Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының ағымдағы жағдайы

Сақтандыру нарығы -ақша қатынастарының сферасы, онда сату сатып алудың объектiсi ‘‘ерекше тауар'' - сақтық қызмет болып табылады және оған деген ұсыным мен сұраным қалыптасады. Нарықтық экономикаға көшуге байланысты Қазақстан Республикасындағы сақтық қызметтiң монополиясы өзгердi, сақтандыру кеңiстiгi кеңейдi, сақтық қызметтерді ұсынатын мемлекеттiк немесе акционерлiк сақтандыру компаниялары пайда болды.

Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы;

Сақтандыру брокері;

Сақтандыру агенті;

Сақтанушы, сақтандырылушы, пайда алушы;

Актуарий;

Уәкілетті аудиторлық ұйым (уәкілетті аудитор) ;

Өзара сақтандыру қоғамы;

Сақтандырумен байланысты кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын өзге де жеке және заңды тұлғалар.

“Сақтандыру қызметі туралы” Заңға сәйкес Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының қатысушылары:

Елiмiзде сақтандыруды дамытудың негiзi мақсаты - мемлекеттердiң, азаматтарды және шаруашылық субъектiлерiнiң мүддесiн қорғаудың нақты құралы бола алатын толық қанды орнықты жұмыс iстейтiн Ұлттық сақтандыру нарығын қалыптастыру.

- Бүгiнгi замаңғы Ұлттық сақтандыру жүйесiн құру сақтық қызмет нарығы сапалы жаңа деңгейге көтеру жөнiнде шаралар әзiрлеуде және кезеңiмен iске асыруды талап етедi.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САҚТАНДЫРУ СЕКТОРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

1-кесте. Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының құрылымы

Сақтандыру секторының құрылымы

01. 09. 2016

01. 09. 2017

Сақтандыру ұйымдарының саны

оның ішінде өмірді сақтандыру бойынша

Сақтандыру брокерлерінің саны

16*

Актуарийлердің саны

«Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры» АҚ-тың қатысушысы болып табылатын сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының саны

ҚР бейрезиденті сақтандыру ұйымдары өкілдерінің саны

*Қазақстан Республикасы Ұлттық Банк Төрағасының орынбасары 2017 жылғы 29 тамыздағы № 313 бұйрығына сәйкес «Страховой брокер «Loyal Partner» ЖШС сақтандыру брокері қызметін жүзеге асыру құқығына 2017 жылғы 31 тамыздағы №2. 3. 30 лицензия берілді.

Елдің сақтандыру нарығын дамыту саласында сақтандырудың бірқатар міндетті түрлері енгізілді, сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры, мемлекеттік аннуитеттік компаниясы, экспорт-импорт кредиттерін сақтандыру жөніндегі мемлекеттік корпорация құрылды, отандық сақтандыру нарығына шетелдің қатысу мүмкіндігі кеңейтілді.

Нарықтық экономика сақтандыру нарығының дамыған инфрақұрылымын көздейді. Оның құрамына мыналар кіреді:

- сақтандыру операцияларын реттеудің құқықтық тетігі;

- сақтанушыларға қызмет ететін субъектілер, заңды тұлғалар;

- банктік ұйымдар,

- кеңес беруші фирмалар, кадрлар дайындау бойынша мекемелер, ақпарат, баспа, жарнама, т. б. органдары.

Сақтандыру секторы: мақсаты мен міндетi. Орта мерзімді перспективада сақтандыру нарығын дамытудың негізгі мақсаттары мен міндеттері мыналар болып табылады:

азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттің сақтандыруды қорғаудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру жəне мемлекет экономикасын дамыту үшін ұзақ мерзімді инвестициялық ресурстарды шоғырландыру жөніндегі шараларды əзірлеу жəне іске асыру;

халықты əлеуметтік қорғаудың құралы ретінде өмірді сақтандыруды дамыту міндетті сақтандыру жүйесін жетілдіру;

халықтың сақтандыру ұйымдарына сенімін жəне сақтандыру қатынастары барлық субъектілерінің сақтандыру мəдениетін арттыру;

үздік халықаралық практика негізінде сақтандыру қадағалауын жетілдіру.

Кейбір деректер бойынша жыл сайынғы дүниежүзілік сақтандыру нарығының интернет-айналымы 250 млн. долларға жетеді, ол Интернет-сатудың жалпы көлемінің 2-2, 5%-ын құрайды. Қазіргі уақытта сақтандыру ұйымдары кірістерінің 2 %-ы электрондық коммерцияға келіп отыр. Сондықтан, Қазақстанда Интернет-сақтандыруды дамыту мəселелері əзірленетін болады.

ҚОРЫТЫНДЫ Сақтандыруды барлық елдер үшін маңызды институт деп және нарықтық экономиканың тұрақты дамуының факторы деп тану экономикалық аксиома болды. Сақтандыру кез-келген елдің тұрақты және тепе-теңдік дамуына себебін тигізетін ұлттық экономиканың құрамдас бөлігі. Біздің республикамызда соңғы жылдары сақтандырудың пайда болуы мен дамуы өтуде. Сақтандырудың қалыптасуы мен дамуы бірқатар проблемалармен ұштасуда.