Бағдарламалық қамтамасыздандыру

Презентация қосу

Бағдарламалық қамтамасыздандыру
Бағдарламалық қамтамасыздандыру – бұл
компьютерде шешілетін есептердің орындалуын қамтамасыз
ететін бағдарламалар жиыны. Барлық бағдарламалық
қамтамасыздандырулар флоппи-дисктерде, лазерлік дисктерде
(CD, DVD) немесе халықаралық Интернет желісі арқылы
жабдықталады.
Компьютердің бағдарламалық қамтамасыздандыруы үнемі
толықтырылады, дамиды, қазіргі заманға сай жаңартылады.
Компьютердің бағдарламалық қамтамасыздандыруы
мыналарға бөлінеді:
жүйелік бағдарламалық қамтамасыздандыру;

қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандыру;

бағдарламалау жүйелері.
ДК-дің бағдарламалық қамтамасыздандыруының
құрамы
Жүйелік бағдарламалық құралдар
Компьютердің бағдарламалық қамтамасыздандыруын-
да жүйелік бағдарламалық қамтамасыздандыру деп
аталатын оның қажетті бөлігі бар, онсыз компьютерде
жұмыс істеу мүмкін емес. Компьютердің жұмыс істеуіне
жад немесе процессор маңызды рөл атқарса, ж үйелік
бағдар-ламалық қамтамасыздандыру да маңызды рөлге ие
болады. Жүйелік бағдарламалық қамтамасыздандырудың
басты бөлігі операциялық жүйе болып табылады.
Операциялық жүйе (ағылш. operating system) – бұл
жедел жадты, процессорды, сыртқы құрылғылар мен
файлдарды басқаратын, қолданушымен сұхбатты
жүргізетін бағдарламалар жиыны, ол мыналарды
қамтамасыз етеді:
қолданушы арасындағы интерфейс;
компьютердің аппараттық құрылғыларын бас қару;
файлдармен жүргізілетін ж ұмыстар;
деректерді енгізу және шығару;
қолданбалы бағдарламаларды ж әне утилиттерді
орындау.
Кез келген операциялық жүйелердің негізгі функциялары:
қосымшаны жедел жадқа жүктеу және оны орындау;
перифериялық құрылғыларға (енгізу-шығару құрылғылары)
стандартталған рұқсат;
жедел жадты басқару (процестер мен виртуалды жад арасында
үлестіру);
файлдық жүйелер көмегімен энергияға тәуелсіз
тасымалдағыштардағы (қатты дискідегі, компакт дискідегі ж әне т.б.)
деректерге рұқсатты басқару;
қолданушылық интерфейс;
желілік операциялар, хаттамалар ағындарын қолдау;

Қосымша функциялары:
есептердің параллельді және псевдопараллельді орындалуы (к өп
есептілік);
процестер арасындағы өзара әрекеттестік: деректермен алмасу,
өзара синхронизация;
қолданушылардың немесе қосымшалардың қаскүнем
әрекеттерінен жүйенің өзін, сондай-ақ қолданушылық деректерді
және бағдарламаларды қорғау;
рұқсат құқығына шек қою және жұмыстың көп қолданушылы қ
режимі (аутентификация, авторизация).
Сервистік бағдарламалар
Жүйелік бағдарламалық қамтамасыздандыруға амалдық
жүйелерден басқа сервистік сипатты қызмет көрсететін көптеген
бағдарламаларды да жатқызуға болады. Мысалы, бұл дискілерге
қызмет көрсету бағдарламалары (көшіру, форматтау, «емдеу»
және т.б.), дискілерде файлдарды сығу бағдарламалары
(архиваторлар), компьютерлік вирустармен күресетін
бағдарламалар және т.б.
Сервистік қызмет көрсету утилиттеріне сервистік
бағдарламалардың мынадай түрлері қатысты болып келеді:
дефрагментация бойынша утилиттер, қатты диск бөлімшелерінің
құрылымын тексеру және түзеу бойынша утилиттер, жүйелік
тәуелділіктерді түзеу бойынша утилиттер, жүйені шебер баптау
бойынша утилиттер және т.б.
Қажетті сервистік қызмет көрсету утилиттерінің типтік жиыны
ДК барлық қолданушылары үшін бірдей болғандықтан, алдын-
ала жиналған утилиттер пакеттері кең қолданысқа ие болды,
бұған мысал ретінде Symantec компаниясының Norton Utilities
(Norton System Works-тің құрамына кіретін) пакетін атауға
болады.
Архиваторлар

Кейбір кездерде компьютердің тұрғылықты дискісінде
немесе деректерді тасымалдауға арналған тасымалдаушылар-
да бос орын аз болғанда немесе файлды электронды қ
поштамен жіберу кезінде орынды үнемдеу қажеттілігі
туындайды. Жадыны үнемдеу және қысылған мәліметтерді бір
архивтік файлда орналастыру мақсатымен архиваторлар
қолданылады.
Архиваторлар – авхивтік файлдармен жұмыс істеуге,
яғни авхивтік файлдарды бууға және ашуға мүмкіндік беретін
арнайы бағдарламалар. Архиваторлар компьютер
жадысындағы ақпаратты арнайы математикалық әдістер
көмегімен сығуға мүмкіндік береді. Мұндай жағдайда файлдың
өлшемінің кішірек көшірмесі жасалады.
Қазіргі уақытта неғұрлым кең тарағандары ішінен WinZip,
WinRAR, ARJ, PowerArchiver бағдарламаларын ерекше атап
кетуге болады.
PowerArchiver архиваторы

WinRar архиваторынан кейін Ресей бағдарламалаушылары
құрған PowerArchiver деп аталатын басқа архиватор кең
танымалға ие болды. PowerArchiver өте әдемі, әрі ыңғайлы
интерфейсімен және айрықша функционалдығымен ерекшеле-
неді.
Бұрын Zip деп аталған қазіргі PowerArchiver утилитасы
архивтермен жұмыс істеу үшін арналған тамаша құралы болып
табылады. Ішіне ендірілген базасы келесідей форматтар
жиынын қолдайды: ZIP, CAB, LHA (LZH), TAR (+TAR.GZ) және
BH (BlackHole), RAR, ARJ, ARC, ACE, ZOO, Gzip. Аталған
утилитада үлкен файлдарды берілген өлшем фрагменттеріне
бөлу функциясы бар. Сонымен қатар, PowerArchiver утилитасы
AES (128, 192 немесе 256 бит) алгоритмі көмегімен архивтерді
шифрлеуді қолдайды.
Антивирустық бағдарламалар
Антивирустық бағдарламалардың сапасы келесі
позициялармен анықталады:
жұмыстың ыңғайлылығы мен сенімділігі – антивирусты қ
бағдарламалардың «кідіруінің» және т.б. техникалық
мәселелердің болмауы;
барлық кең таралған вирус типтерімен жабдықталу
сапасы;
барлық белгілі платформаларға (DOS, Windows 95,
Windows NT, Novell NetWare, OS/2, Alpha, Linux және т.б.) сай
антивирус нұсқасының болуы;
жұмыс істеу жылдамдығы және т.б. пайдалы
ерекшеліктерінің болуы.
Ең тиімді және белгілі антивирустық бағдарлама болып
антивирустық сканерлер (фагтар, полифагтар) табылады,
одан кейін тиімділігі жағынан CRC-сканер. Жалпы, қазіргі
күнде көп қолданылатын антивирустар келесілер: AVP
(Каспер лабораториясы), Dr.Web, NOD32, Symantec.
Dr.Web 5.0 – вирустардан емдейтін антивирус
Антивирустық бағдарламаның сапалы жұмысының
маңызды көрсеткіші оның тек вирустарды табуының
жоғары қабілеттілігі ғана емес, сонымен қатар
қолданушы үшін маңызды болып келетін
инфекцияланған файлдарды емдеу арқылы оларды
алғашқы қалпына қайтару болып табылады. Егер
көптеген антивирустық бағдарламалар зиянды
объектілерінің детектирленуін игерсе, ал емдеуді
мұндай бағдарламалардың бірліктері ғана игереді.
Dr.Web 5.0 – антивирустық бағдарламалардың ішінен
вирустардан сапалы емдейтін бағдарламаның бірі
болып табылады. 15 белгілі антивирустық
бағдарламалардың емдеу сапалылығын
салыстырмалы тестілеу нәтижесінде Dr.Web 5.0
нұсқасы көшбасшы ретінде табылды.
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандыру
Қолданушы бағдарламалауға жүгінбей-ақ, өзінің ақпараттық
есептерін шеше алатын бағдарламалар қолданбалы бағдарламалар деп
аталады.
Қолданбалы бағдарламалық қаматамасыздандырудың жіктелуі:
кәсіпорын мен ұйымның қолданбалы бағдарламалық
қаматамасыздандыруы. Мысалы, қаржылық басқару, тұтынушылармен
қатынас жүйесі, жабдықтау желісі. Бұл типке сондай-ақ кіші бизнес
кәсіпорындарының ведомстволық бағдарламалық қаматамасыздандыру-
лары, сонымен қатар үлкен кәсіпорындардың ішіндегі жаңа бөлімшелердің
бағдарламалық қаматамасыздандырулары жатады;
кәсіпорын инфрақұрылымының бағдарламалық қаматамасыздан-
дыруы. Кәсіпорынның бағдарламалық қаматамасыздандыруын қолдау
үшін жалпы мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді. Бұл деректер базалары,
электрондық пошта серверлері, желіні және қауіпсіздікті басқару және т.б.
ақпараттық қызметкердің бағдарламалық
қаматамасыздандыруы. Ақпаратты құруда және басқаруда жеке
қолданушылардың тұтынушылығына қызмет етеді. Бұл, әдетте, уақытты,
ресурстарды, құжаттаманы басқару, мысалы, мәтіндік редакторлар,
электрондық кестелер, электрондық пошталар мен блоктарға арналған
бағдарламалар-клиенттер, дербес ақпараттық жүйелер мен медиа
редакторлар.
Білім беруге арналған бағдарламалық қаматамасыздандыру. Ол медиа
және көңіл көтеруге арналған бағдарламалық қаматамасыздандыруға жақын
болып келеді, алайда одан айырмашылығы қолданушыны ң білімін тестілеу
бойынша және материалдарды игеру прогресін қада ғалау бойынша на қты
талаптарға ие болады. Көптеген білім беруге арнал ған ба ғдарламалы қ
қаматамасыздандырулар өзіне бірлесіп қолдану ж әне к өп жа қтылы қ
достастық қызметтерін қосады.
Имитациялық бағдарламалық қаматамасыздандыру. Ғылыми
зерттеулер, оқыту немесе көңіл көтеру мақсатында физикалы қ немесе
абстрактілі жүйелерді симуляциялау үшін қолданылады.
Медиа облысындағы аспаптық бағдарламалық құралдар.
Коммерциялық немесе білім беру негізінде бас қа қолданушылар үшін баспа
немесе электрондық медиа ресурстарды жүргізетін қолданушыларды ң
тұтынушылығын қамтамасыз етеді. Бұл – полиграфиялы қ өңдеу
бағдарламалары, мультимедианы өңдеу бағдарламалары, HTML
редакторлары, сандық анимация редакторлары, санды қ дыбыс
редакторлары және т.с.с.
Жобалауға және контрукциялауға арналған қолданбалы
бағдарламалар. Аппараттық және бағдарламалық жабдықтауларды
құрастыру кезінде қолданылады. Мұндай бағдарламалар ға мыналар
жатады: автоматтандырылған дизайн (computer aided design – CAD),
автоматтандырылған жобалау (computer aided engineering – CAE),
бағдарламалау тілдерін редакциялау және компиляциялау, құрастыруды ң
интегралданған жүйе бағдарламалары (Integrated Development
Environments), қолданбалы бағдарламалауға арналған интерфейстер
(Application Programmer Interfaces).
Жалпы тағайындаудағы бағдарламаларға
мыналар жатады:
мәтіндік және графикалық редакторлар,
олардың көмегімен әр түрлі мәтіндерді дайындауға,
суреттерді құруға, сызбаларды жасауға болады;
деректер базаларын басқару жүйелері (ДББЖ),
олар компьютерді кез келген тақырып бойынша
анықтамалыққа айналдыруға мүмкіндік береді;
кестелік процессорлар, олар тәжірибеде ке ң
таралған кестелік есептеулерді ұйымдастыруға
мүмкіндік береді;
коммуникациялық (желілік) бағдарламалар,
олар компьютерлік желіге біріккен бас қа
компьютерлермен ақпарат алмасу үшін арналған.
Арнайы тағайындаудағы қолданбалы
бағдарламаларға мыналар жатады:
бухгалтерияда жасалатын еңбекақының
және т.б. төлемдердің түсуін жүргізетін
бухгалтерлік бағдарламалар;
конструкторларға әр түрлі техникалық
құрылғылар жобаларын құрастыруға
көмектесетін автоматтандырылған жобалау
жүйелері;
бағдарламаларды құрастыруынсыз-ақ
күрделі математикалық есептерді шешуге
мүмкіндік беретін пакеттер;
әр түрлі мектеп пәндері бойынша оқытатын
бағдарламалар және т.б.
Қазіргі уақытта офисті автоматтандырудың ақпараттық
технологияларын қамтамасыз ететін көптеген қолданбалы
бағдарламалық өнімдер бар. Оларға мыналар жатады: мәтіндік
процессорлар, кестелік процессорлар, деректер базасын бас қару
жүйелері, электрондық пошта, электрондық күнтізбе, компьютерлік
конференциялар, бейнемәтін, сонымен қатар басқару қызметінің
мамандандырылған бағдарламалары: құжаттарды енгізу,
бұйрықтардың орындалуын қадағалау және т.б.
Мәтіндік процессорлар мәтіндік құжаттарды құру және
өңдеу үшін арналған. Дайындалған мәтіндік құжаттар баспаға
шығарыла алады, сонымен қатар компьютерлік желі бойынша
жіберіле алады. Сонымен, менеджердің билігінде жазбаша
коммуникацияның тиімді түрі болады.
Кестелік процессорлар кесте түрінде берілген деректермен
көптеген амалдарды орындауға мүмкіндік береді. Қолданушы
кестелік деректерді енгізу, оларды өңдеу, қажетті есептеулерді
жүргізу, автоматты түрде нәтижелерді қалыптастыру, баспа түрінде
және файлдардың басқа жүйелеріне импортталатын түрде
ақпаратты шығару, кестелік деректерді сапалы түрде рәсімдеу,
соның ішінде графиктер мен диаграммалар түрінде, инженерлік,
қаржылық, статистикалық есептеулерді жүргізу, математикалық
модельдеуді жүргізу және т.б. мүмкіндіктеріне ие болады.
Деректер базасын басқару жүйелері фирманың басқару
жүйесі мен өндірістік қызметі туралы әр түрлі мәліметтері бар
белсенді күйдегі деректер базасын құру және қолдау үшін
арналған.
Электрондық пошта қолданушыға хабарламаны алуға,
сақтауға, желі бойынша өзіңіздің әріптестеріне хабарламаларды
жіберуге мүмкіндік береді. Қолданушыға электрондық поштамен
ұсынылатын мүмкіндіктер қолданып отырған бағдарламалық
қамтамасыздандыруға да байланысты болып келеді.
Электрондық күнтізбе кәсіпорынның менеджерлеріне
және т.б. жұмыскерлеріне жұмыс тізімін сақтауға және басқаруға
арналған құралдарды ұсынады. Бұл жүйе кездесудің немесе
басқа шараның уақытын және орнын (аудиториясын) оған
қатысатын барлық менеджерлерінің кестесімен қиыстыра отырып
орнатуға мүмкіндік береді.
Бейнемәтін монитор экранында мәтіндік және графикалы қ
деректерді алу және кескіндеу үшін компьютерді қолдануға
негізделген. Қазіргі уақытта компаниялар арасында
каталогтармен немесе прайс-беттермен алмасу, сонымен қатар
бейнемәтін түрінде газет, журнал және т.б. баспа өнімдеріне
тапсырыс кең қолданысқа ие болды.
Бағдарламалау жүйелері
Жүйелік және қолданбалы бағдарламалық
қамтамасыздандырудан басқа бағдарламалық
қамтамасыздандырудың тағы бір үшінші түрі бар. Ол
бағдарламалау жүйелері деп аталады.
Бағдарламалау жүйелерімен бағдарламалаушылар
жұмыс істейді. Кез келген бағдарламалау ж үйелері белгілі
бір бағдарламалау тіліне бағдарланған. Қазіргі уақытта
бағдарламалаудың көптеген әр түрлі тілдері бар, мысалы,
Паскаль, Бейсик, ФОРТРАН, С («Си»), Ассамблер, ЛИСП
және т.б. Б ұл тілдерде бағдарламалаушы
бағдарламаларды жазады, ал бағдарламалау жүйелері
көмегімен оларды компьютерге енгізеді, тестілейді ж әне
орындайды.
Бағдарламалаушылар бағдарламалардың барлық
түрлерін жасайды: жүйелік, қолданбалы және жаңа
бағдарламалау жүйелері.
Локальді құралдар – бұл бағдарламалаудың алгоритмдік тілдері
және олардың компиляторлары. Әдетте, олар бағдарламалау ж үйесі
болып табылады. Дербес компьютерлерге арнал ған ба ғдарламалауды ң
қазіргі жүйелері қолданушыға аса қуатты, әрі ыңғайлы
бағдарламаларды құрастыру құралдарын ұсынады. Оларды ң
құрамына мыналар кіреді:
компилятор, ол бағдарламалау тілінде бағдарламаны
машиналық кодтар бағдарламасына түрлендіреді немесе
интерпретатор, ол жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілінде
бағдарлама мәтінінің тікелей орындалуын жүзеге асырады;
алдын-ала дайындалған ішкі бағдарламалары бар ішкі
бағдарлама кітапханалары, оларды бағдарламалаушылар
пайдалана алады;
әр түрлі көмекші бағдарламалар (мысалы, айқас сілтемелерді
алуға арналған бағдарламалар және т.б.). Бағдарламалаудың
көпшілікке мәлім тілдері үшін дербес компьютерде ба ғдарламалауды ң
көптеген жүйелері бар. Қазіргі уақытта бағдарламалаушылар оңай,
тиімді бағдарламаларды алуға мүмкіндік беретін және функцияларды ң
(ішкі бағдарламалардың) бай кітапханалары бар ж үйелерді
пайдалануды артық көреді. Мұндай жүйелерге мысал ретінде Turbo
Pascal, Borland C++ Builder, Delphi, Visual FoxPro ж әне т.б. визуалды
бағдарламалау жүйелерін атауға болады.
CASE-технология құралдары – 80-ші жылдар
аралығында қалыптасқан салыстырмалы түрде жаңа
бағыт. Жоғарғы құнымен, сондай-ақ құрастырушының
жұмыс орындары құралдарына қойылатын
талаптарымен ерекшеленетін CASE-технология –
күрделі бағдарламалық жүйелерді талдау, жобалау,
құрастыру және сүйемелдеу сияқты барлық
технологиялық процестерті автоматтандыратын
бағдарламалық кешен. CASE-технологияның
құралдары екі топқа бөлінеді:
жүзеге асыру жүйесіне ендірілгендер – жобалау
және жүзеге асыру бойынша барлық шешімдер
таңдалынған ДББЖ-мен байланысты болады;
жүзеге асырудан тәуелсіз жүйелер – жобалау
бойынша барлық шешімдер өмірлік циклінің бастапқы
кезеңдерін және олардың құжаттама құралдарын
бірегейлендіруге бағдарланған, жүзеге асыруды
таңдауда жоғарғы икемділікті қамтамасыз етеді.
Аталған технологияның негізгі артықшылығы –
құрастыру-шылардың локальді желісіндегі жұмыс м үмкіндігі
есебімен, жобаның кез келген фрагменттерін
экспорттау/импорттау есебімен және жобаның
ұйымдастырушылық басқару есебімен жобаға деген
коллективтік жұмысты қолдау. Кейбір CASE-технологиялар
тек жүйелік жобалаушыларға ғана бағдарланған және әр
түрлі модельдер түрінің бейнелеріне арнайы графикалы қ
құралдарын ұсынады:
деректер сөздіктерімен және процестер
спецификацияла-рымен бірге деректер ағындарының
диаграммасы;
пәндік облыстың инфологиялық моделі болып
табылатын «мән-байланыс» диаграммасы;
қалып-күй ауысымдарының диаграммасы , ол өздеріне
деректерді өңдеу жүйелерінің оқиғалары мен әрекеттерін
есепке алады.

Ұқсас жұмыстар

Cyclone 6.0 программалық қамтамасыздандыру

ЭАЖ ресурстарына шолу

Ақпараттық жүйе

Медицинадағы бағдарламалау технологиясы

Операциялық жүйелер, түрлері

Ақпараттық процесс

Қауіпсіздік сервистері

Деректер базасы сервері мен Web-серверді басқару технологиясы

Қолданбалы программаның дестелері

ЖЕКЕ ЖОБА ФАЙЛДАР ЖӘНЕ ФАЙЛДЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Пәндер