Ароматты аминдер туралы

Ароматты аминдер

Аминдер дегеніміз, үш валентті азот атомының көміртекті радикалдарымен (тізбекпен) тікелей байланысқан, аммиак туындысы іспеттес күрделі органикалық қосылыстар.

Сутекпен алмастырылған радикалдың табиғатына орай алифатты және ароматты аминдер болып екіге бөлінеді. Ал, аммиактағы сутектер жоғарыдағы тәртіппен ароматты радикалдармен алмастырылса, олар ароматты аминдер деп аталады.

Ароматик аминдер (май қатарының аминдері сияқты) аммиактың туындылары болып табылады. Таза ароматик аминдер аминотоп тікелей бензол сақинасының көміртегімен байланысқан мысалы,

С6Н5-NH2 және СН3-С6Н3-NH2

қосылыстарындағы сияқты.

АЛУ ЖОЛДАРЫ

Біріншілік аминдер құрамындағы азоты оттекпен не көміртекпен белсене байланысқан кез келген азотты органикалық қосылыстарды тотықсыздандыру арқылы алынады.

Нитроқосылыстарды тотықсыздандырып, амин алу әдісі, әсіресе ароматты қатарда жиі қолданылады. Оксоқосылыстар оксимдері тотықсызданғанда аминдер түзіледі:

Екіншілік аминдерді синтездеу үшін біріншілік аминді оның бірдей мөлшердегі тұзымен қыздырады (кейде аминге оның жартысындай мөлшердегі қышқыл қосып, қыздырады) :

Екіншілік сақиналы аминдерді ароматты гетероциклді қосылыстарды тотықсыздандырып (сутектендіріп) алады. п- ыдыратса, екіншілік аминдер құралады:

Біріншілік аминдерді алудың арнайы әдісі - алкилдеудің бір түрі - Габриэл реакпиясы. Фталимид калий сілтісінін, қатысуымен калийлі тұз құрайды да, галогенді алкилдегі галоген калиймен қосылып, алкилденеді:

Химиялық қасиеттері

Ароматты аминдердің негіздік қасиеттері аммиактан төмен болады. Себебі, оған біріншіден арил тобыныц теріс индуктивті әсері болса, екіншіден азоттың, бөлінбегсн қос электронымен ароматты ядроның электрондары ұштасады. Сөйтіп, орто-және пара-жағдайлардағы электрондар біршама тығыздалады. Соның нәтижесінде, біріншіден азот атомының электрон тығыздығы азаяды, (және аминнің негіздігі) екіншіден бензол сақинасындағы көміртек атомдарының электрон тығыздығы артады да оның электрофилді реагенттерге активтігі бірден жоғарылайды. Қарапайым ароматты амин-анилинге төмендегі формулаларды жазуға болады:

Келесі маңызды косылыстар класы - изоционаттар. Олар анилинге (және басқа да ароматты аминдерге) бір эквивалент фосгенмен әсер ету аркылы алынады:

Амидтерді, күрделі эфирлер сияқты, тікелей аминдермен карбон қышқылдарын қыздыру арқылы алуға болатындығын ескеру керек. Бұл реакцияны амин тұздарының дегидратациялануы (сусыздануы) деп қараған жөн:

Ароматтық аминдер, май қатарының аминдері сияқты, біріншілік, екіншілік және үшіншілік болып келеді. Майлы-ароматтық аминдер, яғни құрамына тек қана ароматтық емес, сондай-ақ майлы радикалдар енетін аминдердің болуы мүмкін, мысалы

С6Н5-N(CH3) 2.

Ядрода аминотобы бар аминдер

Алу жолдары

Біріншілік аминдер. Жалпы формуласы Аr-NH2. Мысалдар: C6H5NH2-анилин (фениламин немесе бензинамин), СН3-С6Н4-NH2 - о-, м- және п-аминотолуолдар (толуенаминдер) немесе толуидиндер.

Нитроқосылыстарды тотықсыздандыру біріншілік ароматтық аминдерді алудың әдеттегі тәсілі болып табылады:

Кейінгі кездерде ароматтық аминдер ароматтық қатардың галогентуындыларымен аммиактан жиі алынады.

Амино тобы бар ароматты аминдерді сондай-ақ қышқылдардан амидтер аркылы Гофман реакциясымен алуға болады:

Екіншілік майлы-ароматтық аминдер Шиффтік негіздері (азометиндер) деп аталатын заттар сутектендіру арқылы алынады:

Таза ароматтық еrіншілік аминдер ароматтық аминдерді олардың тұздарымен қоса қыздыру арқылы алынады:

Жеке өкілдері.

Анилин - түссіз, қайнау темп. 182°С және балқу темп. 6° С, суда қиын еритін май. Сақтағанда түсі күңірттенеді. Оның буы улы. Оның ерітіндісіне хлорлы ізбес ерітіндісімен әрекет еткенде өзіне тән күлгін түске боялады. Алғаш рет индиго мен ізбесті қоса айдау нәтижесінде алынған (1826 ж. ) 1842 жылы оны Н. Н. Зинин нитробензолды тотықсыздандыру арқылы алды. Аз мөлшерде тас көмір смоласының құрамында бар. Техникада нитробензол шойын жаңқаларымен тотықсыздандыру арқылы алынады:

Көп мөлшерде бояу өндірісінде қолданылады.

Николай Николаевич Зинин - қазан университетінің, кейіннен Петербургтегі Медицина-хирургия академиясының профессоры. Академик Нитробензолдың анилинге тотықсыздану реакциясын ашты. Көптеген жаңа органикалық заттарды - нитроқосылыстардың тотықсыздану өнімдерін синтездеді. «Егер Зинин нитробензолды анилинге айналдырудан басқа ешнәрсе істемесе де, оның есімі химия тарихына алтын әріптермен жа-зыпған болар еді», - деп айтты замандастарының бірі. Қазан органик-химиктерінің мектебінің негізін қалады. А. М. Бутлеров оның шәкірті және Қазан университетінің химия кафедрасындағы ізбасары болды.

Николай Николаевич Зинин

(1812-1880)

Ароматты аминдер реакцияларының ерекшеліктері.

Бензол сақинасымен байланысқан амин тобы, бензолды күшті активтендіреді. Сол себептен көптеген электрофилді реагенттер ароматты аминдердің азот атомына емес орто-және пара-жағдайларда орналасқан көміртек атомына әсер етеді.

Ароматты аминдерді, мысалы ретінде, анилиннің және оның N-метилді туындыларының реакцияларын қарай отырып, N - Н тобы болмайтын диметиланилиннің аса активті (бензол сақинасы болғандығынан) анилин сияқты кейбір реакцияларға азот атомы арқылы кірісе алатындығын ескерген жөн.

Ұқсас жұмыстар

Ароматты аминдер реакцияларының ерекшеліктері

АМИНДЕР. Аминдердің химиялық қасиеттері

Құрамында көміртек атомы көп аминдер - иіссіз, қатты заттар

Фенолдардың химиялық қасиеттері Фенолдар - әдетте суда қиын еритін кристалдық заттар

Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері

Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-аминомай қышқылы, катехоламиндердің түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері

Органикалық қосылыстар

Органикалық қосылыстардың жіктелуі

Хош иісті қатардағы амин қышқылдарынан

Полиоксикарбони полиаминополикарбон қышқылдарының туындылары

Пәндер