Философия зерттеу объектілері мен әдістері

Презентация қосу

Философия зерттеу объектілері мен әдістері
Философияның пайда болуы ежелгі дүниеге қатысты. Философиялық білімдердің бастауы біздің
заманымызға дейінгі VІ—V ғасырлардағы құл иеленуші мемлекеттерде — Қытайда, Үндістанда,
Грекияда болғаны айқын көрінеді. "Философия" сөзін алғаш қолданған Грекиядан шыққан ұлы
математик, философ Пифагор болды. Аңыз бойынша, ежелгі грек қалаларының бірінің билеушісі
базарға келіп, сырттай босқа қарап тұрған Пифагордан: "Сен кімсің?"— деп сұраған. Пифагор: "Мен
философпын", — деп жауап беріпті. Бұл сөз билеушіге таныс болмағандықтан, Пифагор былай
түсіндіріпті: "Өмір дегеніміз — Олимпиадалық ойындар сияқты: біреулер оған жарысқа түсуге,
екіншілері сауда жасауға, ал ең бақыттылары көруге келеді. Кәдімгі өмірдегідей, біреулер—даңққұмар,
енді біреулер — жемқор, ашкөз. Бұлардың арасында тек философтар ақиқат үшін өмір сүреді".
"Философия" сөзі ежелгігрек тілінен алынған, яғни "даналықты сүю" (рһuео — сүю, sophia— даналық)
деген ұғымды білдіреді. Ал "даналық" ұғымы білімге және ақиқатқа риясыз қызмет ете отырып,
дүниені ерекше ақылмен тануға қол жеткізу. Бұл — дүниені тұтастай және бірлікте тануға тырысу.
Философия дүниеге жалпылама көзқарастар ретінде көрініс береді. Өзі пайда болғанынан бастап,
философия дүниені тұтастай және бірлікте ала отырып зерделеуде. Оның зерттеу объектісі — бүкіл
әлем, тұтас универсуж Былайша айтқанда, "философия" дегеніміз — ойлау, жалпыламаға жету жолы.
Сондықтан ол жалпылама нәрселер туралы ой кешу болып табылады. Ол қандай нәрселер? Мен деген
не, болмыс деген не? Олар қандай формада өмір сүреді? Мен ретіндегі дүние түзілім, шынайылық,
қайдан пайда болған? Мәңгі өмір сүре ме? Өмір деген не? Адам өмірінің ерекшелігі неде? Дүниедегі
адам кім? Оның дүниеге қатынасы қандай? Жеке ғылымдар (физика, химия, психология, социология
және басқалар) сияқты философия дүниедегі түрлі заттар мен құбылыстарға тән оның жеке жақтары
мен қасиеттерін ғана емес, сонымен қатар олардың жалпылама қасиеттерін, қатынастарын ж әне
байланыстарын зерттейді. Философия — дүниенің мәні мен адам туралы ғылым. Философтар үшін
оларды жекелеп қарау емес, тұрақты арақатынастарын зерттеу маңызды. "Дүние — адам" мәселесінде
бөрі қамтылады және бәрі қарастырылады. Ол барлық өзге мәселелердің арқауы іспеттес. Философия
үшін бірлікте алынған дүние — адаммен бірге дүние. Философиядағы "дүние" ұғымының кеңеюі
адамның дүниедегі, табиғат әлеміндегі және қоғамдық өмірдегі орнын анықтаудан немесе адам мен
дүние арасындағы қатынастардан көрініс табады.
Философиялық білмнің негізгі сипаттары.
•Философияның функциялары.
•Философияның адам және қоғам өмірінде атқаратын рөлі.
Философия ғылымының мәнін және мақсатын анықтау үшін философия туралы
философия тарихында айтылған анықтамаларды қарастырып к өрейік, себебі, К.Ясперсті ң
сөзімен айтсақ, философиялық пайымдау дегеніміз философия тарихына үңілу.
Сократ: «Философия — ойлау арқылы ақиқатқа, білімге жету»
Геродот: «Философия — білімді, ақылдылықты сүю»
Аристотел: «Философия — ғылымдар негізі».
Ортағасырдың діни ойшылдары: Августин:«Философия — ақылдылыққа құштарлық» —
дейді. Аквинат: «Философия — барлық ақиқаттың негізі болатын ақиқат (Құдай) туралы
ілім»- дейді. М. Монтень: «Философияның қайғылы, іш пыстыратын, нәрселерге еш
қатысы жоқ. Даналықтың ерекше бір белгісі — ақылды ң көмегімен өмірді қуанышты
сипатта ғана қабылдау, ол жан жарасын жеңілдетеді, ауруды же ңуге к өмектеседі» —
дейді. Т. Гоббс: «Философия адамның ақыл-ойы, ол жаратушы тәңірдің барлық істерін
зерттеуші, осы істердің ретін, себептерін, салдарын аны қтау ға к өмектеседі»
дейді. Декарт: «Философия – даналық, адам танып-біле алатын заттар туралы егжей-
тегжейлі, жан-жақты білім»-дейді. Фихте: «Ғылыми даму барысында оның шеңберінен
шығып кеткенімен, философия адамның ақыл-ойымен ты ғыз байланысты»-деген.
Осы анықтауларға сүйеніп, философиялық білім және оның негізгі белгілері туралы тұжырымдар
жасасақ:
•Философия даналықпен, ақыл-оймен байланысты. Философия терминінің өзі грек тілінен
аударғанда phileo — сүйемін, sophia — даналық дегенді, басқаш айтсақ, даналыққа құштарлы дегенді
білдіреді.
•Философияның басы — таңдану. Сократ «Менің білетінім — мен ештеңе білмеймін» дегендей,
таңданған адам заттың, құбылыстың себебіне тереңдеп үңіледі, философиялық пайымдау жасауға
ұмтылады.
•Философиялық білімге еркіндік, тәуелсіздік тән.
Адам философиялық білім жинауға өз еркімен ұмтылады. Тәуелділік философияны көркейтпейді.
Кеңетік кезеңдегі философияның мазмұны бұл пікіріміздің жақсы мысалы.
•Философия ақылды ойлау мәдениетін қалыптастырады. Бұл — байыпты, ғылыми, толерантты, еркін,
творчестволық ойлау.
•Философия жауабын табу қиын, тез арада шешу мүмкін емес, күрделі мәселелерді зерттеумен
айналысады. Мысалы, адам өмірінің мәні мәселесі, табиғат, қоғам, және адамның арақатынасы
мәселесі мәңгілік мәселелер болып саналады.
Философияның анықтамасы: Философия — бар болып отырғанды (сущее) тұтас, элементтері бірі-
бірімен тыгыз байланысты түрде қарастыратын, оның даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
Осы бар болып отырғанның арасындағы басты элемент — Адам, сондықтан ол философияның ең
басты зерттеу объектісі. М.Әуезов: «Философия…- кең ақыл, терең қиял шығарған, адамның жанын
тәрбиелейтін, жүрегін ағартып, адамшылығын арттырып, ақтылыкқа сүйрейді. Философия:
•адамның қайдан жаралғанын шешпек;
•адамның жанын, ішкі халін тексермек;
•адамның дүниеге келген мақсатын тексермек.
Философия адамшылық жолындағы қараңғы қалтарыстарда қолға ұстаған шамшырақ» дейді.
Философияның функциялары
1) көзқарастық — философиялық көзқарас көзқарастың жоғарғы деңгей болып табылады. Көзқарас — адамны ң
өзі, қоғам, дүние туралы өзіндік ой-пікірлерінің күрделі құрылымнан тұратын жиынты ғы. Оны ң құрамдас б өліктері
ретінде білімді, акыл-ойды, сезімдерді, үміт-ұмтылыстарды наным-сенімдерді, құндылы қтарды, к үдік-к үм әндарды
және тағы басқаларды атауға болады. Көзқарастың мифологиялық, діни түрлері белгілі, оларды ң да адам өміріндегі
маңызы ерекше. Бірақ философия ғана жан-жақты, ғылыми, терең, толы ққанды к өзқарасты қалыптастырады.
2) рациональды жүйелеу — философия адам тәжірибесін теориялық деңгейде тұжырымдайды, ғылыми емес,
қарапайым бақылаулардың және ғылыми танымның нәтижелерін философиялы қ де ңгейде қорытып- сараптайды,
дұрыс-бұрысын айырып, белгілі бір жүйеге келтіреді
3) сыни — философиялық ұғымдар мен категорияларды, заңдарды игеру, философия тарихымен, оны жасаушы
философиялық тұлғалармен танысу, олардың ілімдерін зерттеу адамға өз өміріне, қызметіне, қо ғамда ғы орнына
тереңірек үңілуге, сыни тұрғыдан талдауға үйретеді. Философия ғылымыны ң к өмегімен адам өз өмірін қайта құруға
талпынады деуге болады. Ол жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның тыныс-тіршілігін сыни сараптан өткізеді,
адам мен қоғамның ақиқатқа жету жолындағы қателіктерін жоюға ықпал етеді;
4) болжам жасау — философия жеке адамның да, бүкіл қоғамның да болашағын болжауға септігін тигізеді, жа ңа
көзқарас-идеялардың негізін салады. Әрине, болашақты түгелдей жоспарлау м үмкін емес. Біра қ философияны ң
көмегімен адам өзінің басты мақсаты — саналы тіршілік етуші адам атына сай өмір с үру сатыларын, өмірлік
мақсаттарын, қысқа өмірде қажет болатын негізгі ұстанымдарын жалпы түрде болса да аны қтап алады.
5) гуманистік — философия адамды дүниедегі ең басты құндылы қ деп таниды. Философия ғылымыны ң
көмегімен адам өзін ардақтауды, өзімен бірге өмір сүріп отыр ған бас қа адамдарды ба ғалауды, өзіні ң бойында
адамшылық қасиеттерді тәрбиелеп-дамытуды үйренеді.
6) практикалық — неміс философы Гегель философияны өмір көшінен үнемі кеш қалып жүреді деп сынаса да,
қазіргі философияның, онымен айналысатын философ мамандарды ң негізгі ма қсат-міндеті оны ң практикалы қ
сипатын зерттеу болуы деп ойлаймыз. Жан-жағынан адам, өмір, қоғам, дүние, табиғат туралы түсініксіз с ұра қтар
қаумалап, өмірден, қоғамнан өз орнын таба алмай қиналған қазіргі заман адамына құр ғақ теориялар мен шым-
шытырық абстракциялардан пайда шамалы, о ған өзінің кім екенін, д үниеге келгендегі ма қсатын т үсіндіріп беретін,
алдынан күнбе-күн тосып отырған қиыншылықтарды жеңуге көмектесетін, бір сөзбен айтса қ, практикалы қ сипаты
бар философия қажет. Бірақ, бұл пікірден философия күйбе ң тіршілікті ң пендешілік қажеттіліктерін т үсіндіруді
қанағат тұтып қоюмен шектелуі қажет деген тұжырым туындамауы керек, керісінше, ол әрбір адамды тере ң
толғаныс-ойларға жетелеп, өткінші нәрселерден мәңгілік, мызғымас құндылықтарға бойлауға шақыруы тиіс.
Әдіснама ғылыми таным әдістері туралы Философиялық ілім ретінде. Әдіснама, әдіс
пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз байланысты. Теория педагогикалы қ құбылыстарды ң
кез-келген әдіснаманың негізі болып табылады және сол әдістемені ң к өмегімен табыл ған
фактілер арқасында кеңейеді. Теория – таным процесіні ң нәтижесі, ал әдіснама болса осы
танымға жету мен оны құру тәсілі болып табылады. Б ұл – теориялы қ ж әне практикалы қ
ғылыми-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру мен құрастыруды ң негізі мен т әсілдер ж үйесі,
бұл – осы жүйені тану жолы. Таным теориясы тұтас таным іс- әрекеті процесін ж әне е ң
алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді. Әдіснама шынайы ж әне практикалы қ т үрде
тиімді білімге жетудің әдістері мен жолдарына к өп к өңіл бөледі, осы білімді дамытуды ң
тәсілдерін іздестіреді.

Кез-келген әдіснамалық мәселелерді шешу белгілі бір гносеологиялы қ принциптер
негізінде құралған бастапқы әдіснамалық тұжырымда жүзеге асады. Адамны ң танымды қ
іс-әрекетінің жалпы заңдылықтарын, оның даму за ңдарын қалыптастыру философия
ғылымының мәселесі. Білімді философиялық, аксиологиялы қ т үсіну философия ға т ән
және ол ғылыми білім туралы түсініктердің қалыптасуына шешуші ы қпал етеді. Алайда
зерттеушінің әдіснамалық тұжырымына жалғыз философия мен оны ң гносеологиялы қ
негіздері ғана әсер етпейді. Зерттеушінің әдіснамалы қ т ұжырымдама, к өбінесе, ғылыми
білімді құру мен дамыту теориясы болып табылады, өйткені ол психологкялы қ-
педагогикалық ғылымға және оның тарихына бағытталады. Осыған орай, әрбір
әдіснамалық тұжырымдама психологиялық-педагогикалық теориялар негізінде құрылып,
соларға сүйенеді, өйткені олар осы тұжырымға жақын ж әне онын е ң басты
құрылымдары болып табылады.

Ұқсас жұмыстар

МҰҒАЛІМ ІС ӘРЕКЕТІНІҢ ОБЬЕКТІСІ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСС

ӘДІСТЕМЕЛІК ФУНКЦИЯСЫ

Жаңа дәуір философиясы

Философияның негізгі сауалдарын зерделеу

ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

Маркетинг тік зерттеулер

Заң психологиясына кіріспе

Физиологиялық зерттеу әдістері

Социология ғылымы және оның құрылымы

ФИЛОСОФИЯЛЫҚ БІЛІМ ТҮСІНІГІ

Пәндер