Қазақстанда отарлау кезеңінің басталуы

Презентация қосу

Қарағанды облыстық жо ғары мейіргерлік колледжі

Тақырыбы: Қазақстанда отарлау
кезеңінің басталуы

Қарағанды 2017ж.
Жоспар:
1.XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың басындағы Қазақ
хандығының ішкі және сыртқы жағдайы
2. Қазақ- жоңғар қатынастары
3.Ресейдің отарлық саясаты Қазақстанда
4. XVIII ғасырда Қазақ билеушілерінің Ресей бодандығын
қабылдауы
5. XVIII ғасырдың бас кезіндегі сыртқы саяси жағдайы
8. Абылай хан тұсындағы қазақ хандығы
9. « Ақ сүйек», «Қара сүйек» ұғымдары. Олардың мағынасы мен
құрылымы
10.Қазақтардың шаруашылығы
11.Жоңғар хандығының әлсіреуі
12. Патша үкіметінің XVIII ғасырдың екінші жартысындағы
Қазақстандағы отарлау шаралары
13.Қазақстандағы Ресейдің әкімшілік реформалары
14.Қазақстандағы хандық басқаруды жою
XVII ғасырдың соңы
мен XVIII ғасырдың
басындағы Қазақ
хандығының ішкі және
сыртқы жағдайы
Қазақ елінің ақылгөйі,
данышпаны, тірі кезеңінің өзінде «
Әз Тәуке» атанған Тәуке хан тұсында
(1680-1715/18-жж.) ішкі тартыстар
тоқталып, сыртқы
шапқыншылықтан қорғану ісі
жолға қойылды. Хан өзінің алға
қойған мақсаттарын жүзеге асыру
үшін үш жүздің білгір билерінің
басын қосып, билер кеңесінің
құрды. Оған қазақтан Төле, Қаз
дауысты Қазыбек және Әйтеке
билер, қырғыздан- Қоқым би,
қарақалпақтан- Сасық би, т.б.
кірген.
Қазақ- жоңғар
қатынастары
1697 жылы Себан Рабдан
билік басына келгеннен кейін
қазақ-жоңғар арасындағы соғыс
жанжалдары одан сайын өрши
түсті. Себан Рабдан ( Қалдан
Бошоқтудың жиені) Жоңғар
хандығын 1727 жылға жейін
басқарады. Ол тарихта қазақтарға
қарсы жүргізген қатал да ауыр
шапқыншылық жорықтармен
белгілі.
Жоңғар шапқыншылығы қазақ
жерінің оңтүстігіндегі қалалардың
жойылып кетуіне себеп болды.
“Аңырайқай шайқасы”
Ресейлік отарлық
саясаты
Қазақстанда
1731 жылы Кіші жүз ханы
Әбілқайырдың Ресейге
қосылуынан басталды. Бұл
процесс 1730 жылдан аса
уақытқа созылып, XIX
ғасырдың 60 жылдарының
ортасына қарай толық
жүзеге асырылды. 1731-
1860 жылдары Қазақстан
Ресейге, көбінесе сөз
жүзінде ғана бағынып, іс
жүзінде ру, тайпа
билеушілері дербес саясат
жүргізді.
XVIIIғ. I жартысындағы Қазақстан
XVIII ғасырда Қазақ
билеушілерінің Ресей
бодандығын қабылдауы
1735 жылы Орта жүздің тағы бір
ханы Күшік пен Барақ сұлтан басқа игі
жақсылардың қолдауымен Орта жүзге
орыс елшілігін жіберуді сұрап,
Тевкелевтің атына хат жолдады. Көп
кешікпей-ақ, 1738 жылы Орта жүз бен
Кіші жүздің 58 рубасы Ресей
патшайымының билігін мойындап,
оған адал болуға ант берді.
Ұлы жүз (1846 жылдың жаз
мезгілінде) Ресейдің қол астына
қабылданды.
XVIII ғасырдың бас кезіндегі сыртқы саяси жағдайы
Абылай хан
Абылай хан (шын есімі
Әбілмансұр) — 1771—1781
жылдар аралығында билік
құрған Қазақ хандығының 18-
ші ханы. Қазақ Ордасының
тарихындағы ең ұлы
хандардың бірі. Арғы тегі Ақ
Орданың негізін қалаған Орда
Ежен ханнан бастау алады.
Абылай хан қазақ
тарихындағы бірегей тұлға
Кенесары ханның атасы.
Абылай дарынды хан, аса ірі
қайраткер, қолбасшы болды.
Ол патша өкіметінің
губернаторларының ыңғайына
жүрмеді. Елінің еркіндігін,
бостандығын қорғай білді.
« Ақ сүйек», «Қара
сүйек» ұғымдары.
Олардың мағынасы
мен құрылымы
Дәстүрлі қазақ қоғамы
ақсүйек ,қалған басқа
халық қарасүйек болып
бөлінді.Ақсүйек қауымын
Шыңғысхан ұрпақтары
немесе төрелер құрады.
Халықтың барлық қалған
бөлігі қарасүйек деп
аталды.Бұл қазақ
қоғамының негізі және ең
көп бөлігі
саналды.Қарасүйек
өкілдерінде жекелеген
рулар мен тайпаларға
бөлінді.
Қазақтардың
шаруашылығы
Қазақтар негізінен қой, жылқы
мен түйе өсірді.Төрт түлік
малдың ішінде жылқы мен қой
ерекше мән берді.Дала қойы
төзімділігі, ірілігі және етті ,
сүттілігімен ерекшеленеді.
Маусымдық көші-қон.
Көші-қон ережелері жылдың әр
мауымындағы шөптің қалың шығуын
есепке алу арқылы
белгіленді.Жайылымдық жер аумағы
жыл мезгіліне байланысты төртке
бөлінді: қысқы жайылым- қыстау,
көктемгі жайылым- көктеу, жазғы
жайылым- жайлау және күзгі
жайылым- күзеу деп аталды.
Жоңғар хандығының әлсіреуі
Нұралы хан
Нұралы хан (1748-1786) —
билік құрған. Әбілқайыр
хан өлген соң, 1748 жылы
Кіші жүздегі хандық таққа
оның ұлы Нұралы отырды.
Бұл шешімді Ресей
патшайымы Елизавета
Петровна бекітті. Нұралы
патшалық билік тарапынан
бекітілген бірінші қазақ
ханы еді. Патша үкіметі бұл
әрекеті арқылы ендігі
уақытта қазақ жұрты хан
ретінде мойындаған
сұлтанды хандық дәрежеге
бекіту немесе бекітпеу өз
еркінде екендігін білдіруі
еді.
Қазақстандағы Ресейдің әкімшілік реформалары
1867-1868 жылғы реформалар 1822 және 1824 жылдары
жүргізілген реформалар XIX ғасырдың 60-жылдарына қарай
бірте-бірте жарамсыз болып қалғандықтан, жаңа реформалар
жүргізудің қажеттігі туындады. Ресей империясы Қазақстанда
отаршылдық төртіпті күшейтуді колға алды
Тұтастай алғанда, реформа отарлаушылардың жан жақты,
тереңнен ойластырылағн патша әкімшілік саяси органың
нығайтуға бағытталған бағдарламасы болды. Реформа халық
бұқарасын отарлық езгіде ұстау, халықтың бас көтеру
көріністерінің алдын алу мақсатын көздеді.
Қазақстандағы хандық
басқаруды жою
1781 жылы Абылайдың қайтыс болуы, оның
толып жатқан ұрпақтары арасындағы
кикілжіңдер хан билігін әлсіретті. Хандық
билікті әлсірету мақсатымен 1815 жылы
патша үкіметі орта жүзде Уәлимен қатар
екінші хан етіп Бөкей сұлтанды
тағайындады. Петербург сарайы қос
билеуші Бөкей мен Уәлиді қан төкпей
орындарынан алуға сылтау іздеді.
Тапсырма
1.Оңтүстік Қазақстан өңірлері, Сырдария,
Шу, Талас өзендері жағалауларында мал
шаруашылығын__________
_____________тұрмыспен ұштастырған
дәстүр кең тарады.
2.Шөбі қалың ауа райы салқын болғандықтан
жайлау______________________________аудан
дарында орналасты.
3.XV-XVII ғасырларда киіз үймен бірге
___________________үстіндегі үйлер де болды.
Тікелей сұрақтар:
1. « Отарлау» деген терминді қалай түсінесіңдер?
2. Патшалық Ресейдің Қазақстанды күштеп қосып
алуының отаршылдық сипат-белгілерін атаңдар.
3. XVIII ғасырдың алғашқы жартысында елдің ішкі,
сыртқы қатынасы мәселелерімен айналысқан тұлғаларды
атаңдар.
4. Әбілқайырдың өлімінің себебі немен байланысты?
5. Абылайдың жалпы қазақ ханы болып сайланғанға
дейінгі (1771 ж.) қазақ елінің сыртқы саясатындағы
орны қандай болды?
6. «XVIII ғасыр оқиғалары қазақтың ұлттық санасын
оятты» дегенді қалай түсінесіңдер?
Адасқан әріптер:
Абылаханй Абылайхан
Рыобнор Орынбор
Онқйышта Қонтайшы
Мбімеәләтб Әбілмәмбет
Аандқл- Ецнре Қалдан-Церен
Яипемри Империя
Атқбршатрұ Башқұрттар
Тапсырма:
1. Нұралы хан мен Абылай ханның басқару жүйесін
салыстырыңдар.
2. «Кіші жүздің ханжары» (XVIII ғ.) хронологиялық
кестесін жасаңдар.
3. Қазақстанның Ресейге қосылу үдерісі қанша уақытқа
созылды? Кезеңдерге бөліп көрсетіңдер.
4. «Уақытша Ереже» мен 1886-1891 жылдардағы «
Ережелердің» арасындағы өзгерістер туралы
әңгімелеңдер.
5. «Жаужүрек мың бала» фильмі туралы өз ойларыңды
білдіріңдер.
Жылдар сөйлейді:
1710 жылы-
1755 жылы –
1748 жылы -
1731 жылғы 19 ақпанда -
1752 жылы –

1760 жылы-
Жауабы:
1710 жылы- Қарақұмда үш жүз өкілдерінің бүкіл
қазақтық съезі өтеді.
1755 жылы - Башқұртстанда Ресей езгісіне қарсы
жаңа көтеріліс бұрқ ете
қалды.
1748 жылы - кіші жүздегі хандық таққа Нұралы
отырды.
1731 жылғы 19 ақпанда - императрица Анна
Иоанновна Әбілқайырханға Кіші жүзді Ресей
бодандығына қабылдау туралы сыйлық грамотаға
қол қойды.
1752 жылы - Барақ султан қайтыс болады.
1760 жылы - қырғыздар дулат және қоңырат
руларының қоңыстарына шабуыл жасады.

Ұқсас жұмыстар

Қазан төңкерісі

Мемлекеттік мұрағат және оның қызметі

КІШІ ЖҮЗДІҢ РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРАМЫНА ЕНУІ

Кенесары хан

Алғы дақылдар

Қазақстанда этностық топтардың қалыптаса бастауы

Қайта өрлеу кезеңінің сәулет өнері

Палеозой заманындағы тіршіліктің дамуы

ХVІІІ ғ. бірінші ширегіндегі Қазақстан. Қазақстан және Ресей жаңа заман жағдайында

Ресейге қосылуы

Пәндер