Қайшылықты, күйзелісті және өзгерістерді басқару

Жоспары:

Ұйымдағы қайшылықтың табиғаты мен мазмұны.

Қайшылық себептері мен салдарлары. Ұйымдық қайшылықтың негізгі түрлері

Күйзеліс табиғаты, себептері

Күйзелісті туғызатын ұйымдық және жеке тұлғалық факторлар. Күйзелісті басқару

Сұрақ 1. Ұйымдағы қайшылықтың табиғаты мен мазмұны

Қайшылық - бұл екі адам не бірнеше тараптар арасында келісімнің болмауы.

Әр тарап өзінің көзқарасы мен мақсатының қабылдануы үшін барын салып, өзге тарапқа кедергі жасайды

Қайшылықтың ұйымдастырушысы - бұл қайшылықты жоспарлайтын, оның өршуін көздейтін тұлға.

Қайшылықтың көмекшісі - бұл қайшылықтың өзге қатысушыларына кеңес беретін, техникалық көмек көрсететін тұлға.

Жұмыс көлемі, күрделілігі мен қарқындылығын лауазым және сыйақылау дәрежесімен үйлестіру (сыйақы көлемі, ауызша ынталандыру)

Мүмкін болғанша жұмыс көлемі мен күрделілігін реттеу; лауазым мен еңбекақы бірдей болған уақытта адамдар түрлі жүктемеге ие болмауы тиіс (күрделілігі төмен жұмысты орындайтын жұмысшы көлемі бойынша үлкен жүктемеге ие болуы тиіс)

Жұмыс сипатының адамның қабілеттіліктері мен мүмкіндіктеріне сәйкестігіне қол жеткізу

Кәсіби даярлық пен жұмыс өтілін ескеру

Сурет 1 - Ұжымда қайшылықтың алдын алудағы жетекшінің іс-қимылы

Еңбек ұжымдарында туындайтын қайшылықтың 2 типі

Конструктивті қайшылық:

объективті қайшылық арқылы туындайды;

Оны шешу жаңа идеяның нығаюына әкеледі;

Мұндай қайшылықтар дау, жанжал, жағдайды талқылаудан көрініс табады;

Осындай қайшылықтың туындауы және оларды шешу өз пікірін еркін білдіру, жаңа идеяның туындауы, өндірістің дамуына ықпал етеді.

Деструктивті қайшылық:

объективті және субъективті себептерге байланысты туындайды;

Көбінесе іскерлік саладан олар тұлғааралық қатынастар алаңына ауысады, қарсыласушы топтардың туындауына әкеледі.

ҚАЙШЫЛЫҚ МОДЕЛІ (ТАБИҒАТЫ)

Қайшылықты жағдай

Инцидент

Қайшылықтың өршу мүмкіндігі

Қайшылықты жағдайға әрекет ету

Қайшылықтың болуы

Қайшылықтың болмауы

Қайшылықтарды басқару

Функционалды және дисфункционалды салдарлар

Қайшылық салдары жоқ

Сұрақ 2. Қайшылық себептері мен салдарлары. Ұйымдық қайшылықтың негізгі түрлері

Қайшылық-

тардың негізгі себептері

Бөлінуі тиіс ресурстардың шектеулілігі

Тапсырмалардың өзара байланыстылығы, өкілеттік пен жауапкершіліктің дұрыс бөлінбеуі

Нашар коммуникациялар

Мақсаттар, құндылықтар, іс-қимыл манерасы, жұмыс әдістеріндегі айырмашылықтар

Психологиялық үйлесімсіздік

Білім деңгейінің әртүрлілігі

Атқару тәртібінің төменгі деңгейі

Орындалмаған күтілістер

Іске қосқан үлесінің теңсіздігі

Ұжымдағы нашар моральды-психологиялық ахуал

Этикалық ережелердің бұзылуы (өркөкіректік, өзгенің пікірін елемеу)

Еңбек заңнамасын бұзу

М. Мескон, М. Альберт және Ф. Хедоури қайшылықтардың негізгі себептерінің неғұрлым кең жіктемесін береді

Ресурстардың бөлінуі

Адамдарға ресурстарды алуға және өзінің еңбегін асыра бағалауға деген ұмтылушылық тән болғандықтан, ресурстардың бөлінуі түрлі қайшылықтарға әкелуі мүмкін

Міндеттердің өзара байланыстылығы

Ұйым бөлімшелері не жұмысшылардың тиесілі жұмыс жасамауы, олардың іс-әрекетінің барысында келісімділіктің болмауы қайшылықтың туындауына әкеледі

Мақсаттардағы айырмашылықтар

Күрделі ұйымдарда жекелеген мамандандырылған бөлімшелер көбінесе тұтас ұйм мақсаттарымен айтарлықтай айрықшаланатын өз мақсаттарын дербес анықтай бастайды. Оқшау (топтық) мақсаттардың тәжірибелік жүзеге асырылуы барысында бұл қайшылықтарға әкеледі

Көріністері мен құндылықтарындағы айырмашылықтар

Адамдар көрінісі, мүдделері мен ниеттерінің әртүрлілігі олардың жағдайды дербес бағалауына және әрекет етуіне әкеледі. Бұл, өз кезегінде, қайшылықтар мен түсініспеушіліктерді туындатады

Әрекет ету манерасындағы айырмашылықтар

Өмірлік тәжірибе, білімі, жұмыс өтілі, жасы, құндылықты бағдарларындағы айырмашылықтар адамдардың өзара әрекеттесуіне кедергі болып, қайшылықтың туындау мүмкіндігін арттырады

Қанағаттанарлықсыз коммуникациялар

Ақпараттың жетіспеуі, бұзылуы, кейде тым артық болуы қайшылықтың себебіне айналуы мүмкін.

Қайшылықтың жағымсыз салдарлары

Қайшылықтың жағымсыз салдарлары:

Ұйымның тұрақсыздығы, анархиялық процестердің орын алуы, басқару деңгейінің төмендеуі;

Персоналдың нақты мәселелер мен ұйым мақсаттарынан алыстауы, аталған мақсаттардың топтық өзімшіл мүдделерге ауысуы;

Қайшылық қатысушыларының ұйымға келгеніне қанғаттанбауы, тоқырау, стресстер мен еңбек өнімділігі, кадрлар тұрақсыздығының артуы;

эмоционалдылық пен иррационалдылықтың өршуі, басқармаға және қоршаған деген сенімсіздіктің артуы;

Болашақта оппоненттермен ынтымақтасу мүмкіндіктерінің әлсіреуі;

Қайшылық қатысушыларының ұйым мәселелерін шешуден алшақтату.

Қайшылықтың жағымды салдарлары

Қайшылықтың жағымды салдарлары:

Өзгеріс, жаңару, прогрестің орын алуы;

Мәселелерді шешу үшін мүдделер мен ресурстарды шоғырландыру;

Қайшылық қатысушыларында қабылданған шешімге қатысу сезімін тудыру;

Өзінің дұрыстығын дәлелдеу үшін неғұрлым негізделген және ойластырылған іс-қимылдарды ынталандыру;

Екі тараптың өзара әрекеттесуі барысында қайшылық реттелген уақытта қайшылық қатысушыларында ынтымақтастық қабілеттігін дамыту;

Топаралық қайшылықтар туындаған уақытта топтық ұжымшылдықты күшейту.

Кесте1 - Қайшылықтың түрлері

№

Сипаты бойынша

Жіктемесі

Жекелеген субъектіге қатысты

Ішкі және сыртқы.

Ішкі - тұлғаішілік, тұлғааралық, топаралық

Ұйымдық деңгейлерге байланысты

- горизонталды - ұйымдағы жекелеген іс-әрекет түрлері, ресми және бейресми ұжымдар арасында және т. б.

- вертикалды - иерархияның түрлі деңгейлері арасында (тәжірибеде шамамен 70-80 %-ды құрайды) ;

- аралас - вертикалды және горизонталды қайшылықтардың элементтерін қамтиды

Туындау және даму саласы бойынша

- іскерлік - адамның ресми іс-әрекетімен, оның іскерлік міндеттемелерді атқаруымен байланысты;

- жеке - бейресми қатынастарды қозғайтын қайшылықтар

Тараптар арасында шығындар мен ұтыстарды бөлу бойынша

- симметриялық - қайшылық нәтижелерін тең бөлу;

- ассиметриялық - өзгелермен салыстырғанда бір адамның көбірек ұтысқа не шығынға ие болуы.

Көрініс табу сипаты бойынша

жасырын, ашық

Сипаты бойынша

Объективті, субъективті

Сұрақ 3. Күйзеліс (стресс) табиғаты, себептері

Күйзеліс (стресс) түсінігімен байланыстырылатын негізгі сөздерді атаңыздар

Сурет 3. Күйзеліс деген не?

Стресс - бұл . . .

Стресс (ағылш. stress - «қатты тарту") - бұл адамда күшті әсердің ықпалымен туындайтын қысым жағдайы. Тіпті қарқынды дамушы және жақсы басқарылатын ұйымның өзінде стресті туындататын жағдайлар орын алады.

Мысалы, тиесілі жұмыстарды орындауға уақыт жетпегенде жетекшіде стресті жағдай туындайды. Сәйкесінше, жағдай қол астынан шыққанда стресті жағдай орын алады. Яғни мәселе туындады және оны шешу үшін еш балама жоқ. Бұл да, өз кезегінде - стресс.

Стресс - жиі кездесетін құбылыс (қатты ашушаңдық немесе жауапты оқиға алдында ұйқының қашуы және т. б. )

Стрестің физиологиялық белгілері - жүрек ауруы, астма және т. б.

Психологиялық көріністері - ашушаңдық, тәбеттің болмауы, жабығу.

Сурет 4. Стрестік әрекет ету моделі

Қоршаған орта

Әлеуметтік - жұмыс, отбасы, достар.

Физикалық - шу, климаттық жағдай, ластану

Дербес айырмашылықтар

Қажеттіліктер мен жеке сипаттамалар, өзін бақылау, өзін құрметтеу, тәжірибе

Алғашқы танымдық бағалау

Психологиялық қару

Жұмыс шартына деген қатынас, жұмысшылармен өзара қатынас, жұмыстан тыс факторларды ескеру

Қайталама танымдық бағалау

Қорғаныс әрекеті

Ақпараттық орта, іс-қимылға кедергі жауапты реакция, психологиялық реакция

Стрестің көрініс табуы

Физиологиялық, психологиялық, іс-қимылдық

Сурет 5. Стрестің белгілері

СТРЕСТІ ТУЫНДАТУШЫ ФАКТОРЛАР

Ұйымдық:

Шамадын тыс жұмыс істеу;

Рольдердің қайшылығы;

Рольдердің айқын болмауы;

Қызықсыз жұмыс

Жеке:

Зейнеткерлікке шығу;

Үйлену (ажырасу) ;

Жұмыстан шығарылу;

Жазалау;

Жақынның қайтыс болуы;

өзге жұмысқа ауысу және т. б.

Сурет 6. Г. Селье бойынша стрестің қарқыны

Стресс дамуының 3 кезеңі болады:

• шиеленістің артуы (АВ кесіндісі) ;

• бейімделу (ВС кесіндісі) ;

• ішкі белсенділіктің құлдырауы немесе дезорганизация (CD кесіндісі) .

Тұлғаның белсенділік деңгейі

Сұрақ 4. Күйзелісті туғызатын ұйымдық және жеке тұлғалық факторлар. Күйзелісті басқару

Жеке тұлғаның стресс факторлары

Ұйымдық

Ұйымнан тыс

Жеке тұлғалық

Стрестің салдарлары

Күйзелісті басқару

Ұйым деңгейінде

Жұмысшы деңгейінде

- кадрларды іріктеу және орналастыру;

- нақты әрі орындалатын міндеттерді алға шығару;

- жұмыстарды жобалау;

- өзара әрекеттесу және топтық шешім қабылдау;

- жұмысшыларды сауықтыру бағдарламалары.

- өз уақытын дұрыс бөлу ептілігі (мысалы, неғұрлым маңызды міндеттер тізімін құру, түрлі іс-әрекет түріне уақыт шығын талдау, қосымша уақыт резервтерін іздеу) ;

- спортпен және физикалық жаттығулармен айналысу;

- демалу, жаттығу дағдыларына ие болу.

Ұйымдық стресс күрделі шығындарға әкеледі.

Мысалы, АҚШ-та кәсіпорындарға жыл сайын стресс салдарларын жоюға 60 млрд. доллардан астам қаражат жұмсалады (персоналға психологиялық көмек көрсету қызметтерін құру, еңбекке жарамсыздық парақтарына төлем жүргізу және т. б. )

Күрделі жағдайда стресті жеңудің кейбір тыйым салынбаған тәсідері

Владимир Богомолов, «Юнилин», компаниясының бас директоры:

Жұмыс процесін епті басқару негізінде көптеген стресті жағдайдың алдын алуға болады. Егер стресті жағдайлар орын алып, маңызды істі бағалауға кедергі болса, онда белгілі пауза алған жөн. Тым жауапты шешімдерді асығыс қабылдамаған жөн, сондықтан Мен біраз күте тұруды жөн көремін. Яғни, қажетті ақпараттың жетіспеуі, үшінші тұлғалар кеңесінің қажеттілігі сияқты себептерді атауға болады.

Олег Криницын, «Барлау технологиялары» АҚ бас директоры:

Экстремалды жағдай немесе тыныш жағдайда персоналды басқару дағдыларындағы күрделі айырмашылықтар туралы айтқым келіп отыр. Стресс-факторлардың ықпалымен адам тым ауыр физикалық және психологиялық қысымға тап болады.

Ұқсас жұмыстар

Шиеленістерді басқару

Стресстен арылу жолдары

Стресстің кезеңдері

Педагогикалық психология

Халқын, салтын сүйер,иманды,адамгершілігі мол ұл-қыз тәрбиелеу

СҰРАҚТАР КОНФЛИКТТІ БАСҚАРУ

Ұйым персоналын басқару

Өндірістік топтар дау - дамайлар

Моизм

Стресс әсерінен болатын аурулар

Пәндер