Мұнай

Презентация қосу

Мұнай
Дайындаған: Мырзағалиева Г үлн ұр
Ожанова Меруерт
Мазмұны
• 1 Жалпы мәліметтер
• 2 Мұнайдың шығу тарихы
• 3 Мұнайдың элементтік құрамы мен гетероат
омдық компоненттері
• 4 Пайдасы
• 5 Мұнай өндіру
• 6 Мұнай-газ кендері
• 7 Мұнай өнімдері
• 8 Мұнай ұғымы
ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

• Мұнай - көмірсутектер қоспасы болып табылатын,
жанатын майлы сұйы қты қ; қызыл- қо ңыр, кейде
қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті
түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде
тұнбалық қабатында орналасады;пайдалы
қазбалардың ең маңызды т үрі.
Негізінен ал ғанда к өмірсутектерінен (85 % - ға дейін) т ұратын б ұл
заттар дербес үйірімдер шо ғыры т үрінде жекеленеді:
метанды,нафтенді және ароматты (хош иісті) тізбектер. Оны ң
құрамында оттегі, азот, к үкірт, асфальтты шайыр қосындылары
да кездеседі.
Мұнайдың түсі қызғылт, қо ңыр қош қыл, кейде ол ашы қ сар ғыш
түсті, ақшыл болып та келеді. Мысалы, Әзірбайжанны ң Сурахана
алқабында ақшыл т үсті м ұнай өндіріледі.М ұнай судан же ңіл,
оның меншікті салма ғы 0,65-0,95 г/см3. М ұнай өз бойынан электр
тогын өткізбейді. Сонды қтан ол электроникада изолятор
(айырушы) ретінде қолданылады. Осы кезе ңде м ұнай құрамынан екі
мыңнан астам халы қ шаруашылы ғына керекті заттар алынып
отыр: бензин, керосин, лигроин, парафин, к өптеген иіссу т үрлері,
кремдер, парфюмериялы қ ж ұмса қ майлар, д әрі-д әрмектер,
пластмасса, машина д өңгелектері та ғы бас қа. Ол қуатты әрі
арзан отын — бір тонна м ұнай үш тоннак өмірді ң, 1,3 тонна
антрациттың, 3,3 тонна шымтезекті ң қызуына те ң.
Қазір "Қара алтын" деп
бағаланатын мұнайды ң өзіндік
мол тарихы бар. 1539 жылы ол
тұңғ ыш рет Америка
құрлығынан Еуропаға
тасылатын тауарлардың
тізіміне кіріпті. Сол жылы
Венесуэладан Испанияға
жөнелтілген мұнай
тасымалының алғашқы легі
бірнеше темір құтыға ғана
құйылған жүк екен. Ол кезде
дәрігерлер оны тек артрит
ауруын емдеуге ғана
пайдаланатын болған.
МҰНАЙДЫҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ

Лос-Анджелестегі мұнай вышкалары(1896 жыл)
• Мұнайдың, ал ертеректе оны «тас майы»
деп атаған, болаша ғы зор екенін
болжаған орыс ғалымы М.В. Ломоносов,
Пенсильванияда ең алғаш рет мұнай
ұңғымасы бұрғыланғанға дейін ж үз жыл
бұрын, мұнайдың шығуы жайлы өзіні ң
бірегей теориясын ұсын ған еді. «Жер
қойнауында тереңнен орналас қан
шымтезекті шөгінділерден жерасты
ыстығымен қою, майлы материя
шығарылып, саңылаулар ар қылы а ғады...
Бұл дегеніміз – сирек, әрт үрлі с ұрыпты,
жанатын және құрға қ, қатты
материялардың пайда болуы, б ұл тас
майы – мұнайдың негізі...», – деп жазады
1763 жылы М.В. Ломоносов.
• Мұнайды қыздыру кезінде
мұнайға біраз ұқсайтын
қарамайларды беретін
көмір мен
тақтатастардан шығу
теориясы да орыс
ғалымдары – академиктер
Паллас пен Абихтікі бол ған
еді. Алайда ол кезде
олардың
қорытындыларының
мұнайды іздестіруде
практикалық ма ғынасы аз
еді.
Ең жемісті болғаны өткен ғасырдың
соңында Д. И. Менделеев ұсынған
мұнайдың бейорганикалық шығу
теориясы еді. Ұлы орыс химигінің айтуы
бойынша, жер шарының орталық ядросы
темір және құрамдарында көміртегі бар
басқа металдардың қоспаларынан
құралады. Жер қыртысындағы
жарықтардан өткен сулардың әсерінен
бұл ядро жеңіл көмірсуларды – ацетилен,
этилен және т.б. түзеді. Жер
жарықтары арқылы жоғары жер
қыртысының суық бөліктеріне көтеріле
бере олар мұнайдың негізгі құраушы
бөліктері болып табылатын ауыр
көмірсулар қоспасына айналады.
• Харичков және басқа да орыс ғалымдары
мұндай әдіспен табиғи мұнайға ұқсас с ұйы қ –
жасанды мұнайды алды. Д.И. Менделеев
теориясы бойынша м ұнай қар қынды тау т үзілу
орындарында кездеседі. М ұны жиі ба қылау ға
болады, сондықтан Д.И. Менделеев
қорытындыларын барлаушылар м ұнайды іздеуде
көп уақыт қолданды. Мұнай өнеркәсібіні ң
дамуы барысында, әдетте, м ұнай кездесуі тау
түзілу процестері қосымша фактор болып
табылатын жағдайларда кездесетініне к өз жетті.
Ақыры 1930 жылы ірі кеңес ғалымы –
академик Н.Д. Зелинский бұл жерде
катализ, яғни өздері аз өзгеріске
ұшырайтын заттардың әсерінен
химиялық өзгерістерді тездететін
құбылыс орын алатынын дәлелдеді.
Катализаторлармен өсімдіктерге,
бактериялық әсердің өнімдеріне
жақын орналасқан заттарға әсер етіп,
ол жасанды мұнайды екі жүз градустан
төмен температурада алды. Осылайша
сұрақтың жауабы шешілді, бірақ
түпкілікті емес: ол тәжірибесінде
қолданған катализаторлар табиғатта
болуы мүмкін емес, олар өте тұрақсыз
еді.
• Мұнайдың шығуының жаңа теориясыны ң
зор тәжірибелік маңызы бар. Ол
мұнайшы-геологтарды мұнайдың түзілу
жағдайларын анықтау әдісімен
таныстырады. Мұнай қалай пайда
болатынын білетін кен барлаушылары оны
іздеу орындарын тез аны қтайды.
Геологиялық жағдайлар ға байланысты
мұнайдың болатын жерлерін және оны ң
мүмкін орын ауыстыру жолдарын
анықтауға болады.
МҰНАЙДЫҢ
ЭЛЕМЕНТТІК ҚҰРАМЫ МЕН ГЕТЕРОАТО
МДЫҚ КОМПОНЕНТТЕРІ
• Көмірсутектермен қатар мұнай құрамында та ғы бас қа заттар
да бар. Мырышы бар - H2S, меркаптандар, моно- ж әне
дисульфидтер, тиофендер мен тиофандар полициклдіктермен бірге
т.б. (70-90% қалды қ өнімдерде шо ғырланады); азотты заттар –
негізінен пиридин, хинолин, индол, карбазол, пиррол және
порфириндер (үлкен бөлігі ауыр фракциялар мен қалды қтарда
шоғырланады) гомологтары; қыш қылды заттар –
нафтен қышқылы, фенолдар, смолалы-асфальтты т.б. заттар
(әдетте жоғары қайнайтын фракциларында кездесетін).
Элементтік құрамы (%): С – 82-87, Н – 11-14.5, S – 0.01-6 (сирек –
8-ге дейін), N - 0,001—1,8, O — 0,005—0,35 (сирек – 1.2-ге дейін)
және т.б. Барлы ғы мұнай құрамында 50-ден аса элементтер
табылған. Мысалы, жо ғарыда ғылармен қоса V(10-5 — 10-2%),
Ni(10-4-10-3%), Cl (іздерінен бастап 2•10-2%- ға дейін) т.с.с. Әр зат
әр кен орнында әр мөлшерде кездесетіндіктен орташа химиялы қ
қасиетттер жайлы тек шартты т үрде ған айту ға болады.
ПАЙДАСЫ

• Мұнай дүние жүзілік жанар-
жағар май-энергетикалық
балансында орасан зор үлеске
ие: оның адамзат
пайдаланатын қуат көздері
ішінде 48% алады. Болаша қта
бұл көрсеткіш мұнай
өндірудің қиындай беруінен,
және атом және басқа қуат
көздерін пайдалануыны ң
өсуінен кеми береді.
• Химия мен мұнай-химия өнеркәсіптеріні ң
қарқынды дамуына байланысты м ұнай ға деген
сұраныс жанар-жағар майлар үшін ғана емес,
синтетикалық каучук,синтетикалық талшықтар,
пластмасс, жуу құралдарын, пластификатор,
бояғыштар т.б. (әлемдік өндірісті ң 8%-нан
астамы) өндіру шикізат көздері үшін өсуде.
Осыларды шығаруға бастапқы заттар ретінде к өп
қолданылатындар: парафиндік к өміртектер –
метан, этан, пропан, бутан, пентан, гексан, және
жоғарымолекулярлықтар (10-20 атомды молекулалы
көміртектер), циклогексан; ароматты көміртектер
– этилен, пропилен, бутадиен; ацетилен.
МҰНАЙДЫ ӨНДІРІСТЕ ПАЙДАЛАНУ
МҰНАЙ ӨНДІРУ

Мұнай өндіруші елдер
• Бұрынғы КСРОны қосқанда үздік мұнай
өндіруші елдер 1960–2006
# Өндіруші ел 10 bbl/d (2006) 10 bbl/d (2007) 10 bbl/d (2008) 10 bbl/d (2009) Қазіргі үлесі

1 Сауд Арабиясы (OPEC) 10,665 10,234 10,782 9,760 11.8%

2 Ресей 1 9,677 9,876 9,789 9,934 12.0%
3 А ҚШ 1 8,331 8,481 8,514 9,141 11.1%
4 Иран (OPEC) 4,148 4,043 4,174 4,177 5.1%
5 Қытай 3,846 3,901 3,973 3,996 4.8%
6 Канада 2 3,288 3,358 3,350 3,294 4.0%
7 Мексика 1 3,707 3,501 3,185 3,001 3.6%
8 БАӘ (OPEC) 2,945 2,948 3,046 2,795 3.4%
9 Кувейт (OPEC) 2,675 2,613 2,742 2,496 3.0%

10 Венесуэла (OPEC) 1 2,803 2,667 2,643 2,471 3.0%

11 Норвегия 1 2,786 2,565 2,466 2,350 2.8%
12 Бразилия 2,166 2,279 2,401 2,577 3.1%
13 Ирак (OPEC) 3 2,008 2,094 2,385 2,400 2.9%
14 Алжир (OPEC) 2,122 2,173 2,179 2,126 2.6%

15 Нигерия (OPEC) 2,443 2,352 2,169 2,211 2.7%

16 Ангола (OPEC) 1,435 1,769 2,014 1,948 2.4%
17 Либия (OPEC) 1,809 1,845 1,875 1,789 2.2%
18 Біріккен Королдік 1,689 1,690 1,584 1,422 1.7%
19 Қазақстан 1,388 1,445 1,429 1,540 1.9%
Жекелеген елдердің мұнай өндіру көлемі (Д/ж 5 280 млн.т)
ҚАЗАҚСТАН 1990-2015 ЖЫЛ ҒЫ ӨНДІРІС
ДИНАМИКАСЫ

Мұнай өндіру
140
120
120
100
80 73
40 35
0
1990 ж 2000 ж 2010 ж 2015 ж

Мұнай, млн т
МҰНАЙ-ГАЗ КЕНДЕРІ
• Мұнай-газ кендері – біры ңғай
құрылымдық элементтермен
сипатталатын жеке алаң
қойнауында орналасқан
мұнай мен газ иірімдері
шоғырларының жиынтығы.
Мұнай-газ кендері мұнай
немесе газ түрінде және
аралас мұнайлы-газды, газды-
мұнайлы кендер түрінде
ұшырасады.
Оқшауланған жеке кендер өте сирек, көбінесе топталған
иірімдердің жиынтығы түрінде жатады.
Қазақстанның мұнай-газ кендері геологиялық құрылысы
мен геотектоникалық дамуы әр түрлі болатын үш мұнайлы-
газды аймақта орналасқан. Ең көне мұнайлы-газды
аймақтың кендері Солтүстік Каспий синеклизасымен
байланысты. Мұнда өндіруге тұрарлық мұнай мен газ
жүздеген м-ден 5000 м-ге дейінгі тереңдікте жатқан жоғарғы
палеозойдан төменгі борға дейінгі шөгінділерде орналасқан.
Эпигерциндік платформа құрамына кіретін Маңғыстау
мұнайлы-газды облысының қабатты кендері — 300 метрден
3000 метрге дейін тереңдіктегі құнарлы горизонттар төменгі
бордан төменгі юраға дейінгі шөгінділерде орналасқан.
Үшінші мұнайлы-газды аймақ герцин және каледон
қатпарлы құрылымдарының арасынан орын алған Шу –
Сарысу синеклизасында. Мұнда жанғыш және азот-гелий
газдарының қоры шағын кендері ашылған.
МҰНАЙ ӨНІМДЕРІ
• Мұнай өнімдері – к өмірсутектер мен оларды ң туындыларыны ң
қоспасы; мұнай мен м ұнай газдарынан алынатын жеке химиялы қ
қосылыстар. Мұнай өнімдері отын, майлар, битумдар, ауыр
көмірсутектер ж әне әр түрлі м ұнай өнімдері сия қты негізгі топтар ға
бөлінеді. Отын негізіндегі м ұнай өнімдеріне к өмірсутекті газдар мен
бензин, лигроин, керосин, дизель отыны, мазут, т.б. жатады. Бұны ң
бәрі – ашық түсті м ұнай өнімдері. Бензин ұша қ пен к өліктерді ң
поршенді двигательдері үшін жанармай ретінде қолданылады. Сол
сияқты бензин майды, каучукты еріткіш ретінде, матаны тазарту ға,
т.б. қолданылады. Лигроин трактор үшін жанармай болады. Керосин –
трактор, реактивті ұшақтар мен зымырандардың жанармайы. Ал
газойльден дизель жанармайы өндіріледі. М ұнайдан ашы қ т үсті
өнімдерді бөліп алғаннан кейін қара т үсті т ұт қыр да қоймалжы ң
сұйықтық қалады, ол – мазут. Қосымша айдау ар қылы мазуттан
автотрактор майы, авиация майы, дизель майы, т.б. жа ғармайлар
алады. Мазутты өңдеп жағрмай алумен қатар оны химиялы қ әдіспен
өңдеу арқылы бензинге айналдыру ға болады, бу қазаны
қондырғыларында с ұйық отын ретінде пайдаланылады. М ұнайды ң
кейбір сорттарынан қатты к өмірсутектер қоспасы – парафиндер
алынады; Қатты және с ұйы қ к өмірсутектерді араластырып вазелин
алады. Табиғи газ – жер қойнауында анаэробты органикалы қ
заттарндың ыдырауынан пайда бол ған газдар қоспасы.
МҰНАЙ ҰҒЫМЫ
• Мұнай - жердің ш өгінді қабатында тарал ған, жан ғыш майлы
сұйықтық; маңызды пайдалы қазынды. М ұнай 1.2-2,0 км-ден астам
тереңдікте газ тәрізді к өмірсутектермен бірге т үзіледі. Т үсі ашы қ-
қоңырдан қою қоңырға, қараға дейін өзгереді, ты ғызды ғы 0,65-1.05
грамм/см3 аралығында. М ұнай же ңіл (ты ғызды ғы 0.83г/см3-ке дейін),
орташа(0,831-0,860 г/см3), ауыр (0,860г/см3-тен жо ғары) болып б өлінеді.
28С градустан жо ғары температурада қайнайды, қату температурасы
26-дан-60'С-қа дейін, меншікті жылу сыйымдылы ғы 1,7-2,1 кДж/(кг*К),
меншікті жану жылуы 43,7-46,2 МДж/кг, диэл. өтімділігі2-2,5; Электр
өткізгіштігі 2*10*10(д әрежесі)-0,3*10*-18(д әрежесі) Ом-1*см-
1(дәрежесі), тұтану температурасы 35-120*С, органикалы қ еріткіштерде
ериді, суда ерімейді. Құрамында ғы к үкіртке байланысты аз к үкіртті ,
күкіртті, жоғары күкіртті болып үш топ қа б өлінеді. Әдетте м ұнай
құрамындағы азот пен оттек 10%-дан аспайды, тек кейбір жа ғдайларда
1,8 және 1,2%- ға азаяды. М ұнайды ң негізгі пайда болу к өзі –
құрамындағы сутектің мөлшері жо ғары болатын планктон,
сапропельді органикалы қ зат және өсімдік қалды қтарынан т үзі летін
гумосты зат. М ұнайда 20-дан астам әр т үрлі элемент ( V, Ni, Ca, Mg, Fe,
Al, Si, Na, т.б) бар. Мұнай түзуші жыныстар – саз балшы қтар
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Баку мұнайы 1917 жылға дейін

Мұнай – химиялық қалдықтарын қайта өңдеу

МҰНАЙ ӨНДІРУ, ОНЫ ТАСЫМАЛДАУ

Магистральдық мұнай құбырларының сорғылары мен сорғы станциялары

Қазақстан Республикасының мұнай кешені жайлы

Мұнай қалдықтары

Қазақстан Республикасының мұнай кешені

Мұнайды айдаудың екіншілік процесі

Мұнай өндіру кәсіпшілігінің негізгі базаларынан көрініс

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

Пәндер