ҒЫлым академиясы

Презентация қосу

ҒЫлым
академиясы
Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы (1993-1996,
1999-2003) — ҚР Президентінің 1993 ж. 21 қаңтардағы Жарлығымен [1] Қазақ
КСР ғылым академиясы қайта ұйымдастырылуының нәтижесінде құрылды [2]. ҚР
Президентінің 2001 ж. 6 қарашадағы Өкімімен [3] ҚР Ұлттық ғылым
академиясына мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын фундаментальды
ғылыми зерттеулер бағдарламалары шеңберінде орындалатын жұмыстарын
сараптау функциялары жүктелді. ҚР Үкіметінің 2002 ж. 22 мамырдағы
қаулысымен [4] "ҚР Ұлттық ғылым академиясы" республикалық мемлекеттік
мекемесінің Жарғысы бекітілді.
Жарғыға сәйкес ҚР Ұлттық ғылым академиясы Ғылым академиясының
мүшелерін (академиктерді), корреспондент-мүшелері мен Қазақстанның жетекші
ғалымдарын біріктіретін мемлекеттік ғылыми мекеме болып табылды. Ғылым
академиясы басқарушылық, ғылыми-техникалық, әлеуметтік-мәдени және басқа
функцияларды жүзеге асыруға құрылған республикалық мемлекеттік мекеме
болып табылды. Ғылым академиясының мемлекеттік органы, сондай-ақ
мемлекеттік меншік құқығы субъектісінің оған қатысты функцияларын жүзеге
асыратын органы ҚР Білім және ғылым министрлігі болып табылды. ҚР Ұлттық
ғылым академиясы қызметінің мақсаты мен негізгі бағыттары мыналар болып
табылды: ғылыми-зерттеу қызметі; ҚР ғылымының жай-күйін талдау және
дамуын болжау; ғылымды дамыту мен ғылыми кадрларды даярлаудың басым
бағыттарын айқындау; ғылыми-сараптамалық қамтамасыз ету; ғылыми
зерттеулер бағдарламаларын қалыптастыру және орындалуын үйлестіру; өз
құзіреті шегінде халықаралық ынтымақтастықты, инновациялық және
инвестициялық қызметті дамытута жәрдемдесу.
Ұлттық ғылым академиясы жалпы басшылықты және қызметін үйлестіруді
уәкілетті орған (министрлік) жүзеге асырды. Ғылым академиясы басқармасының
атқарушы органы ҚР ҒА президенті болып табылды. ҚР Президентінің 2003 ж. 21
қазандағы Жарлығымен [5] "Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым
академиясы " республикалық мемлекеттік мекемесі таратылып, "Қазақстан
Республикасының Ұлттық Ғылым академиясы" қоғамдық бірлестігі құрылды. [6]
Ғылым академиясы 2014жыл
1946 жылдың 1-маусымында Абай атындағы опера және
балет театры ғимаратында ҚазКСР Ғылым
академиясының ресми ашылу салтанаты өтті. Екі күннен
кейін, 3 маусымда ҚазКСР Жоғарғы Кеңес
Президиумының мәжіліс залында өткен, Академияның
бірінші жалпы жиналысында, Қаныш Сәтбаев
академияның академигі және президенті болып
тағайындалады. Сол жылы Сәтбаев КСРО Жоғарғы
Кеңесінің 2-ші шақырылған сессиясында депутат және
КСРО Ғылым академиясының академигі болып
сайланады. 1947 жылы ол КСРО Кеңес министрлігінде
Мемлекеттік және Ленин сыйлығы бойынша Президиум
комитетінің мүшесі болып сайланды. 1949 жылы Қаныш
Имантайұлы Қазақстанның КП ОК(б) мүшесі болып
сайланады. 1950 жылы «геология» мамандығы бойынша
профессор ғылыми атағы бекітілді және КСРО Жоғарғы
Кеңесінің 3-ші шақырылған сессиясында депутат болып
сайланды. 1951 жылы Сатбаев, КСРО ҒА Президиумының
тапсырмасы бойынша, Тәжік КСР ҒА ұйымдастырған
сессиясына қатысты. Осы сессияда Қаныш Имантайұлы
тәжік академиясының құрметті мүшесі болып
тағайындалды.
Қаныш Сәтбаев Қазақстанда Ғылым
академиясын құру туралы 1944 жылы
ойлаған. Сол жылдың тамыз айынан
бастап дайындық шаралары басталады.
КОКП ОК ғылыми бөлімімен хат алысу
белсенді жүреді. Қ.И. Сәтбаев КСРО ғылым
академиясында және КОКП ОК ғылыми
бөлімінде, КСРО ҒА филиалдары мен Кеңес
базасында ҚазКСР Ғылым академиясын
ұйымдастыру қажеттілігін дәлелдеу
мақсатында, Мәскеуге үнемі іс-сапарға
барып тұрды. 1944 жылдан 1946 жылдар
аралығында 11 жаңа ғылыми-зерттеу
институттары құрылды. Сонымен қатар
болашақ академияның басты ғимаратының
жобасы жасалды, авторы архитектор А. В.
Щусев болды.
Тарихы
1946 жылы 1 шілдеде Қазақстан Ғылым
академиясы салтанатты түрде ашылды. Ғылым
академиясының тұңғыш президенті болып көрнекті қоғам
және мемлекет қайраткері, қазақстандық геология
мектебінің негізін салушы, академик, әлемге танымал
ғалым Қ.И.Сәтбаев сайланды. Қазақстан Ұлттық Ғылым
академиясының құрылуы республиканың
табиғи ресурстарын неғұрлым толық зерттеуге және
пайдалануға, оның экономикасының, ғылымы мен
мәдениетінің өркендеп өсуіне кең мүмкіндіктер ашты.
1995 жылы 31 желтоқсанда Ғылым академиясының
ғылыми-зерттеу институттарында ғылыми
қызметкерлердің саны 2996-ға жетті, оның ішінде 408
ғылым докторы және 1289 ғылым кандидаты; ал 2009
жылы ҚР Ұлттық Ғылым академиясында 172 толық мүше,
21 құрметті мүше және 14 шетелдік мүшесі болды. Ғылым
академиясының құрамында 5 ғылыми бөлімше (1999):
физика-математикалық ғылымдар, Жер туралы
ғылымдар, химия-технологиялық ғылымдар, биология
және медицина ғылымдары, қоғамдық және
гуманитарлық ғылымдар бөлімшелері, сондай-ақ ғылыми-
ұйымдық және халықаралық бөлімшелер жұмыс істеді.
Ғылым академиясы 1972 жыл
КСРО ҚазҒАФ
1941 жылы, Қазақстанның КП ОК 2-ші хатшысы Ж.
Шаяхметованың бастамасы бойынша, Қаныш Сәтбаев Алматыға
жұмысқа ауысқан. Ол геологиялық ғылымдар Институтының
директоры және (КСРО ҚазҒАФ) КСРО қазақ ғылым
академиясының филиалы Призидиумы төрағасының орынбасары
болып тағайындалады. Өйткені филиалдың басшысы И.Ф
Григорьев Мәскеуде тұрған және өзінің міндетін толық атқара
алмағандықтан, Сәтбаев филиал төрағасының міндетін атқарушы
болған.
Көп кешікпей Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін, 1941 жылдың
тамыз айында, Кеңес одағындағы марганецтың негізгі шығатын
жері, Никопольды неміс армиясы жаулап алады. Сол жылдың
қараша айында Никопольдан кейінгі екінші, Чиатурск кен
шығатын жерге теміржол жолы қиылды. Бұл КСРО-да марганец
шығаруды толықтай тоқтатады, осы екі орын Кеңес одағының
марганец кенінің 91,6 пайызын берген. Енді марганецтің жаңа
жерлерiн iздестiру туралы дағдарыстық мәселе қойылды. Қаныш
Сәтбаев 1928 жылы Жезқазған облысынан марганецты байқаған.
Осыны еске түсіріп, марганецтің бар болуына зерттеу жасау
мақсатында, геологиялық барлау отрядын ұйымдастырған. Оның
тапсырмасымен алдын ала есептеулер қысқа мерзімде
құрастырылды және қара металлургияның халық комитетіне
жіберілді. 1941 жылы күзде И. Ф. Тевосяннің қара
металлургияның халық комитетінен Жездіге комиссия келеді.
Сәтбаев аурып қалуына байланысты, комиссия жұмысына
қатыса алмайды. Жерді бірнеше күн зерттегеннен кейін,
комиссия мынадай қорытындыға келеді, «Жездіде марганец бар,
бірақ оны іздеп өңірді барлау керек». Әйтсе де, Сәтбаев
Қазақстанның КП ОК-де кенішті ашу туралы сұрақтың
көтерілуіне қол жеткізді. Қазақстан басшылығы Қаныш
Имантайұлының әділдігін мақұлдайды. Ол өзінің шешімін МҚО
хабарлады, өз кезегінде, елдегі марганецтің жеткіліксіздігін
есепке ала отырып, Жездіде кешенді салуды және кенді Орал
заводтарына таратуды бастауды тапсырды. Тапсырма қырық
күннің ішінде орындалды, және 1942 жылдың 12 маусымында
Жезді кешені марганец бере бастайды. Бұл күн кенiштiң ресми
туған күнi болып есептеледi. 1943 жылы кеніш 70,9 пайыз
марганец кенін берген.
1942 жылы Сәтбаевқа «Жезқазған ауданының кеніш орындары»
монографиясы үшін Сталин сыйлығы ұйғарылды. Сонымен бірге,
сол уақытты Қаныш Сәтбаевтің қырықтан аса ғылыми жұмыстары
жарияланған. 1942 жылдың 17 тамызында Жоғарғы
аттестациялық комиссия геологқа геология-минералогия
ғылымдарының докторы дәрежесін береді. 1943 жылдың жазында
Қаныш Имантайұлы КСРО ҒА корреспондент-мүшесі болып
сайланды және КСРО ҚазҒАФ Президиумының төрағасы
қызметіне бекітілді. Сол жылы Қаныш Сәтбаев өзіне жас
инженер Ш.Ч. Шөкинді ұйымдастырылған энергетика
секторының меңгерушісі қызметіне шақырады. Соңынан Шөкин
ірі ғалым және Қаныш Имантайұлының жақын серіктесі болады.
Сол жылы Сатбаев, Фрузен райком
партиясының бірінші хатшысының
кеңесі бойынша, Коммунистік партияға
кіруге өтініш береді. 1944 жылы
ЖКП(б) мүшесінің билеті берілді. Сол
жылы ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің
Президиумы Сәтбаевқа «Қазақ КСР
ғылымға еңбегi сіңген қайраткер» атағы
беріледі.
1945 жылы, КСРО ҚазҒАФ қарқынды
дамуын ескеріп, Сәтбаев екінші Ленин
орденімен марапатталады. Сонымен
қатар ол 2-ші дәрежелі Ұлы Отан
соғысының орденіне лайықты болды.

Ұқсас жұмыстар

1962 жылдарда шетелдік қазақтардың Қазақстанға оралуы

Экономика саласы бойынша Нобель сыйлығының иегерлері

Нобель сыйлығы

Білім алушылардың ғылыми-зерттеу практикасының жұмыс бағдарламасы

Тіл құралы халықаралық байланыстарды дамытуға мүмкіндік беретін тұлғааралық және мәдениаралық қарым - қатынастардың аса маңызды құралы

Ғылыми зерттеудің мәні

Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының 1904 жылғы лауреаты

Партфолио

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Қазақстанда ғылымның қандай салалары дамығын

Пәндер