Алматы қаласы

Алматы қаласының экологиясы

Жалпы Алматы қаласы географиялық тұрғыдан алып қарағанда бірқатар экологиялық қолайсыз орын тепкен. Ол негізінен ауа айналымының жоқтығымен түсіндіріледі. Бұл қаладағы жүздеген мың машинаның қала әуе аймағын улы түтінмен ластауға мүмкіндік туғызып отыр. Бұл қалада өкпе ауруларының өршуінің негізгі факторы болып табылады. Қалада әсіресі желсіз күндері демалу қиын, мұндай қиыншылықтармен күресу қазір қала билігінің алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Сонымен қатар қалада көптеген өндіріс орындарымен жылу қазандықтары да жағдайды қиындата түсуде. Осындай жағдайларды ескере отырып жақында бірқатар шаралар белгіленді. Соларға тоқталып өтсек:27 желтоқсанда Алматы қалалық әкімшілігі ғимаратында қалалық құрылымдық бөлімшелердің басшылары бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне 2005 жылды қорытындылауға арналған баспасөз мәслихатын өткізді. Олар өз салалары бойынша жыл бойы атқарылған жұмыстар жайында әңгімелеп, журналистердің қойған сауалдарына жауап берді, - деп хабарлайды KZ-today тілшісі қалалық әкімшіліктің баспасөз қызметіне сілтеме жасап. 2005 жылдан бастап тұрғын үйлер мен мектеп аулаларын ретке келтіріп, жақсартуға, көлікпен тасымалдау қызметін жетілдіруге, қаланы көгалдандыру мен жарықтандыруға, арықтар мен фонтандарды реконструкциялауға, энергетикалық кешенді жетілдіруге, мәдениет пен туризмді өркендетуге, қаланың тазалығын сақтау қызметтерінің жұмысын жақсартуға арналған қалалық 10 даму бағдарламасы табысты іске асырылуда. Райымбек даңғылы мен Сайын көшесінің қиылысында автокөпір құрылысы жүргізіліп, оның толықтай пайдалануға берілуі қаладағы көліктердің жүріп-тұруын айтарлықтай жеңілдетуге мүмкіндік берді. Оның ел аумағында салынған алғашқы ірі автокөпір екендігін атап өткен жөн. Алматы қаласында "бір терезе" қағидасы бойынша халыққа қызмет көрсету орталығының ашылуы жедел қызмет көрсету барысындағы алғашқы қадамдардың бірі. Бұл орталықтардың негізгі мақсаты - халыққа көрсетілетін қызмет сапасын арттыру, қызмет көрсетуді барынша жеделдету, бюрократиялық кедергілерді азайту. Алдағы уақытта жоғары технологияға негізделген осындай игі жаңалықтар қатары көбейе бермек. Қала әкімі жанынан қала құрылысы жөніндегі кеңестің құрылуы қаладағы құрылыс жұмыстарының барысын бағдарлап, қызметін үйлестіріп, сапасын қадағалап отыруға мол мүмкіндіктер ашты. Қала әкімінің Әл-Фараби даңғылының жоғарғы жағына, тау баурайына алты қабаттан асатын үйлер салуға шектеу қойған шешімі қала экологиясы мен қауіпсіздігін сақтауға бағытталған игі қадам болды.

170 километрден астам жол күрделі жөндеуден өткізіліп, 600-ден астам аула, 9 парк пен 67 гүлзар, 30 су бұрқақ ретке келтіріліп, реконструкцияланды. Сонымен бірге Алматы қаласының 2014 жылғы қысқы Олимпиаданы өткізуге үміткер қала ретінде тіркелуі еліміздің, оның ішінде Алматының зор әлеуеті мен мол мүмкіндігін көрсетсе керек, деп баспасөз қызметінің хабарламасында айтылған Алматы еліміздегі ең үлкен мегаполистердің бірі болғанына орай, оның проблемалары да соншалықты. Әсіресе, оның қазіргі экологиялық жағдайы тым ауыр. Көк тұман мен түтін араласа келіп, алып қала аспанын тұмшалаған кезде өзіңді қайда қоярыңды білмей аласұрған күй кешетіндігімізді кімнен жасырамыз? Соған қарамай, қала әкімшілігіндегі табиғатты қолдану және реттеу басқармасындағы кейбір басшылардың айтуына қарағанда, ауаның ластануы өткен жылы 12, 9 индексті құраса, ал, биыл көрсеткіш 10, 7-ге азайыпты. Бұл да ол кісілер үшін көңіл демеп, шүкірлік ететін жағдай көрінеді. Олардың сүйеніп отырғаны - Қазгидромет беріп отырған мәліметтер. Сіз Көктөбеге шығып, айналаңызға қараңызшы, сонда, Алматының қос өкпесінен алқынып әзер дем алып тұрғанын көрер едіңіз. Оның негізгі көзі - қаладағы өнеркәсіп орындары мен көліктен шыққан көк түтіндер. Әсіресе, Алматының солтүстігінде орналасқан Алатау мен Түрксіб аудандарындағы ауа ластығында шек жоқ. Мәселені одан да әрі нақтылай түссек, Сейфуллин мен Райымбек қиылысындағы ЖЭО орналасқан тұстан өрген түтін мен тұманның жақын арада тазара қоюы неғайбыл. Реті келгенде айтайық, кез келген кәсіпорындар мен өнеркәсіптер орналасқан жердің айналасында санитарлық-қорғаныстық аумақ болуы керек емес пе? Міне, біздің өнеркәсіп пен кәсіпорын жобасын жасаушылардың елеп-ескермейтін бір мәселесі сол. Негізінде, кәсіпорын сыртта, қала шетінде орналасуы керек. Оны ескеріп жатқан қала басшыларын көрген жоқпыз, әзірше. Ал, Алматы әкімшілігіндегі басшылардың зиянды қалдықтарды шығаратын кәсіпорындарды қаланың сыртына шығарамыз дегеніне де қаншама уақыт болды. Әрине, «Бұған не кедергі болуда?» деп сұрай қалсаңыз, басшылардың берер жауаптары да дайын. Олардың айтқанына сенсек, аталған мәселе біртіндеп болса да шешіліп келе жатқан көрінеді. Мысалы, темекі фабрикасы біраздан бері қала сыртына шығарылған екен. Жалпы, Алматы бойынша ауа мен қала көшелерін тазалау жөніндегі жоспардың 2020 жылға дейін ұзартылғаны жөнінде мәлімет бар. Бірақ, оның қаншалықты орындалып жатқанын әзірше бір Құдайдың өзі біледі. Бір қуанарлығы, қаламыздағы Алатау ауданында индустриалдық аумақ-аймағы жасалынбақшы екен, сонымен бірге, оның кейбір кәсіпорындары мен өнеркәсіптері Алматы облысының Іле ауданына көшірілетін көрінеді. Әрине, бұл жақсы ниеттен туған жоспардың басы. Соған қарамай, Алматы ауасының ластануы өзінің басты мәселелерінен арыла қойған жоқ. Алматыдағы ауаны ластайтын тағы бір көз - ол қала көшелеріндегі көліктер. Жол полицияларының айтуына қарағанда, көп жағдайда басқа облыстардан келген көліктер қаламыздың экологиялық қалпына жауап бере алмайды екен. Ал, одан шығатын жолдың бірден-бір айла-амалы - оларды қала сыртында қабылдап, сол жақтан кері аттандырып жіберу болса керек. Сөйтіп, жақын күндері Алматының сыртында облыстардан адам таситын көліктерді қабылдайтын бес орын салынбақшы. Көліктермен келген жолаушыларды Алматыға таситын арнаулы қалалық автобустар жүргізіледі. Міне, бұл қаламыздың ауасын таза ұстаудың бірден-бір амалы-мыс. Қалай дегенде де, бұл да бір қиындықтан шығудың жолы екендігі анық. Бірақ, оны орындау мәселесі қалай болатындығын уақыт көрсетеді. Біздің бұлайша күдіктене қарайтын себебіміз, дәп осындай қаншама істердің аяқсыз қалып жатқандығына сан куә болғанбыз. Бізге таза ауа керек. Бұл бүкіл алматылықтардың талап-тілегі, өтініші. Әзірше, біздің көріп, біліп отырғанымыз Алматының аспанын жапқан түтін мен тұманнан шыққан уыттың көзді жеп, танауымызды тарс бітеп тастайтындығы. Сөйтіп, қараптан қарап жүріп өкпе қысылып, тыныс тарылатындығы. Бір көңіл қуантатыны, өткен жылы «Фаворит» бастамашылар тобы Алматы қаласы әкімдігінің, «Зеленстрой» АҚ, «КМҒ» микрокредиттік компаниясының қолдауымен «Алматы - Таза ауа» қоғамдық-экологиялық жобасының шеңберінде қаламыздағы әл-Фараби даңғылының бойында арша отырғызу акциясын өткізіп, Алматы экологиясын тазартуға үлес қосқан еді. «Mercer Human Resource Consulting» компаниясының статистикалық зерттеулерінің деректері бойынша соңғы кездері бұрынғыға қарағанда Алматы қаласының ластану индексі едәуір кеміген көрінеді. Сөйтіп, ластану жағынан қаламыз әлемдегі ең ірі 215 қаланың ішінде 9-орынды алады екен. Біздің алдымызда тек қана Баку, Мехико-сити, Бағдад секілді қалалар бар екен. Өйткені, көше бойларында отырғызылған арша басқа өсімдіктер сияқты ауаны тазартып, оттегі өндірумен қатар, басқа да ғажайып қасиеттерге ие көрінеді. Тәжірибелік және клиникалық деректер бойынша, аршадан бөлініп шыққан ұшатын заттар ауадағы зиянды микроорганизмдердің 30 пайызын өлтіріп, ірі қалаларды ауру қоздырғыштардан тазартады екен. Сөйтіп, «Алматы - Таза ауа» қоғамдық-экологиялық жобасының бастамасымен отырғызылған аршаның пайдасы Алматы экологиясын тазартуға едәуір әсер етіп жатқан көрінеді. Қалай дегенде де, Алматы қаласының тазалығы, әсіресе, оның экологиялық жағдайының дұрыс болуы алматылықтар үшін керек-ақ жағдай. Алматының өкпесі қысылып, қала тұрғындары алқынбасын десек, ауаны таза ұстағанға не жетсін, шіркін!