Ақуыз.Нуклеин қышқылдары

Презентация қосу

Каспий өңірінің қазіргі замандағы колледжі

Ақуыз.Нуклеин қышқылдары.

Орындаған: Тілепқалиева
Гүлбақыт
Тексерген: Динара Қамбарқызы
АҚУЫЗ
Ақуыз - молекулалары өте
күрделі болатын
аминқышқылдарынан құралған
органикалық зат;
тірі ағзаларға тән азотты күрделі
органикалық қосылыс.
Аминқышқылдары
қалдықтарынан құралған жоғары
молекуларлық органикалық
түзілістер. Ақуыз ағзалар
тіршілігінде олардың құрылысы
дамуы мен зат алмасуына
қатысуы арқылы әр алуан өте
маңызды қызмет атқарады.
Ақуызды зат құрамында міндетті
түрде азоты бар күрделі
органикалық қосылыс.
Ақыздардың қасиеттерін олардың құрамы
мен құрылымы анықтайды. Ақуыз
молекуласындағы а-аминқышқылдары
қалдықтарының саны әр түрлі болады,
кейде бірнеше мыңға дейін жетеді. Әр
ақуызда а-аминқышқылдары тек осы
ақуызға ғана тән ретімен орналасады.
Олардың молекулалық массалары бірнеше
мыңнан миллионға дейін жетеді. Мысалы,
жұмыртқа ақуызының молекулалық массасы
36000, бұлшық ет ақуызының молекулалық
массасы — 150000, адам гемоглобині 67000,
ал көптеген ақуыздардікі 300000
шамасында. Олар, негізінен,көміртек(50—
55%), оттек (20—24%), азот (15—19%),
сутектен (6—7%) тұрады
Биiк температураның әсерiyен
тауық жұмыртқасының ақуызының
қайтымсыз денатурациясы
Полипептидтік тізбектегі
аминқышқылдары қалдықтарының
қатаң тәртіппен бірінен кейін бірінің
орналасуын бірініші реттік
құрылым анықтайды. Ақуызды
құрайтын жүздеген, мыңдаған,
миллиондаған а-
аминқышқылдарының қалдықтары
өзара пептидтік байланыс (— CO — NH
—) арқылы жалғасады
Ақуыздардың көбінің
кеңістікте спираль тәрізді
оратылуы екінші реттік
құрылым деп аталады.
Бұл құрылым, негізінен,
спираль оралымдарында
орналасқан — CO...HN—
арасындағы сутектік
байланыстар арқылы іске
асады. Шиыршықтың бір
орамында 3 және 5
аминқышқылдарының
қалдықтары болады.
Оралымдардың
арақашықтықтары 0,54 нм
шамасында
Ақуыздық оралма тектес молекуласы биологиялық процестердің әсерінен, молекула арасындағы сутектік байланыс,
—S—S— дисульфид көпіршесі, күрделі эфирлік көпірше және бүйір тізбектегі анион мен катиондар арасындағы
иондық байланыстар арқылы өзара байланысады да, өте күрделі үшінші реттік құрылым түзіледі.
Төртінші реттік құрылым — кейбір ақуыздарда бірнеше полипептидтік тізбектердің бір-бірімен күрделі кешенді
комплекстерге бірігуі. Мысалы, гемоглобин құрамына 141 аминқышқылының қалдығы кіретін төрт полипетидтік
тізбектен және құрамында темір атомы бар ақуызды емес бөлшек гемнен комплекс түзеді.
Гемоглобин –күрделі белок,96%
глобин ж3не 4% ген.
Ген-құрамына 2 валентті темір кіреді.
Әр нуклеотид үш
компоненттен
тұрады:
-бескөмiртектiк
моносахарид
(пентоза),
- Фосфор
қышқылының
қалдығы ;
азоттық негiздер:
аденин (А),
гуанин (Г),
цитозин (Ц),
тимин (Т) немесе
Фосфор
Фосфор қышқылының
қышқыл
ы қалдығы
пентозамен 5’-
көміртегі
Азоттық арқылы, ал
Қан негіз
т азоттық негіз
1’-көміртегі
арқылы
Нуклеотидтің құрылысы байланысады.
Бiрiншi нуклеотидтiң
фосфор тобы мен
келесi нуклеотидтiң
құрамындағы қанттың
арасында пайда
болатын коваленттiк
байланыс арқылы
нуклеотидтер бiрi
бiрiне жалғасып тiзбек
құрайды.
3‘
Әр бір келесі
Нуклеотидтер тізбегінің түзілуі
нуклеотид алдынғы
нуклеотидттің 3’-
бұрышына жалғасады.
Нуклеин қышқылдарының екi түрiн
ажыратады - ДНҚ және РНҚ. Олардың
құрылымдық және функциональдық
сипаттамалары келесі кестеде көрсетiлген.
ДНҚ молекуласының
ДНҚ-ның құрылысы
ДНК - биополимер, оның мономері нуклеотидтер.
Нуклеотидтердің 4 түpi болады: Аденин, Гуанин,
Тимин, Цитозин. Әр нуклеотид үш компоненттен
тұрады:
1. фосфор қышқылының қалдығы
2. моносахарид (дезоксирибоза C5H 10O4)
3. азоттық негіздер, пуриндік (А-Г), пиримидиндік
(Ц-Т).
ДНҚ-ның құрылым ерекшелігі:
1. ДНҚ екі полинуклеотидті тізбектен тұрады, оның
моделін 1953 ж американ биофизигі Дж. Уотсон мен
ағылшын биофизигі және генетигі Ф. Крик ұсынған.
2. Екі тізбек 6ip-6ipiнe антипараллелді, 6ip тізбектің
51 ұшы екінші тізбектің З1 ұшымен байланысады.
3. ДНҚ-ның рентген құрылысын талдау барысында
оның 2 спиральдан тұратыны, өз осьінің маңында
оңға қарай оралып спираль түзетіні анықталды.
Спиральдің диаметрі 2 нм, әр қадамы 3,4 нм, әр
бұрылымына 10 жуп нуклеотид кіреді.
РНҚ-ның түрлері, оның құрылысы
мен функциясы

Нуклеин қышқылының екінші түpi РНҚ.
РНҚ 6ip тізбектен тұрады, оның
мономерлері де нуклеотидтер. Олар А, У, Г,
Ц. Егер ДНҚ мөлшері жасуша құрамында
тұрақты болса, ал РНҚ-ның мөлшері
ауытқып отырады (лабилді). РНҚ ақуыз
синтезі қарқынды жүретін жасушаларда
көп.
РНҚ-ның 3 түpi бар:
1. рибосомалді - РНҚ (р-РНҚ)
2. ақпаратты - РНҚ (а-РНҚ)
3. тасымалдаушы - РНҚ (т-РНҚ)
Д П
Бір ерекшелігі: оның ішінде минорлы
немесе модификацияланған нуклетидтер
саны жоғары мөлшерде кездеседі.
Мысалы, аланиннің т-РНҚ-да ондай
нуклеотидтер 13% (дигидроуридин,
псевдоуридин, инозин, метилинозин,
метилуридин).
Екінші ерекшелігі: т-РНҚ-ның тізбегі
бірнеше бұрылымдар жасап, пішіні
“жоңышқа жапырағына” ұқсас болады. Бұл
құрылымда 4 екі тізбекті, 5 бір тізбекті
бөлік бар. Минорлы нуклетидтер
комплементарлық қасиетке ие
П болмағандықтан, бір тізбекті бөліктің
құрамында кездеседі. Сондықтан бір
Д тізбекті бөліктердің арнайы аттары бар:
Акцепторлық бұтақ – 3’ – ұшында
орналасқан, 4 нуклеотидтен тұрады, ең
соңғысына (А) ковалентті байланыспен
амин қышқылы байданысады.
Антикодонды бұтақ - 7 нуклеотидтен
тұратын тізбектің ортаңғы бөлігі. Оның 3
антикодонның рөлін атқарады. Ол м-РНҚ
тізбегіндегі сәйкес кодондармен
комплементарлы
әсерлеседі.
Дегидроуридилді, псевдоуридилді
және қосымша бұтақтар берілген т-РНҚ-

Ұқсас жұмыстар

Ақуыз және нуклейн қышқылдары

Нуклеин қышқылы нуклеотидтер нуклеозидтер гетероциклді негіздер

Ақуыздың қызметі және қасиеті Ақуыз фолдингі Нуклейн қышқылдарының қызметі және қасиеті ДНҚ пішіні және РНҚ түрлері

Нуклеин қышқылдары. Химиялық құрамы

ДНҚ және РНҚ құрылымы

РНҚ Рибоза урацил цитозин аденин гуанин Фосфор қышқылы

ДНҚ РНҚ

Ақуыз құрамы

РНҚ нуклеотидінің құрамы

Мутацияның молекулалық механизімі

Пәндер