Басқару ғылымының пәні мен әдісі

Презентация қосу

Басқару ғылымының пәні
мен әдісі

Жоспары:
1. Экономикалық ғылымдар жүйесіндегі басқару
ғылымының пәні
2. Менеджменттің теориялық және әдістемелік негіздері
3. Басқарудағы әртүрлі мектептерді бөлу позициясының
тәсілі: ғылыми мектебі, әкімшілік мектебі, адамдар
арасындағы қарым-қатынастар мектебі, тәртіптілік
мектебі, басқару ғылыми мектебі немесе сандық
әдістер мектебі
Экономикалық ғылымдар жүйесіндегі басқару ғылымыны ң п әні

Терминнің мәні: Терминнің мазмұны:
1. басқару ғылымы және
«Менеджмент" тәжірибесі;
ағылшын сөзі – латынның 2. Фирманы басқаруды
"манус" сөзінің түбірінен ұйымдастыру;
– қол және жалпы басқару 3. Басқарушылық
өнері дегенді білдіреді. шешімдерді қабылдау
процесі

осылайша:
Менеджмент – қолда бар ресурстарды
тиімді пайдалану жолымен ұйымның
мақсатына қол жеткізуге бағытталған білім
және кәсіптік іс-әрекет саласы.

Менеджмент - бұл ұйымдағы басқару
процесі, басқару ғылымы, басқару өнері.
менеджменттің
Түпкілікті мақсаты: Маңызды міндеті:
фирма іс-әрекетіндегі әрекет етуші
пайдалылық немесе материалдық және адами
табыстылықты ресурстар негізінде
қамтамасыз ету. Оған тұтынушылардың
өндірістік процесті тиімді қажеттіліктерін ескере
ұйымдастыру жолымен отырып , тауарлар мен
қызметтер өндірісін
қол жеткізіледі
ұйымдастыру; кәсіпорын іс-
әрекетінің рентабельділігін
және нарықтағы тұрақты
жағдайды қамтамасыз ету
Менеджмент ғылымының
пәні субъектісі
басқару жүйесі басқарудағы маман-
элементтерінің менеджердің іс-әрекеті
жиынтығы: экономикалық (өндірушілер, делдалдар,
тетік, ұйымдық тұтынушылар, әлеуметтік
құрылымдар, маркетинг, институттар, басқару
персонал, ақпарат, органдары, сауда-саттық
корпоративтік мәдениет, саласы, БАҚ, білім беру
ұйымдағы адамдардың іс- жүйелері)
әрекеті және т.б.
Басқару туралы ғылым ретіндегі
менеджментте бөліп қарастырылады

Жалпы менеджмент Арнайы менеджмент
әлеуметтік-экономикалық айрықша объектілердің басқарылуын
процестерді басқару қағидалары қарастырады (қызмет көрсету
мен заңдылықтарын, басқару саласындағы менеджмент,
функцияларын, басқарушылық муниципалды менеджмент,
циклды, стратегиялық қаржылық менеджмент).
басқаруды зерттейді. Объектілері – ұйымдардың
ерекшелігін көрсететін адамдар
Объектілері – ұйымдағы адамдар
арасындағы айрықша қатынастар,
және аталмыш ұйымдарды сонымен қатар арнайы
басқару процесінде туындайтын процестердің бірқатар түрлері
олардың арасындағы қатынастар (қаржылық ағындар немесе
жиынтығы инвестициялық процестер)
Бизнес - менеджмент
бизнес менеджмент
Белгілі өнім немесе қызметті жасау Ұйымдардың кез-келген типіне
және өткізу жолымен пайда алуға қатысты қолданылады, бірақ
бағытталған іс-әрекет. кез-келген деңгейдегі
“Бизнесті басқару” – бұл мемлекеттік басқару
коммерциялық, шаруашылық органдарына ” public
ұйымдарды басқару (business
administration” - “мемлекеттік
management), оның синонимі –
«business administration». басқару” терминін қолданған
Бизнесмен – бұл ақша жасайтын адам,
жөн.
табыс әкелетін, айналымдағы Менеджер – бұл тұрақты қызметке
капитал иесі ие, оның қарауында адамдар
болады, яғни персоналды
басқарумен байланысты
Сұрақ 2. Менеджменттің теориялық және әдістемелік
негіздері

Автор, қайнар көз Менеджмент терминінің анықтамасы
Американдық Заттарды басқару емес, адамдарға ықпал ету. Бұл адамдарды
басқару басқару жолымен қажетті заттарды алу өнері
ассоциациясының
Президенті
Ағылшын тілінің 1. Адамдармен қатынас тәсілі.
Оксфордтық сөздігі 2. Басқару өнері және билік
3. Шеберлік (ептілік) және әкімшілік дағдылар.
4. Басқару органы, әкімшілік бірлік
Ф.Тейлор Нақты ғылымдарға негізделген шынайы ғылым
П.Друкер Ұйымдаспаған топты тиімді өндіргіш топтарға айналдыратын
айрықша іс-әрекет түрі. Ол менеджмент түсінігін ке ңінен
талқылауға қарсы болып, оны тек өндірістік кәсіпорынға
жатқызу керек деп есептеді (тек тауарлар мен қызметтерді
өндіру саласына қатысты).
Менеджмент әдісі – бұл ұйымның тиімді дамуын
қамтамасыз ету мақсатында басқарудың түрлі міндеттерін
шешу ережелері мен процедураларының жүйесі.

Олар:
• 1. Ойындар теориясының әдісі бәсекелестерге
ықпал ету әрекеттерін бағалау үшін қолданылады.
• 2. Имитациялық модельдеу әдісі – ұйымның,
бәсекелестердің экономикалық жағдайы
анықталады.
• 3. Шешімдер бұтағының әдісі мәселені сызба
түрінде ұсынып, шешімнің баламаларын көрнекі
түрде байқауға мүмкіндік береді.
• 4. Баламалар мен олардың ықтималдығын
айқындау үшін болжамдау әдісі.
Менеджмент функциясы – адамдарды басқару процесінде
олардың байланыстары мен қатынастарына ықпал ету
барысын сипаттайтын айрықша іс-әрекет түрлері.
Менеджменттің жалпы функциялары
Жоспарлау – іс-әрекет мақсаттары, оған қажетті қаражаттар
анықталып, нақты жағдайда неғұрлым тиімді әдістер өңделетін
басқару процесінің кезеңі
Ұйымдастыру – ұйым құрылымын қалыптастыру, оның қалыпты
жұмысы үшін барлық қажеттімен қамтамасыз ету кезе ңі (персонал,
материал, ғимарат, құрал-жабдық, т.б.
Мотивация – ұйымда қызмет ететін адамдарды белсендендіру ж әне
жоспарда көзделген мақсаттарға қол жеткізу үшін оларды тиімді
әрекет етуге итермелеу мақсатын көздейтін іс-әрекет т үрі
Бақылау – ұйым жұмысын сандық және сапалық бағалау, нәтижелерін
есепке алу міндетін көздейтін басқарушылық іс-әрекет

Үйлестіру (координация) – басқару процесінің үздіксіздігін
қамтамасыз ететін басты функция
жоспарлау ұйымдастыру

үйлестіру

бақылау мотивация

Сурет 1. Менеджмент функциялары
арасындағы өзара байланыс
Менеджменттегі басқару модельдері
Модель атауы Модельдің сипаттамасы, ерекшелігі
американдық - Басқарудың қатаң ұйымдастырылуы.
-Жұмыскердің персоналды жауапкершілігі.
- нақты жетекші жұмысының тиімділігі оның алға қойылған мақсаттарға қол
жеткізу қабілетімен анықталады
батысеуропалық -ұсақ және орта кәсіпорындар
- ұсақ фирмаларға нарықта өмір сүру қажеттілігі туындағандықтан, кез-
келген оқиғаға жылдам әрекет ету қажет.
- Ірі концерндер мен компаниялар шеңберінде еншілес компаниялар
айтарлықтай дербестік үлесін сақтайды.
жапондық - Жапония Еуропа мен АҚШ-тан жаңа технологияларға бағдарлану,
менеджменттің психологиялық әдістері сияқты оңтайлы тәжірибені алды;
-Біліммен салыстырғанда жұмыс тәжірибесі жоғары бағаланады, сондықтан
жетекшілерді жұмыс процесінде даярлайды.
- егер Еуропа мен АҚШ-та алдымен теориялық білім беріп, ол кейіннен
тәжірибемен бекітілсе, ал Жапонияда тәжірибе ұсынып, кейіннен ол білімге
айналады;
- өз әрекеттерінде дербестікке жол бермейді, жекелеген жұмыскердің жұмыс
тиімділігін бағаламайды; ұжымдық жауапкершілік аса маңызды;
- жетекшілер технологиялық жаңалықтарға айрықша назар аударады
Басқарудағы жүйелік тәсілдеменің негіздері
Авторлар, Сипаттамасы
тұжырымдамал
ар
Честер Бернард Менеджменттің негізгі функцияларын қалыптастырды –
(телефон ұйымның мақсаттары, оның жекелеген элементтері арасында
компаниясының байланысты қолдау, олардың тиімді қызмет етуін қамтамасыз ету.
президенті) Корпорациялардың әлеуметтік жауапкершілік т ұжырымдамасын
өңдеді
Питер Друкер Басқарудың тұтас тұжырымдамасын қалыптастыру ға ж әне
кәсіпқой менеджер ролін анықтау ға қатысты А.Файольді ң жолын
жалғастырды. Ол өзін-өзі басқару идеясын алға шығарды (50-ші
жылдары бас тартылды, бірақ «әлеуметтік әріптестік»
тәжірибесінде қолданылды).
80 жылдардағы 7 өзара байланысты айнымалылар (ағылш.S): стратегия,
«7-S» құрылым, жүйе, басқару, персонал, қызметкерлер біліктілігі
тұжырымдамасы ұйымдық құндылықтар
Сұрақ 3. Басқарудағы әртүрлі мектептерді бөлу позициясының тәсілі:
ғылыми мектебі, әкімшілік мектебі, адамдар арасындағы қарым-
қатынастар мектебі, тәртіптілік мектебі, басқару ғылыми мектебі
немесе сандық әдістер мектебі
• 1.Басқарудың түрлі мектептерінің әрекет етуіне
негізделген тәсілдеме 4 тәсілдемені қамтиды.
Менеджменттің Оларға сәйкес басқару түрлі көзқарас
эволюциясы тұрғысынан қарастырылады.
• 2. Процестік тәсілдеме басқаруды өзара
байланысты басқарушылық функциялардың
Басқарудың ғылым үздіксіз сериясы ретінде қарастырады.
ретінде дамуы түрлі • 3. Жүйелік тәсілдеме жетекшінің ұйымды
тәсілдемелердің өзгермелі сыртқы орта жағдайында түрлі
туындауына әкелді. мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған адамдар,
құрылым, міндеттер мен технологиялар сияқты
Басқару теориясы мен
түрлі элементтердің жиынтығы ретінде
тәжірибесінде осындай
қарастыруына негізделген.
4 тәсілдеме белгілі
• 4. Жағдайлық тәсілдеме басқарудың түрлі
тәсілдері жарамдылығының жағдаймен
анықталуына негізделеді.
Ғылыми мектептер
Ғылыми Ол жұмысты оңтайландыруды көздейді,
яғни әрекеттің түрлі оңтайлы үлгілері
басқару мектебі қарастырылады.
(1885-1920) • Кәсіпорынды басқару «нені жүзеге асыру
керек екенін нақты білу және оны
немесе неғұрлым үздік, тиімді және арзан жүзеге
асыру тәсілдерін білу» өнері ретінде
рационалистік қарастырылады.
мектеп • Мектептің әдістемелік негізін ұйымға
қатысты дәстүрлі тәсілдеме құрайды, ол
(Ф.Тейлор, әрекет етуі ортақ заңдылықтарға
Фрэнк және бағынатын бір бірінен оқшау
элементтерден құралатын тәсілдеме
Л.Гилберт,
Г.Кант)
Ғылыми мектептер
• Мектептің мақсаты – ұйымның
Классикалық жұмысын табысты басқарудың
(басқарудың әмбебап қағидаларын құрау, оның
әкімшілік мектебі ішінде оларды мемлекеттік басқаруда
(1920-1950) - Анри қолдану мүмкіндігі.
Файоль, Л.Урвик, • «Басқару ілімі» (1916) атты еңбегінде
Д.Муни, А.Рейли Файоль басқарушылық міндеттерді
айрықша зерттеу саласы ретінде
бөліп қарастырды.
• Файоль – ұйымды басқаруға қатысты
процестік тәсілдеменің негізін
қалаушы (ол әкімшілік басқарудың 14
қағидасын қалыптастырды):
1. Еңбек бөлінісі – өндіріс көлемі мен сапасын арттыру. Еңбектің мамандануы.
2. Билік-жауапкершілік. Билік – бағынуға мәжбүрлейтін бұйрық беру құқығы. Билік
жауапкершіліксіз мүмкін емес.
3. Тәртіп – бұл бағыну, күш салу, сыйластықтың сыртқы белгілері.
4. Бірауыздылық. Жұмыскерге тек бір басшы ғана бұйрық бере алады.
5. Басқару бірлігі. Операциялар жиынтығы үшін бір жетекші және бір бағдарлама.
6. Жеке мүдделердің жалпы мүдделерге бағынуы. Қызметкерлердің м үдделері к әсіпорын
мүддесінен жоғары қойылмауы тиіс. Келісімділік қажет.
7. Персоналдың ынталандырылуы әділетті болуы керек ж әне мүмкінідік бойынша
кәсіпорын персоналын, жалдаушы және қызметкерді қанағаттандыруы тиіс.
8. Орталықтану – бұл шара қолдану мәселесі.
9. Иерархия – жетекшілік етуші лауазымдардың қатары.
10. Тәртіп. Әр тұлға үшін белгілі орынның болуы және әр тұлға өз орнында.
11. Әділеттілік.
12. Персонал құрамының тұрақтылығы (тек жасы, ауруға шалдығуы, өлім, т.б.
қосылмайды).
13. Инициатива – жоспарды қалыптастыру және ж үзеге асыру м үмкіндігі. Ұсыныс
еркіндігі.
14. Персоналдың бірлігі. Персоналдың бірлесіп әрекет етуі ұйымдық табысты ң негізі болып
табылады.
Ғылыми мектептер
Мектеп менеджментті психология
Адамзат және социология жетістіктерін
қатынастарының пайдаланумен өзге тұлғалардың
метебі (1930-1950) көмегімен жұмыстың орындалуын
және тәртіптік қамтамасыз ету ретінде анықтады.
ғылымдар мектебі Аталмыш мектеп адамдар
(1950 ж. бастап). арасындағы өзара әрекеттестік
Өкілдері – Мери күшінің жетекшінің ықпалы мен
Фоллетт, Э.Мэйо, материалды ынталардан басым
А.Маслоу түсетінін анықтады.

Ұқсас жұмыстар

Басқару ғылымының пәні мен әдістері

ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ ҮШІН ТӘН ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ ӘДІСТЕРІ

Әкімшілік құқық

Әлеуметтану ғылымның әдістері

Әлеуметтану ғылымның құрылымы

Педагогика ғылымның әдіснамасы

Саясаттанудың қызметі

ҚР ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ

Менеджмент ұғымының пайда болуы

Балалар нейропсихологиясы

Пәндер