Етістіктің аналитикалық форманттарының граммтикалық категорияларға қатысы

Презентация қосу

Етістіктің
аналитикалық
форманттарының
граммтикалық
категорияларға
қатысы
Етістіктің аналитикалық форманттарының
өзіндік белгілері
Етістіктің негізіне
Қосымша мен көмекші категориялық
етістіктің бірлігінен грамматикалық
жасалады мағына үстейді

Етістіктің
аналитикалық
Етістіктің форманттары
грамматикалық
категорияларының
Етістіктің
мағыналарын
аналитикалық
білдіретін көрсеткіш
формаларын жасайды

Аналитикалық
форманттардың орны
тұрақты
а нт -
ф о р м д ен
к а л ы қ ш і с ө з
т и ек
Анали а мен көм атикалық
о сы мш г р а м м
д е
қ п , б і р не ті л
р а л ы ж ә
құ б е р ет ін
ғ ы н а
ғ ы н а қ м а
м а к а л ы
м м а т и ,
г р а л ғ а у, ақ т а р
і н ж а ұ р н
берет тикалық ж ен қатар
а м м а і л ер м
гр ө м ек ш т і л ді к
р л і к ат ы н
тү а т қ а р
ы з м е т
қ
і к . а
б і рл
ал б а е в
Н. Ор
Аналитикалық формалы етістіктің
құрамы

негізгі етістік дәнекер форма
көмекші етістік.
Мысалы, Айттым боз қасқа,- деп
кәрі әкесі еңіреп жіберді. (Ғ.М).
Аспанға атылған аңғал асау енді
тісін қаршылдатып, болат
ауыздықты шайнап тұр (Қ. И).
Қайық бұлталаңдағанда, ауып
қала жаздайды.(Ғ.М)
Етістіктің аналитикалық
форманттарының құрылысы

Дара аналитикалық Кү рделі аналитикалық
форманттар форманттар

Бір морфемалы Төрт морфемалы
аналитикалық аналитикалық
форманттар форманттар

Екі морфемалы Үш морфемалы
аналитикалық аналитикалық
форманттар
форманттар
Дара аналитикалық
форманттар
Бір морфемалы аналитикалық форманттар:- Ǿ еді,- Ǿ екен,
-Ǿ емес,- Ǿ жоқ. Мысалы: Бірақ Абай күлер емес (М.Ә.).

Екі морфемалы аналитикалық форманттар: -п отыр, -п ал,
-а бер. Мысалы: Тыңдаңдар, міне қаладан хабар естіп
отырмын (М.Ә.).

Үш морфемалы аналитикалық форманттар:- са игі еді, -ушы
болма, -р болса, -са болды, -а сала, -а салып, -а бере, а
беріп,- а келе, -а келіп, -ғандай бол, -уға тиіс. Мысалы:
Тұтқынға азамат қалдырушы болмаңдар (М.Ә.).
Күрделі аналитикалық форманттар
Төрт морфемалы аналитикалық
форманттары: -п қоя бер, -п сала бер, -п
жүре бер, -п кеп кет, -п кеп қал, -п кеп жібер,
-п болып қал, -п бара жат, -п келе жат.
Мысалы: Жиреншенің алдында келе жатып,
еңіреп қоя берді (М.Ә.).

-п қоя бер -п қой + -а бер
Аналитикалық форманттардың етістіктің
грамматикалық категорияларына қатысы

Болымдылық,
болымсыздық Шақ категориясы
категориясы

Қимылдың өту
Рай категориясы сипаты категориясы
Болымдылық ,болымсыздық
категориясының аналитикалық
форманттары
- Ǿ емес, - Ǿ жоқ бір морфемалы
аналитикалық форманттары
Мысалы,
Шақ категориясының аналитикалық
форманттары

Нақ осы
шақ

-п отыр
Мақсатты келер шақ
Қимылдың жасалу мақсатын білдіреді

-ғалы отыр
-қалы тұр
-гелі жүр
-ғалы жатыр
Рай категориясының аналитикалық
форманттары

- Бұйрық
рай
Ашық рай Қалау рай
-ушы болма аналитикалық фор-
мантты қимылдың жасалуына тыйым салу грамматикалық
мағынасын білдіреді
Мысалы: Сен маған олай шақшия қараушы болма ( З.Ш )
-а көр, - а көрме аналитикалық форманттары өтіну, бұйыру
сияқты грамматикалық мағыналарды білдіреді.
Бұлардағы –а көр болым-
ды мәнді білдіреді, -а көрме болымсыз мәнді білдіреді.
Андагы қолыңдағыны жақындата көрме. ( З.Ш )
Қалау рай
Сөйлеушінің қимылды жүзеге асырғысы келетін ниетін,
ықыласын білдіреді

-са игі еді, -са еді, -са екен, -ғай еді
Мысалы:Мені форманттары
ала кетсе игі еді.
Пайдаланылған әдебиеттер:

Ұқсас жұмыстар

Оқытылып отырған тілдердегі етістіктің грамматикалық категоряларын салыстыру

Етістік түбірі

Грамматикалық мағына және оның түрлері

Тілдердің типологиялық классификациясы

Бір құрамды етістікті сөйлем

Функционалды грамматикалық категория ұғымдары туралы кейбір мәселелер

Етістіктің лексика - грамматикалық категориялары

Ақпанның алтысы Сынып жұмысы Есімшенің жасалу жолдары

Гипотезаны тексеру қадамдары

Сөзжасамдық тәсілдер

Пәндер