ӨНІМДІ ӨНДІРУ ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ШЫҒЫНДАРЫ

Презентация қосу

ӨНІМДІ ӨНДІРУ ЖӘНЕ
ӨТКІЗУ ШЫҒЫНДАРЫ

Жоспары:
1. Шығындар түсінігі, түрлері және
құрамы
2. Кәсіпорын шығындарының
жіктелуі
3. Калькуляциялау, оның түсінігі
және қағидалары
Шығын – белгілі-бір уақыт кезеңіндегі өнімді
өндіру және сатуға кеткен материалдың,
еңбек, қаржы, табиғи, ақпараттық және
басқа да ресурс түрінің құндылығының
ақшалай бағасы. Осы анықтамадан көрініп
тұрғандай шығындар былайша
сипатталады:
әртүрлі ресурстарды өлшеу принципін
қамтамасыз ететін ресурстың ақшалай
бағасын;
мақсатты қойылымы (жалпы өнімнің
өндірісі мен оны сатумен немесе осы
процестің қандай-да бір кезеңімен
байланысты);
белгілі бір уақыт кезеңімен, яғни белгілі
бір уақыт кезеңіндегі өнімге бөлінген кезең.
«Шығыс» ұғымының анықтамасы «Ұйымның
бухгалтерлік есебі жөніндегі жағдайда» және ҚР
Салық кодексінде қарастырылған. ҚР Салық кодексіне
сәйкес шығысқа салық төлеушілермен жүзеге
асырылған негізделген және құжатпен бекітілген
шығындар жатады.
Негізделген шығыстар дегеніміз – құны
ақшалай формада көрсетілген, экономикалық
мойындалған шығындар.
Құжатпен бекітілген шығындар дегеніміз – ҚР
заңнамасына сәйкес толтырылған, құжатпен
бекітілген шығындар.
Жалпы «шығыс» ұғымына – табыс табуға
бағытталған қызметті жүзеге асыру үшін
өндірілген, кез-келген шығын жатады.
Бухгалтерлік есепте кәсіпорын
шығыны мынадай түрде
қарастырылады:

Қызметтің қарапайым түрі
бойынша шығыстар;

Басқа да шығыстар (оның
ішінде операциялық, сатудан
тыс, төтенше шығыстар).

Кәсіпорын шығысының жіктелуі мен олардың
құрамы
Шығыс Шығыс құрамы
түрлері
1 Қарапайым - Шикізатты, материалды, тауарды және бас қа да материалды- өндірістік қорды
түрдегі (МӨҚ) сатып алуға кеткен шығыстар;
шығыстар - Өнімді өндіру, жұмысты ат қару және қызмет көрсету, сондай-а қ тауарды сату
мақсатындағы МӨҚ-ды өңдеу бойынша шығыстар (негізгі қорды ұстап т ұру мен
эксплуатациясы жөніндегі және басқа да айналыстан тыс активтерді т өлеу
шығыстары;
- Кепілдік қорына аударымдар;
- Амортизациялық аударымдар.

2 Операция- - Төлемді уақытша пайдаланғаны үшін ұйымдық активті ұсынумен байланысты
лық шығыстар
шығыстар - Интеллектуалдық меншіктің ойлап табу, өнеркәсіптік үлгілер ж әне бас қа да т үріне
патент негізінде пайда болған құқықтық т өлем берумен байланысты шығыстар;
- Басқа ұйымның жарғылық капиталына қатысумен байланысты шығыстар;
- Ақшалай қор, тауар, өнімнен ерекшеленетін негізі қор мен бас қа да активтерді
сатумен және басқа да өндірістен шығарумен байланысты шығыстар;
- Ақша қорын (несие, займдар) пайдаланғаны үшін ұйыммен т өленетін пайыздар;
- Несиелік ұйымдар көрсететін қызметті т өлеумен байланысты шы ғыстар,
- Басқа да операциялық шығыстар.

3 Сатудан тыс - Ұйымға жасалған зардапты қайтару, келісім шартын бұзғаны үшін т өленетін
шығыстар айыппұлдар мен өсімпұлдар;
- Есептегі жылы анықталған, өткен жылдың ысырабы;
- Курстық айырмашылық;
- Активтің арзандатылған сомасы (айналыстан тыс активтерді қоспа ғанда ғы);
- Басқа да сатудан тыс шығыстар.
4 Төтенше Төтенше жағдаймен (аппатық жағдай, өрт және т.б.) байланысты туында ған
шығыстар шығыстар
«Материалдық шығын» элементі шикізаттың, негізгі материалдың
(қайтарылатын қалдықты алып тастағандағы), өнім өндірісі үшін сырттан
сатып алынған кешен бұйымдары мен жартылай фабрикаттар, әрі өндіріске
қызмет көрсету үшін, әрі технологиялық мақсаттағы сырттан сатып алынған
отын мен энергияның барлық түрлерінің шығынынан тұрады.
«Еңбек ақы төлеу шығыны» элементі өнеркәсіптік-өндірістік
персоналдың барлығының, сондай-ақ, кәсіпорын штатында тұрмайтын
жұмыскерлердің негізгі және қосымша еңбек ақы төлеу шығынынан тұрады.
Әлеуметтік қажеттілікке аударымдар бекітілген норма бойынша зейнетақы
қорына, медициналық және әлеуметтік сақтандыру қорларына
аударымдарды көрсетеді.
«Негізгі қордың амортизациясына» кәсіпорынның өндірістік
негізгі қорының бастапқы құнына бекітілген норма бойынша
амортизациялық аударымдар жатады.
«Басқа да шығындар» элементі осы аталған шығын элементтерінің
ешқайсысына да жатқызылмайды (іс-сапарлық шығындар, салықтар мен
алымдар, байланыс қызметін төлеу және т.б.). Жалпыға бірдей қабылдан ған
аталмыш элементтердің әрқайсысы оларды қолдану жеріне және өндірістің
бағытталуына қарамастан, сипаты бойынша бірдей шығындар.
2. Тұрақты шығын дегеніміз аталмыш
кезеңде сомасы өнімді өндіру мен өткізу көлемі
мен құрылымына тәуелді болмайтын шығындар
танылады.
Тұрақты шығын екі топқа бөлінеді:
қалдықтық және бастапқы.
Қалдықтыққа - өнімді өндіру мен өткізу,
белгілі бір мерзімге тоқтатылуына қарамастан
кәсіпорында болатын тұрақты шығын бөлігі
жатады.
Бастапқыға - өнімді өндіру мен өткізуді
жаңартумен байланысты тұрақты шығын бөлігі
жатады.
Ауыспалы шығын дегеніміз – бұл
жалпы көлемі аталмыш кезеңде өнімді
өндіру мен өткізу көлемінен, сондай-ақ
бірнеше өнім түрін шығару мен сату
барысындағы шығындар құрылымына
тікелей тәуелді болатын шығындар. Бұған
шикізат, материал, жанармай, энергия
сатып алу (өнім өндіру үшін қажетті),
еңбекақы төлеу шығындары кіреді.
Шекті шығын дегеніміз өндіру
мен сату көлемінің бірден артық
өнім бірлігіне өзгеру нәтижесінде
туындаған өсім шығынының
немесе қысқару шығынының бір
өнім бірлігіне өзгергендегі орташа
шамасы болып табылады.
Шығын құрамы келесі
баптарға топтастырылады:

«Еңбекақы төлеу»
«Ғимаратты жалға алғаны үшін төленетін ақы»
«Амортизация»
«Материалдар»
«Өзге де шығындар»

Ұқсас жұмыстар

ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ

Өндіріс шығындарының классификациясы

Өндіріс шығындары туралы ақпарат

Өнімді өндіру және өткізу шығындары туралы

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістер

Өндіріс шығындары мен табыстары

Бағаны жоспарлау әдістері

Шығындар - нарықта құн формасынан алынған ресурстар шығындары. Яғни өнім өндіріп өткізілетін өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі

Өзгермелі шығындар

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельдікті арттыру әдістері

Пәндер