Өлім жазасы

Презентация қосу

Л.Н.Гумилев атындағы Военная кафедра ЕНУ

ЕҰУ әскери кафедрасы имени Л.Н.Гумилева

Өлім жазасы
• Өлім жазасы – ежелден келе жатқан ең ауыр жаза.
Өлім жазасы қоғамдағы ауыр қылмыстармен к үресу үшін қолданыл ған.
Көне замандарда негізінен патшаның әмірін орындама ған адамды, иесіне
қарсыласқан құлды, ұрлық жасаған адамды, б ұйры қты орындама ған
жауынгерді өлім жазасына кескен. Шы ңғысхан әскерінде бір адам
шайқас кезінде шегінсе немесе қашса құрамына сол жауынгер кіретін бір
ондық түгел өлтірілген. 13 ғасырда Еуропада бастал ған инквизиция
католик шіркеуінің ілімінен дүниетанымы өзгеше адамдар ға өлім
жазасын (өртеу) қолданды. Ислам елдерінде кісі өлтірушілер, зина қорлар
осы жазаға кесілді. Қазақ қоғамында да жазаны ң б ұл түрі ауыр қылмыс
жасағандарға қолданылды. Қанға қан қағидасын бірте-бірте құн т өлету
жазасы ығыстырғанымен, со ғыс кезіндегі сат қынды қ, туыс адаммен
көңіл қосу сияқты бірқатар қылмыстар үшін өлім жазасына кесті (ат
құйрығына байлау, таспен атқылау). 20 ғасырдың 2-жартысында адам
қоғамын ізгілендіру ағымының күш алуы нәтижесінде өлім жазасын
жоюға бағытталған халықаралық шаралар іске асырыла бастады.
Ертеде өлім жазасының түрлері тіптен көп
болған. Мәселен, бірқатар елдерде айыпкерді
қайнап тұрған суға салып өлтірген. Кейбір
жерлерде жазаны орындаушылар халықты
жинап алып, қылмыскерді отқа қақтаған. Сол
сияқты күнәһарды жыртқыштардың
талауына тастап өлтіру деректері де көп
кездеседі. Тағы бір елдерде қылмыскерді
тірідей көрге көміп тастайтын көрінеді.
«Шайтанның желі» деп аталатын жаза түрі де
болған. Бұл жазаға кесілгендерді зеңбірекке
байлап қойып атқан.
ҚАЗАҚ ТАРИХЫНДАҒЫ ӨЛІМ ЖАЗАСЫ

«Жеті жарғы» заңында қылмыстық жаза 3 ке
бөлінді.

жан жазасы.

мал жазасы.

ар жазасы.
«Жеті жарғы» заңында мынадай
қылмыстарға өлім жазасы кесілді:

Біріншіден, көтеріліс жасап, Екіншіден, некедегі күйеуін
бүлік шығарған адамға өлім нақақтан нақақ өлтірген әйелге өлім
жазасы берілетін. Себебі, жазасы тағайындалды. Қазақ
сепаратистік әрекеттер халқының дүниетанымы бойынша
мемлекеттің тұтастығына сына ер-азамат шаңырақтың иесі,
қағып, ел тәуелсіздігіне қауіп- отбасының құты саналды.
қатер төндіретін. «Жеті Шариғатта да отбасында ер адамның
жарғының» бұл үкімі шариғат әйелге қарағанда мәртебесі жоғары
нормаларына қайшы емес. Қазақтың әрбір әйелі өз ерін пірім
Мұсылман құқығында көтеріліс деп санаған. Яғни, әйел өз ерін
жасаушыларға һад үкімі (өлім қаскөйлікпен өлтірсе, оған өлім
жазасы) кесіледі. жазасы тағайындалатын.
Үшіншіден, өреде тұрған немесе тұсаулы сәйгүлік атты
ұрлаған кісіге өлім жазасы тағайындалады. Оны ң себебі
қазақ хандығы жартылай милитаристік мемлекет еді.
Соғыс дабылы қағылған сәтте әрбір азамат ат-
жарағымен ту түбінен табылуы тиісті болатын. Яғни,
жараулы ат ұрланса, ер-азамат Отан алдындағы қасиетті
борышын орындауға дәрменсіз болып шы ғады. Осы
шартты жағдай негізге алынғандықтан, «Жеті жар ғыда»
жараулы атты ұрлаған бәукеспе ұрыға өлім жазасы
кесілген. Шариғатқа келер болсақ, ат ұрлаушыға өлім
жазасы қолданылмағанымен, қол кесу – тән жазасы
үкімі кесілген. Ал, шариғатта күш қолданып мал-м үлікті
тонауға (қарақшылық) өлім жазасы тағайындалды.
Төртіншіден, туыс түркі халықтарының мүддесін сатып, елге опасыздық
жасаған адамға өлім жазасы кесілді.

Бесіншіден, қасақана адам өлтірілсе, жәбірленуші тарап істі қара ған би-
қазыдан зиян келтірушінің өлім жазасын құшуын талап етсе, қан ға- қан,
жанға-жан жазасы үкімі кесілді.

Алтыншыдан, біреудің әйелін күш қолданып, алып қашып кеткен адамға
өлім жазасы тағайындалды.

Жетіншіден, Құдайға тіл тигізгені жеті адамның куә болуымен расталса ол
адамға өлім жазасы кесілді.

Сегізіншіден, әйел немесе қыз зорлаған ер кісіге өлім жазасы кесілді.

Тоғызыншыдан, әйелі күйеуінің көзіне шөп салғанын үстінен түсіп ұстап
алған жағдайда, өлім жазасы тағайындалды.
Орта ғасырларда өлім жазасы тек қана ауыр қылмыстар
үшін ғана емес(өлтіру,қарақшылық)
сыйқырлы күш қолданылған үшін және де ұрлық үшінде
өлім жазасы қолданылған болатын.
Өлім жазасы жария түрде өткізілген.
Қайнап тұрған суға салу
Өртеу
Ішек созу
Бағанаға ілу
Көму
Айналып тұрған донғалаққа салып
талқандап өлтіру
Төрт бөлікке бөлу
Ресей заңнамасында үшінші рет жасал ған ұрлы ққа өлім
жазасына кесілген.Бұл Двинск жарлы ғында
жазылған(1398).Двинск жарлығында мемлекеттік
қаржыны ұрлау,өрт шығару,шіркеуде ұрлық жасау, бұл
мемлекетке опасыздық жасады деп есептелген.Петр I
әскери артикулында өлім жазасыны ң 123 т үрі бол ған.
Өлім жазасы мына жолдармен жүзеге асырылды:
Өртеу
Дарға асу
Басын шабу
Көмейіне балқытылған металл құю
Төрт бөлікке бөлу
Шегелеу
Мойынға дейін жерге көміп кою.

Ұқсас жұмыстар

ЖАЗА ҰҒЫМЫ

Қылмыстық құқық бұзушылық

Жеті жарғы - жеті әдеттік құқықтық жүйеден тұратын қоғамдық қатынастарды реттейтін салалардың жиынтығы

Қазақ хандары туралы

Қазақтың киелі сандары. Сатылай кешенді талдау технологиясын қолдана отырып сөздерге талдау жасау түрлері

Тәуке ханның “Жеті жарғысы”

ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЗА

Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығының саяси жағдайы

Қылмыстық құқық бұзушылықтар

ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ

Пәндер