Терінің құрылысы. Терінің қызметі

Презентация қосу

орындаған:
Қабылдаған:
1 Терінің құрылысы
2 Терінің қызметі
3 Терінің қорганыштық қызметі
4 Қажетсіз заттарды
5 Пайдаланған әдебиеттер
Адам терісі негізінен үш қабаттан тұрады. Терінің сыртқы қабаты - эпидермис (лат. ері - сырты, үсті, дерма - тері),
ортаңғы қабаты - нағыз тері (дерма), ішкі қабаты - шелді қабаты деп аталады. Соңғы кезде шелді қабатпен нағыз тері
қабатын біріктіріп, бір қабат деп санауда.Терінің эпидермис қабаты - көп қабатты жалпақ эпителий (жабын)
ұлпасынан тұрады. Оның қалыңдығы атқаратын қызметіне сәйкес түрліше болады. Үнемі механикалық күш түсетін
жерлерде (алақанда, табанда) эпидермис едәуір қалың (0,5-2,3 мм). Көкіректе, құрсақта, санда, білекте, мойында
эпидермис қабатының қалыңдығы 0,02—0,05 мм-ден аспайды.Эпидермистің өзі екі қабаттан тұрады. Оның сыртқы
қабаты мүйізді қабат деп аталады. Бұл қабаттағы тіршілігін жойған жасушалар қайыз ғақ түрінде үнемі түлеп түсіп
отырады. Қайызғақ көбіне шаштың арасынан айқын көрінеді. Эпидермистің мүйізді қабаты теріні сыртқы ортаның
зиянды әсерлерінен қорғайды, ауру қоздырушы ағзаларды өткізбейді. Мүйізді қабаттан шаш, түктер, тырнақтар пайда
болған. Эпидермистің ішкі қабатын - өсуші қабат дейді. Бұл қабатта бірқатар тірі жасушалар орналаскан. Ондағы
жасушалардың үнемі бөлінуі арқылы тері қалпына келіп отырады. Өсуші қабаттағы жасушалардың бөлініп көбеюі
тырнақтардың да, түктердің де өсуіне септігін тигізеді. Терінің екінші қабаты - нағыз тері қабаты (дерма). Дерма
«тері» деген ұғымды білдіреді. Сондықтан да тері ауруларын емдейтін дәрігерді дерматолог деп атайды.Терінің дерма
қабаты дәнекер ұлпадан түзілген. Оның қалыңдығы 1-2,5 мм. Дерманың эпидермиске жанаса орналаскан сыртқы
қабатын - емізікшелі (сосочковый), ішкі жағын - торлы (сетчатый) қабат дейді. Дерманың емізікшелі қабаты тығыз
талшықты дәнекер ұлпадан тұрады. Бұл қабатта қантамырлары, лимфа тамырлары, жүйке талшықтары өте жиі
орналаскан. Эпидермисті қажетті қоректік заттармен осы қабат камтамасыз етіп тұрады. Емізікшелі қабаттағы тарақ,
емізік тәрізді өскіндерге байланысты әр адам терісінің сыртқы бедері түрліше болады. Қылмысты істерді анықтауда
саусақ ұшындағы тері бедері көп пайдасын тигізеді. Дерманың торлы қабаты, тірек қызметін атқарады. Бұл қабатта
түктің түбірі, тер және май бездері орналасады. Теріде сүт бездері болады. Тер бездері де сыртқы секреция бездеріне
жатады.Тер бездерінің пішіні түтікке ұқсас, оның өзегі терінің сыртына кішкене тесікшелер - шұрықтар түрінде
ашылады. Тер бездері алақанда, табанда, қолтықта, тақымда көп шоғырланған. Тер бездері арқылы термен бірге
ыдырау өнімдері бөлінеді. Тер бездерінен бөлінген тер дене температурасының тұрақтылығын сақтайды. Балаларда
тер бездері нашар дамыған.Майлы бездердің өзектері түктердің түбіріне ашылып, түктерге, теріге май бөледі. Майлы
бездерден бөлінген май теріні құрғап кетуден сақтайды, теріге суды өткізбейді. Терінің жұмсақтығы мен серпімділігін
камтамасыз етеді. Майлы бездер баста, бетте көбірек болады. Теріде болатын ерекше жасушалар күннің ультракүлгін
сәулелерінің әсерінен пигмент (меланин) бөліп, терінің түсі қараяды. Оның қорғаныштық мәні бар.Тері шелмайы
қабаты (гиподерма) да дәнекер ұлпадан тұрады, онда майлы қосылыстар көп болады. Мұнда жиналған майлы
заттарды ағза қажет кезінде пайдаланады. Терінің бұл қабаты ағзаны суықтан және сыртқы ортаның механикалық
әсерлерінен корғайды. Шаш, түктер, тырнақ - эпидермистің қосалқы мүйізді түзілістері. Алақанда, табанда, ерінде
түктер болмайды. Бас терісінде қалың өскен түктер - шаш деп аталады. Шаштың теріден сыртқа шығып тұрған бөлігі
- сояуы (қылшығы), терінің астында түбірі мен жуашығы орналаскан. Түктің жуашығы мен түбірінің сыртын түк
қалтасы қоршап тұрады. Түк жуашығымен қантамырлар, жүйкелер және түкті тікірейтетін бұлшықеттер
байланыскан. Түк қалтасына майлы бездердің өзегі ашылып, шашты (түктерді), теріні майлап тұрады.Тырнақ —
саусақ ұштарының сыртында орналаскан жалпақ мүйізді түзіліс. Тырнақ та шашқа ұқсас үнемі өсіп отырады.
Сыртқы ортаның механикалық әсерлерінен корғайды.
Суықтан, ыстықтан, ауру қоздырушы микробтардан,
зиянды заттардан да қорғайды.
Бөлу қызметі зат алмасумен тікелей
байланысты. Тер арқылы су, аммиак,
несепнәр (мочевина),
минералдықтұздар және т. б. заттар
бөлінеді. Тердің тәуліктік бөліну
мөлшері сыртқы ортаның
температурасына, атқаратын
жұмыска байланысты. Сезгіштік
қызметі теріде болатын сезгіш
жасушалар мен жүйке талшықтарына
байланысты. Солар арқылы
температураны, ауыр- сынуды және т.
б. сезеді. Жылуды реттеу қызметі
дене температурасының бірқалыпты

Ұқсас жұмыстар

Нағыз тері қабаты

Терінің сыртқы қабаты

Терінің қызметі

Тері

Терінің құрылысы

Тері және оның құрылысы

Балалардың терісі

Тері гигиенасы туралы

Тері - жануарлар денесінің сыртқы қабаты

Эпителийлік ұлпа немесе шекаралық ұлпа

Пәндер