түрі»
М.Горький

«Эпос пен лирика «ақиқат әлемінің екі қиыры» болса,
драма – сол екі қиырдың қосындысынан туған «үшінші
тірі, өз алдына бөлек», аралық әлем – «поэзияның
жоғарғы тегі, өнердің биік өрі»
Белинский
«Айтыс-тартыста ақынның айтқан әңгімесін естиміз,
уақиғаның өзін, уақиғада болған адамдардың өздерін көреміз.
Уақиға көз алдымызда болып, адамдардың тіршілік жүзінде
айтысып-тартысып өмір шеккенін көреміз. Тіршілік майданында
адамдардың ақылы жеткенше амалдап, қайратына қарай қару
қылып алысқаны, арбағаны, қуанғаны, жылағаны, ойнағаны,
күлгені, сүйінгені, күйінгені, жауласқаны, дауласқаны, бітіскені,
жарасқаны өмір жүзіндегідей көрініп, көз алдыңнан өтеді”.
А.Байтұрсынов «Әдебиет танытқыш»
Драмада қоғамдық өмірдің алуан сырлы
келбеті, адамдар арасындағы қарым-
қатынастар жайы трагедия мен комедияға
қарағанда ауқымдырақ қамтылады. Драмаға
тақырып болар жәйттер де сан алуан.
Драмада комедиялық та, трагедиялық та
ситуациялар қатар алынып, суреттеле береді.
С.Мақпырұлы «Адамтану өнері»
Драма (грекше drama – қимыл, әрекет) –
әдебиеттің үшінші тегі, шындықты айрықша
тәсілдермен синтез қалпына келтіріп, шиеленіскен
тартыстар үстінде жинақтап, оқиғаға қатысатын
адамдардың сөзі мен ісі арқылы көрерменнің көз
алдына қолма – қол көрсететін күрделі жанр.

З.Қабдолов «Сөз өнері»
А.Байтұрсынов саралауы
бойынша драма былай
бөлінеді:

1) мерт, яки әлектегі 3) арамтер, яки
тартыс (трагедия); әурешілік (комедия).

2) сергелдең, яки
азапты тартыс (драма);
А.Байтұрсынов драма жанрын екінші
жерде ықшамдап төмендегіше бөледі:

Әлектеніс Азаптаныс Әуреленіс
Ұстасушы адам қас қайраткер болса, яғни оқталғаннан
қайтпайтын, ұмтылғаннан тайынбайтын, көздегенінен
күдер үзбейтін, азға айналмайтын, зордан – зорға,
артықтан – артыққа ұмтылатын, жамандыққа жасымайтын,
мұқтаждыққа мұқалмайтын я қайнаған қайраттың адамы
болса, ұстаутыру әлектеніс болып шығады.

Әуреленістің қайраткері әлектеністің адамындай ұлы
мақсатты адам емес, кемшілігі көп, адамгершілігі жоқ,
қарапайым қалыпты адам болады.

А.Байтұрсынов. «Әдебиет танытқыш»
З.Қабдолов «Сөз өнері» атты оқулығында
драманың 2 түрін көрсетеді:

Трагедия -(грекше tragoidia –
текенің әні) құдіретті күш иесі, Комедия - (грекше komadia –
ғаламат қайсар, ақиық ер де өр күлкілі қызық, ән) өмірдегі
тұлғалардың жаратылыстағы, келеңсіз, керексіз
жалпы өмір-тіршіліктегі адам құбылыстарды, адам
жеңіп болмас асыңқы, асқақ бойындағы қасиетсіздікті,
кедергілермен кескілесіне, оның оспадарлықты, мнездегі
жан дүниесіндегі терең мінді сықақпен сынап,
тебіреністерге, өзімен – өзінің келекеге айналдыратын
іштей арпалыстарына құрылған
күлдіргі пьеса.
күрделі сахналық шығарма.
С.Мақпырұлы «Адамтану өнері» атты
оқулығында драманы 3 түрге бөледі:

Трагеди
Комедия Драма
я
Драмада комедиялық та,
трагедиялық та ситуациялар
қатар алынып, суреттеліне
береді, бұл драмаға тән жанрлық
– оқиғалық ерекшеліктердің бірі.

С.Мақпырұлы «Адамтану өнері»
З.Қабдолов драмалық шығарманың 4 түрлі
белгісін көрсетеді:
1. Драмалық шығармалардың көлемі де
белгілі мөлшерден аспайды.
Драматург барлық шындық пен образды сол
белгіленген мөлшерде қалай да сыйғызуы
тиіс.
2. Драматургиялық шығарма тек қана
қатысушылардың сөздерінен құралады. Шындық
пен образ тек қана диалог пен монологқа
негізделеді.
3. қимыл, әрекет жоқ жерде драматургиялық
шығарма да жоқ. Тартыс атаулының ең бір
шиеленіскен, шым-шытырық, күрделі түрі пьесада
жатады.

4. Драмадағы шындық көркемдік шешімін тек
сахнада табады, драмадағы образ тек сахнада
жасалады. «Сахнасыз драма – денесіз дем» (Гоголь)
Трагедиядағы оқиғалар әдетте
қатерлі, ұайғылы халден туындап
тұтасады да, бас қаһарманның
қазасымен – мұңмен, зармен – бітіп
отырады.

Комедияның күші – күлкіде, күлкінің
күші – шындық пен табиғилықта.
Комедияның авторына талап осы
тұрғыдан қойылуға тиіс.

З.Қабдолов. «Сөз өнері»
Аристотель трагедияның
4 түрін атап көрсеткен:
1. Шиеленіске құрылған трагедия

2. Азапнама трагедиясы

3. Характерлер трагедиясы

4. Ғажайыптық трагедия
«Кеңес трагедиясы –
философиялық трагедия;
«Комедия, трагедияға
бірақ біздің қоғамның
керісінше, «өмірдің биік
философиясы – дерексіз
поэзиялық сәттерін»
философия емес,
суреттемейді, қарапайым
миллиондаған адамдардың
«күнделік прозасын, ұсақ –
үміт – арманымен терең
түйегін, кездейсоқ
тамырлас философия, демек,
жайттарын» суреттейді»
кеңес трагедиясы – терең
психологиялық трагедия»
Белинский
Илья Сельвинский
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Шерхан Мұртаза Бесеудің хаты

Ш. Мұртаза Бесеудің хаты драмасындағы өмір шындығы

Римдік театр

Эпостық поэмалар немесе батырлар жыры

Еуропадағы ағартушылық дәуір эстетикасы

М.Әуезов қазақ театрының негізін қалаушы

Пәндер