Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат

Презентация қосу

Қазақстандағы
жаңа
экономикалық
саясат
Орындаған: Жантай Әсем

Дефектология
2 – курс
Мақсаты: Өзектілігі:
Қазақстандағы жаңа Жаңа экономикалық саясат
экономикалық саясат аясында аясында жүргізілген
жасалған іс – шаралар мен іс – шаралардың халықтың
оның нәтижесі туралы толық тұрмыс – тіршілігіне
мәлімет беру. қалай әсер еткендігіне
көз жеткізу.
Адамзат өзінің тарихи эволюциялық
«Әскери коммунизм үшін» саясаты
даму барысында мәжбүрлеудің тек екі өзінің меншік қатынастары
балама жүйесін қалыптастырды. Біріншісі құрылымдарын мемлекет қарауына алу,
– адам еркіне әкімшілік ықпал ету және орталықтандыру және экономиканы іс
екіншісі – өндірушінің құқықтық жүзінде, тіпті, милитарланған
еркіндігіне кепілдік бере отырып директивалық басқару сияқты негізгі
экономикалық мәжбүрлеу жүйесі. принциптері арқылы мәжбүрлеудің
басты үлгісін ұстанғанын білдірді. Мұны
Олардың қатар өмір сүруі іс жүзінде
мемлекеттің бүкіл саясатының арқауына
мүмкін емес, өйткені әкімшілік жүйе айналдыру халық шаруашылығының
мәжбүрлеудің экономикалық мүддесінің босансуы мен тоқырауына әкеп
әсерін әлсіретіп шектейді,және керісінше соқтырды.
оған экономикалық құралдарды енгізу
әкімшілік жүйенің билігіне нұқсан
келтіреді.
Нарықтық қатынастарды босатудың аса маңызды тұсы сауда еркіндігіне жол беру
болды. Алайда мемлекет алғашқыда идеологиялық сарынмен айырбас саласына өз
бақылауын орнатуға тырысты. Ол бірнеше ай бойы қала мен ауыл арасында жергілікті
тауар айырбасын ұйымдастыруға әрекет жасады. Сөйтіп айырбас операцияларыны ң
арасындағы делдалдық қызметті Кеңес өкіметінің басшылығы ба қылауымен ж әне
тікелей тапсырмасымен жұмыс істеген кооперация атқарды.

Мемлекет арнаулы декретпен (1921 жылғы 7 сәуір) оған «азық-түлік
органдарының фабрика-зауыт зауыт және қолөнер кәсіпшілігі бұйымдарын
дайындау мен ауыл шаруашылық өнімдеріне айырбастау салаларында ғы міндетті
тапсырмаларын орындауды» жүктеді, «барлық азық-түлік өнімдерін (мәтінде
осылай. – авт.), мемелекет дайындаған және нациолизацияланған фабрикалар мен
зауыттардан алынған... сонымен қатар шет елден әкелінген көпшілік қолды
тауарларды бөлу» тек солар арқылы жүзеге асырылды. Декретте «РКФСР-ді ң
барлық азаматтары тұтыну қоғамына бірігеді», ал «әрбір азамат тұтыну қоғамы
пункттерінің біріне жазылады» деп атап көрсетілді.
1921 жылдың күзінде Ленин амалсыз: «Тауар айналымынан ештеңе шықпады, жекеше
нарық бізден мықты болып шықты және тауар айналымының орнына біз қарапайым
сатып алу-сату, сауда-сатыққа ғана қол жеткіздік» деп мойындады.

Кооперацияға сүйену де өзін-өзі ақтамады. Осы кезден бастап оның қызмет аясы
тарыла түсті. Ал КСРО ОАК-і мен ХКК-нің желтоқсанындағы (1923) азаматтарды ң
біріңғай тұтыну қоғамына міндетті жазылуының күшін жойған, оған кіру мен одан
шығу тек халықтың өз еркінде екендігін жариялаған декретінен кейін, ол «халы қты
жаппай қамтыған» жүйе рөлін тоқтатты. 1925 жылдың соңында бөлу мен айырбас
саласында кооперациялау «еуропалық» тұрғындардың 20%-ын (сол жылдарда ғы
есептерде жазылғандай) және қазақ шаруашылықтарының 8,6%-ын ғана қамтыды.
Тап сол кезде, большевиктер мұны қалады
Сауда айналымына келетін болсақ, ол ма, жоқ па, қоғам тауар-ақша
қалалық жеке меншік иелері есебінен – қатынастарының ақиқаттығын сезіне келе,
84,7%-ды, кооператорлар есебінен – 14,0%- Т – А – Т формуласы бойынша кең
ды (мемлекеттік саудада–1,3% ) ауқымда және сеніммен өмір сүре
құрады.Ауылдар мен қыстақтарда бастады. Оның қызметін жеке меншік-
(кооперациядағы бағаның төмендігі капиталистік (мемлекет меншігінде жоқ
есебінен) екі сегменттің де үлесі бірдей шағын және ұсақ кәсіпорындар, сауда-
дерлік болды: жеке меншікте-50,5%, ал саттық, ірі шаруа қожалықтары және т.б.),
кооперативтік саудада-49,5%. Демек, мемлекеттік-капиталистік (жеке тұлғалар ға
экономикалық логикадан тыс әрекет ету жалға немесе концессияғс берілген
талпынысы, яғни тауар-ақша өнеркәсіп орындары) және ұсақ тауарлы
қатынастарына сүйенбей, оны айналып (нарыққа жұмыс істейтін
өту сәтсіз аяқталды. шаруашылықтар) құрылыстар
(құрылымдар) табиғи түрде және бірден
игеріп әкетті.
Фабрикалар мен зауыттарға, басқа да кәсіпорындарға жала қы қайта оралды,
олардың заттай құрылымдық бөлігі бірте-бірте азайып, ақша эквиваленті
артты. 1923 жылы соңғысының үлес салмағы 80%-ды құрады. Бұл ретте ХКК-
нің 1921 жылғы 10 қыркүйектегі арнайы декретімен жа ңа тарифтік саясат
орнықты.

Құжатта көрсетілгендей, «жалақының ұлғаюы еңбек өнімділігіні ң
ұлғаюымен, жұмысшының еңбек өнімділігін арттыру ға қатысу
деңгейімен тура және тікелей байланысты» болды. Нары қ қаржы ж үйесін
сауықтыруды талап етті. Осы міндет аясында эмиссияларды шектеу
жүргізілді.

Егер «әскери коммунизм» жылдарында ақша белгілерін, д әлірек айт қанда
олардың суррогаттарын кез келген мекеме немесе к әсіпорын шы ғара беретін,
ал енді 1921 жылғы қарашада жаңадан ашылған Мемлекеттік банк ғана бірден
бір эмитет ретінде әрекет ететін болды.
Жеке меншік капиталды ең алдымен сауда-
Мемлекет іс жүзінде оның көтерме сауда
саттықта орналастыру оның ірі қаржы
жасау жолын кесіп тастады, оның есесіне салуды талап етпеуімен, қаражаттың тез
бөлшек саудада ол қаладағы сияқты қайтуымен және жоғары табыстылығымен,
ауылда да өз позициясын нығайтты. еркін қимылдауға болатындығымен
Жалақы берілген 1924-1925 жылдарда түсіндіріледі. Жеке меншік капиталы
Қазақстанда 5 мыңнан астам жекеше қорының көп бөлігі нақ осы айырбас
сауда-саттық орындары болды саласында қалыптасты, жаңа
экономикалық саясатының алғашқы үш
(кооперативтік кәсіпорындардан 9 есе,
жылында айтарлықтай тез: ел бойынша
мемлекеттік сауда-саттық тұтас алғанда 150 млн сомнан 800 млн
кәсіпорындарынан 25 есе көп). сомға дейін өсті.
Жалақы берілген 1921/22 жылдары ауыл шаруашылығындағы қиын
жағдайға байланысты Қазақстанда азық-түлік салығы аз қолданылды.
Батыс Қазақстан губернияларында астықты тұтыну тапшылығы 17,4
млн пұт болды (мұнда егістің 50%-дан 80%-ға дейіні күйіп кетті).
Қыстан кейінгі ауыр жұттың нәтижесінде 1921-1992 жылы 80%-ға
азайды, Орал және Бөкей губернияларының кейбір уездерінде малдың
өлімі 100 пайызға жетті.

Жұтқа байланысты Орал, Орынбор,Ақтөбе, Бөкей, сондай-ақ Қостанай
(Қостанай уезін қоспағанда) губерниялары БОАК-тің декретімен (1921
жылғы 18 тамыздағы) елдің ашыққан аудандарының қатарына
жатқызылды және салықтан босатылды. Сондай-ақ көшпелі және
жартылай көшпелі мал өсіретін шаруашылықтар да салықтан босатылды
(ҚАКСР ОАК Төралқасының 1921 жылғы 28 шілдедегі қаулысы).
Жұмыс күшін жалдау – жалға берудің
Жер заңнамасы, сондай-ақ еңбекті ашықтығы (құпия түрде оған дейін де
қорғау мен нормалау туралы болған) олардың таралу динамикасын
құқықтық актіні мүлтіксіз қолданған қадағалауға мүмкіндік жасады. Егер 1926
жағдайға, жұмыс күшін жалдау ға – жылы 80 мыңнан аса адам (кедейлердің)
жалға беруге рұқсат етті. Еңбек жалданған болса, ал 1928 жылы оның саны
қатынастарының құқықтық 130 мыңға жетті (іс жүзінде одан әлдеқайда
регламенттелуін бақылау міндеті көп). Жалданудың тығыздық
Кеңестерге, ЖОҚО (Жер мен орман коэффициентінің, яғни кедейлердің әр жүз
қызметкерлері одағына) мен шаруа шаруашылыққа шаққандағы санының өсімі
ұйымдарына («Қосшы» және ШӨК (ресми деректер бойынша оның деңгейі 10-
және басқа одақтарға) жүктелді. 11-ге жетті) таптық жіктелу процесінің
жедел жүріп жатқандығын көрсетті.
«Партия фундаменталистерінің», революцияшыл романтиктердің және «тап
тартысында шыныққан күрескерлердің» бүлікшіл жан-сезімін жұбата келе, РК(б)П
ХІ съезі өз қарарында: «...Жаңа экономикалық саясат жұмысшы табының мәнін
өзгертпейді, алайда социалистік құрылыстың әдістері мен формаларын өзгерте
отырып, социализм құрушылар мен капитализмнің қайта өрлеуі арасындағы
экономикалық жарысқа жол береді...» деп жазды. «Кім кімді» деген сұрақ ЖЭС
лейтмотивіне айналды.
ЖЭС-тің бүкіл кезеңінде мемелекет тауар-нарық және капитализмге дейінгі
үрдістердің, әсіресе аграрлық саладағы қауырт іс-қимылдарын тоқтата алмады.
Объективті типтің жікке бөлінунің (капиталистік және буржуазияға дейінгі) тікелей
ықпалымен әлеуметтік құрылым пролетарланған және қайыршыланған топтарды
ығыстыра және «пұрсатты» жоғары топқа икемделе отырып дәл атом сияқты
толассыз ыдырап, бөлшектенді.
Өнеркәсіп орындарының 1921 жылғы
ЖЭС аясында жүзеге асырыла 17%-ының орнына 60%-ы іске қосылды.
бастаған түбегейлі шаралар халық Теміржолдардың қалыпты жұмыс істей
шаруашылығына бірден әсер етті. бастауы экономиканың ойдағыдай
Оны анық көріне бастаған қалпына жолға қойылуының көрінісі болып
келу үрдісінен байлауға болады. табылады. Ескі теміржолдарға қоса
Мәселен, 1925 жылдың аяғына қарай жаңадан салынған
өнеркәсіп өнімдерін өндіру деңгейі тармақтар:Петропавл-Көкшетау,
1920 жылмен салыстырғанда 5-6 есе Славгород-Павлодар және Омбы
өсті және соғысқа дейінгі мөлшердің теміржолының Семей учаскесі
шамамен үштен екі бөлігіндей теміржолдары жедел пайдалану ға
деңгейге жетті. берілді. Су жолы қатынас көлігіне «жан
кіргізілді», оның жұмысы әсіресе Ертіс,
Сырдария, Жайық өзендерінде айқын
қалыпқа келе бастады.
Қорытынды:
Өлкенің халық шаруашылығының даму серпілісі дағдарыстан
шығудың басталғанын ғана емес, сонымен бірге тоқырау мен
құлдыраудың бірте-бірте оң бағыттағы процестерге орын босата
бастағанын да көрсетті. Алайда үміттендіретін ең үлкен жақсылық –
нарық, тауар-ақша байланыстары басым қалыптасты, ал меншік
қатынастары құрылымы көпукладты сипат алды. Әр түрлі меншік
формаларының (мемлекеттік, жеке, мемлекеттік-капиталистік және
т.б.) қатар өмір сүруі. Олардың бәсекелестігі мен ұдай өндірістік
өзара қарым-қатынасы ЖЭС кезеңінде халық шаруашылығының
үдемелі дамуына игі ықпал еткен факторлар болды.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Ауыл шаруашылығындағы өзгерістер

Әскери Коммунизим саясаты

Қазақстан Қазан төнкерсі мен Кеңес мемлектінің орнауы

Ауылшаруашылық артельдерінің жарғысы

Жеке меншік капиталы

Саяси репрессиялар

Валюталық саясат

Мемлекеттің инвестициясының потенцияларын тиімді пайдалану, ерекшеліктері, жүйесі

Мүше мемлекеттер

Қазақстандағы ауыр өнеркәсіп

Пәндер