ҚАРлұқ мемлекеті (756-940 жж.)

Презентация қосу

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 Мемлекеттің құрылуы

2 Қарлұқ тайпаларынын мекені

3 Kөшпелі және отырықшы мәдениет

4 Қарлұқтардың сыртқы саясаты

5 Этникалық және тайпалық құрамы

ҚАРлұқ мемлекеті (756-940 жж.)– Жетісу
жеріндегі ежелгі мемлекет. 8 ғасырдың
ортасында қарлұқтар елеулі әскери-саяси
күшке айналды да, Шығыс Түрік қағандығын
талқандауда (745) маңызды рөл атқарып,
тоғыз оғыздармен бірге Орхон тағына
Тон Йабғу қағанды отырғызды. 736 жылы
қарлұқтар бұрынғыдан да күшейді. Өздерінің
бұрынғы одақтасы ұйғырлармен бәсекелесіп, «
он тайпа қағанының (он-ок бодун) байырғы
жерінде», Жетісуға қоныс аударды. Суяб пен
Талас қалалары қарлұқтар қолбасшыларының
тұрақты мекеніне айналды
Қарлұқтардың сыртқы саясаты
Қарлұқ жабғуы Оңтүстік Қазақстан маңайында
Мауараннахрдың солтүстігіндегі жерлерді басып алу
жөнінде белсенді саясат жүргізген арабтарға қарсы
күресті басқарды. Арабтарға қарсы әр түрлі
аттаныстарды қарлұқтар талай рет белсене қолдады.
Қарлұктардың шығыста Ұйғыр қағанатымен
бәсекелеспек болған әрекеттері кейін сәтсіздікпен
аяқталды. 791 жылы ұйғырлар Бесбалық түбінде
қарлұқтар мен тибеттіктердің әскерлерін талқандады.
812 жылы олар қарлұқтарды толық женді.
Қарлұқтарды куа отырып, ұйғыр қағаны Ферғана мен
Сырдарияға дейін жетті, олардың адамдары мен
малын қолға түсіріп, Орталық Азияға қайтып кетті
Мемлекеттің құрылуы
Қарлұқтардың дербестікке ұмтылуы олардың Ұйғыр
қағанатынан бөлініп шығуына жеткізді. 746 жылы
қарлұқтар Жетісуға қоныс аударды, ал онда саяси
жағдай тым күрделі болатын. Өзара қырқысқан
күресте түргеш қағандары өздерінің бұрынғыҚарлұқ
тайпаларының мекені күш-құдіретінен айырылды.
Соның салдарынан бытырап кеткен түргеш
тайпалары қарлұқтарға лайықты қарсылық көрсете
алмады. Бұл оқиғалар ертедегі түріктердің Терхин
жазбаларында: «Ит жылы үш-қарлұқ опасыздық
жасап, қашып кетті. Олар батыстағы он оқ халқының
еліне келді»,—деп көрсетілген. Түргештердің әулеттік
руларынын саяси билігінің әлсіреуін Шығыс
Түркістандағы қытай өкілдері пайдалана қойды
Қарлұқ тайпаларынын мекені
Қарлұқ тайпаларынын мекені - Алтай манында
орналысқан. 8 ғ. бастап қарлұқтар Жетісуға қоныс
аударады. Қарлұқтардың арқасында 751 ж. арабтар
Талас бойында түріктермен болған шайқасты
жеңеді. Осы кезден бастап қарлұқ тайпалары
күшейіп, олардың патшасы өз билігін Алтайда
орнатады. 755 ж. қарлұқтар Жетісуда түргештерді
женеді. Түргештердің жартысы қарлұқтарға
бағынады, ал қалғаны шығысқа таман көшуге
мәжбүр болды.
Қарлұқтар туралы деректер 5 ғасырға жатады. Ол
"бұлақ" деген атпен белгілі
Kөшпелі және отырықшы
мәдениет
Ұлы Жібек жолы Қазақстан жерінде. Б.з.д. 1-
мыңжылдықтың орта кезінде Қара теңіз өңірінен Дон
бойына, содан Оңтүстік Орал өңіріндегі
савроматтарға, Ертіске, одан әрі созылып Алтайға,
жоғарғы Етіс пен Зайсан көлі алқабын
аргиппейлер еліне кететін Дала жолы жұмыс істей
бастапан. Осы жолмен жібек, терілер, иран кілемдері,
асыл металдан жасалған бұйымдар сауда арқылы
таратылып жататын.
Қарлұқтардың сыртқы саясаты
Қарлұқ жабғуы Оңтүстік Қазақстан маңайында
Мауараннахрдың солтүстігіндегі жерлерді басып алу
жөнінде белсенді саясат жүргізген арабтарға қарсы
күресті басқарды. Арабтарға қарсы әр түрлі
аттаныстарды қарлұқтар талай рет белсене қолдады.
Қарлұктардың шығыста Ұйғыр қағанатымен
бәсекелеспек болған әрекеттері кейін сәтсіздікпен
аяқталды. 791 жылы ұйғырлар Бесбалық түбінде
қарлұқтар мен тибеттіктердің әскерлерін талқандады.
812 жылы олар қарлұқтарды толық женді.
Қарлұқтарды куа отырып, ұйғыр қағаны Ферғана мен
Сырдарияға дейін жетті, олардың адамдары мен
малын қолға түсіріп, Орталық Азияға қайтып кетті
Қарлұқтардың ыдырауы
940 (942) ж. қарлұқ мемлекетінің
астанасын - Баласағұнды - Шығыс
Tүркістандағы түріктер - Тянь-Шянь
жағынан қоныс аударған чығыл және
ягма тайпалары - жаулап алады.
Осыдан кейін Жетісуда билік
қараханидтерге тап болады. Сонымен,
940 жылы қарлұқ мемлекеті өмір сүруін
тоқтатты.
Дереккөздер
Жоғарыға көтеріліңіз↑ «Қазақстан

тарихы» (көне заманнан бүгінге

дейін). Бес томдық. 1-том. —

Алматы: Атамұра, 2010.—59ISBN

978-601-282-027-0,1-т. ISBN 978-601-
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

• Интернет желісі
• www.yandex.ru
• www.google.kz
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Астанаға көшіру

Айша бибі

Қарахан мемлекетінің құрұлуы мен қоғамдық құрылысы

Мемлекет құрылуы

Қазіргі түркі тілдері бойынша қысқаша мәлімет

Қарахан және Қарақытай мемлекеті

Қарахан кесенесі

Қарахан мемлекетінің мәдениеті

Қарахан мемлекеті жайлы

Түргеш қағанаты (699756)

Пәндер