Менеджменттегі басқару шешімдері

Презентация қосу

Менеджменттегі
басқару шешімдері
Жоспары:
1. Басқару шешімдері туралы түсінік және
олардың жіктелуі
2. Басқарушылық шешімдерді әзірлеу және
жүзеге асыру технологиясы
3. Басқарушылық шешімдер сапасының
көрсеткіштері
Сұрақ 1. Басқару шешімдері туралы түсінік және
олардың жіктелуі
Шешім қабылдау — бұл мақсатқа қол жеткізу үшін неғұрлым
қалаулы нұсқалар ішінен таңдау жасау

Шешім - бұл:
1) Көптеген баламалардың элементі;
2) Басқару жүйесінің іс-әрекетін реттейтін нормативтік құжат;
3) Нақты іс-шараны орындаудың жазбаша не ауызша
бұйрықтары;
4) Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін іс-шаралардың
реттелетін ілеспелілігі және т.б.

Сонымен, шешім қабылдау — бұл белгілі критерий бойынша неғұрлым
тиімді деп танылған мақсатқа қол жеткізу тәсілдерінің бірі

Оның критерийі ретінде сандық және сапалық көрсеткіш қолданылады
(мысалы, экономикада — пайда, еңбек шығындары, мақсатқа қол жеткізу
уақыты)
Басқарушылық шешімдер – басқарудың негізгі процесі.
Басқару – бұл шешу.

2 деңгейі болады:

Ұйымдағы мәселелер:
Жеке тұлға деңгейіндегі Ұйым деңгейіндегі
шешімдер шешімдер
Дербес ептіліктің болуы Сәйкес ортаны құру
Шешім қабылдау процесі маңызды Белгілі кезеңге шешім қабылдау қажеттілігі

Шешімдердің жіктелуі Басқарудың барлық деңгейлерін тарту
Шешім қабылдауда қателіктермен жұмыс Белгісіздік орын алады
жасау
Шешім тұлғамен қолданылатын стильмен Шешім топтық сипатқа ие (топтық процесті
анықталады басқару)

Баламаны таңдау Шығармашылық және жаңашылдықты
басқару
Тәуекелге бел буу Шешімнің орындалуы
Басқарушылық шешім – анықтамалар:

1.Бұл – менеджмент жүйесінің 3. Бұл – басқару объектісінде
нақты мақсатына қол жеткізу туындаған мәселелерді жоюға
нұсқаларын талдау, бағытталған басқару
болжамдау, экономикалық субъектісінің шығармашылық
негіздеудің нәтижесі. актісі.
2.Бұл – лауазымына байланысты 4. Бұл – менеджердің нақты
міндеттерді орындау үшін басқарушылық іс-әрекетінің
жетекші жасауға тиісті таңдау. нәтижесі. Шешім қабылдау –
бұл басқарудың негізі.
Адаммен іске асырылатын саналы да мақсатты іс- әрекет

Дәйектер мен құндылықты бағдарларға негізделген іс-
әрекет

Ұйым мүшелерінің өзара әрекеттесу процесі
Ұйымдағы
шешімдер Ұйымдық ортаның әлеуметтік және саяси жағдайы
сипатталады шеңберінде баламаларды таңдау

Жалпы басқару процесінің бөлігі

Менеджердің күнделікті жұмысының ажырамас бөлігі

Басқарудың өзге функцияларын орындау үшін маңызды

Сурет 1 – Басқарушылық шешімдердің сипаттамасы
Экономикалы
Әлеуметтік
қ

Басқарушылық
шешімдердің мәні
Технологиялы
Ұйымдық
қ

Құқықтық

Сурет 2 – Басқарушылық шешімдердің мәні
Кесте 1 – Басқарушылық шешімдердің мәні
№ Басқарушылы Мазмұны
қ шешімдердің
мәні
1 Экономикалық Кез-келген шешімді әзірлеу мен жүзеге асыруға қаржылық, материалды ж әне өзге
ресурстар талап етіледі. Сондықтан әр басқарушылық шешімні ң құны болады. Тиімді
басқарушылық шешімді жүзеге асыру компанияға тікелей немесе жанама табыс әкелуі
тиіс, ал қате шешім шығынға, кейде тіпті компания іс-әрекетінің то қтауына әкеледі

2 Ұйымдық Басқарушылық шешімді әзірлеу мен жүзеге асыру үшін компания келесідей
мүмкіндіктерге ие болуы тиіс :
- Жұмысқа қабілетті ұжымды қалыптастыру;
- Жұмыскерлердің құқық, міндеттерін реттейтін ережелерді әзірлеу;
- Қаржылық және ақпараттық ресурстарды бөлу;
- Жұмыскерлерді қажетті құрал-жабдықпен қамтамасыз ету;
- Бақылау жүйесін тиімді ету;
- Басқарушылық шешімді қабылдау процесін координациялау

3 Әлеуметтік Персоналды белсендендіру тетіктері :
- қажеттіліктер; - мүдделер; -әрекет ету себебі; - нұсқама;-адам құндылы қтары
4 Құқықтық Нормативті-құқықтық актілерді ұстану. Басқарушылық шешімді әзірлеу барысында
заңнаманы бұзу шешімді жоққа шығаруға, құқықтық жауапкершілікке әкелуі мүмкін

5 Технологиялық Персоналды қажетті техникалық, ақпараттық құралдар және ресурстармен
қамтамасыз ету.
Кесте 2 – Басқарушылық шешімдердің жіктелуі
№ Жіктелу сипаты Жіктелу түрі
1 Мазмұны бойынша -саяси;
-ұйымдық;
-техникалық;
-экономикалық
2 Шешім қабылдайтын тұлғалар -ұжымдық;
саны бойынша -жеке
3 Әрекет ету кезеңі бойынша -Ұзақ мерзімді;
-Орта мерзімді;
-Қысқа мерзімді
4 Мақсаттардың саны бойынша -Бір мақсатты;
-Көп мақсатты
5 Мақсаттар сипаты бойынша -стратегиялық;
-тактикалық
6 Басқару объектісінің ауқымы -жалпы;
бойынша -локальды
7 Шешім қабылдау үшін -Белгісіздік жағдайында қабылданатын шешім;
қолданылған ақпараттың -Ықтималды анықтылық жағдайында қабылд.
шынайылық және толықтық кезеңі шешім;
бойынша -Анықтылық жағдайында қабылданатын шешім.
Жүзеге асыру
Әзірлеу формасы
формасы
Жарғы Жазба үзінді
Заң Әдістеме
Бұйрық Нұсқама
Қаулы Сендіру
Тағайындау Түсіндіру
Мәжбүрлеу
Ереже
Отырыс
Хаттама Жеке мысал
Нұсқама Тәлімгерлік
Ереже Оқыту
Кодекс Іскерлік әңгіме
Келісім Іскерлік сөз
Келісім-шарт Кеңес
Оферта Отырыс
Есеп
Хат

Сурет 3 – Басқарушылық шешімді әзірлеу және жүзеге асыру формаларын
бірлесіп пайдалану
Кәсіпорындағы басқарушылық шешім

Тиімді
Басқарманы бағалауға
жетекшінің
мүмкіндік беретін басты
нарықтағы көрсеткіш – күтілетін
аутсайдерден нәтижеге әкелетін
айырмашылығы қабылданған басқарушылық
неде? шешім саны мен жылдамдығы

Алайда «дұрыс шешім» түсінігінің бірегей анықтамасы жоқ.
Бірінші қорытынды
Маңыздысы – кәсіби және
Басшыда басқарушылық шешім тұлғалық дамыған
қабылдау процесі белсендендірілетін
міндеттерді шартты түде 3 топқа
қызметкерлерді іріктеу.
жіктеуге болады: Адамдар стратегияны
қалыптастырып, кәсіпорынды
КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ басқаруға Сіздің қатысуынсыз
дағдарыстық жағдайда нақты
әрекет етуге көмектеседі.

Кадрлық Стратегиялы Жағдайлық
Егер Сіз ұйымды стратегиялық
шешімдер қ шешім шешім дамыту бағытын таңдауда
қателессеңіз, онда жетекші өзіне
ғана емес, жалпы ұйымға зиянын
тигізеді.
Екінші қорытынды
Дұрыс шешім кездейсоқ Шешім қабылдауға
туындамайды, бұл – өте қатысты 2 көзқарас бар:
ұзақ процесс. • Көпшіліктің пікірінше
басқарушылық шешім
Жетекшілер дұрыс қабылдау – бұл бір сәттік
қорытынды жасай алуы оқиға.
тиіс. • Алайда, мұнда оқиға және
процесс ретіндегі
Бірақ олар өз шешімін басқарушылық шешімді
бірден жарияламайды. қарастыру керек
Олар үшін шешім
қабылдау - бұл үш сатылы • Шешім қабылдау процесі
арасындағы айырмашылық
процесс. маңызды емес, маңыздысы -
нәтиже.
Параметрлері Оқиға ретіндегі шешім Процесс ретіндегі шешім
Уақыт орны Жылдам қабылданады, кейде Барлығын өлшеп, ақпарат жинау керек
толтырылмайтын ресурс талдаусыз
ретінде
Жетекшінің ойлау типі Рационалды, аналитикалық Рационалды, аналитикалық, бірақ тұлғалық
және эмоционалды басым
Айнымалылар Танылатын, сандық Көбінесе жетекшіден тәуелді болмайды;
шешімге жанама ықпал етуі мүмкін
Басымдықтар Жеке: жетекші- көшбасшы күрделі Ұжымдық: жетекші процесті басқарады,
шешім қабылдайды бірақ соңғы шешімге көп адамдар ықпал
Кесте 3 – Шешім қабылдаудағы шешімнің айырмашылы тары шешімнен тәуелді болады.
етеді, олқкейінгі
Жауапкершілік бөлінеді
Табысқа жету көрсеткіші Тиімді шешім қолжетімді ақпаратқа «Алға-артқа» қадамдар, оған байланысты
негізделеді қоршағандар қолдауына ие болады
Шешім қабылдауда әрекет Барлық шешімдерді ұйым жетекшісі Шешімді ұжым дайындай алады, жетекші
етуші тұлғалар дербес қабылдайды оны қабылдап, түзету енгізеді

Мөлдірлік Жабық жүйе: шешім қабылдайтын Ашық процесс: қателіктер талқыланады
жетекші процесті талқыламайды –
ол тек шешім шығарады
Қабілеттілікті дамыту Тәжірибе нәтижесі болып табылады,Барлық деңгейде қолданылады
топ-менеджментке тән
Сұрақ 2. Басқарушылық шешімдерді әзірлеу және жүзеге
асыру технологиясы
Шешімдерді әзірлеу – жекелеген кезеңдер, процедуралар мен
операциялардан қалыптасатын қайталанатын іс-әрекеттерді ң ілеспелілігі

СЫРТҚЫ ОРТА
БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

Жоғарғы деңгей Төменгі деңгей

Жағдайды талдау және Шешімнің іске асырылуын
диагностикалау басқару
Мәселені анықтау және құрылымдау
Басқарушылық шешімнің
Баламаны өңдеу және негіздеу нәтижелілігін бағалау

Басқарушылық шешімді қабылдау

Сурет 4 – Шешім қабылдау процесіндегі функциялардың өзара
байланысы
Шешімдерді әзірлеу және жүзеге асыру технологиясы –
алгоритм түрінде ұсынылып, түрлі модельдер және әдістерді
қолданумен ұйым мүшелерінің интеллектуалды іс-әрекетін
үйлестіретін процесс

жоқ жоқ

ия
сарала таңда ойласты орында
у у ру у
ия ия
жоқ

Сурет 5 – Шешім қабылдау алгоритмі
Кесте 4 - Шешімдерді қабылдау мен жүзеге асыру кезеңдері

№ Шешім қабылдау Кезеңдердің мәні
кезеңі
1 Мақсатты Алға қойылған мақсат әрекет етуші ресурстар
қалыптастыру тұрғысынан маңызды да орындалмалы болуы тиіс
кезеңі
2 Талдау және 1) Ұйым алдындағы мәселені саралау қажет
шешім іздеу кезеңі 2) Түпкілікті нәтижеге ықпал ететін факторлар жиынын
орнату қажет.
3 Шешім қабылдау Шешім қабылдау барысында балама анықталады, яғни
кезеңі бір немесе бірнеше мүмкіндікті таңдау қажет болатын
жағдай
4 Ықпал ету кезеңі Атқарушыларға ықпал ету әдістері экономикалық,
ұйымдық және тәрбиелік болады. Нәтижесінде өңделген
шешімнің орындалуы мотивацияланады
5 Жүзеге асыру және Өндірістік процесті ұйымдастыру. Нақты нәтижені
бағалау кезеңі бағалау, оны стандартты көрсеткіштермен салыстыру
және ауытқуды бағалау. Кері байланыс алу
Сурет 6 – Шешім қабылдау процесінің кезеңдері
Кесте 5 – Басқарушылық шешімдер (БШ) мен қол жеткізу шарттарына қойылатын талаптар
БШ және оларды дайындау, жүзеге асыру Талапқа қол жеткізу шарттары
талаптары
1. БШ-ң әрекет етуші заңнама мен компанияның 1. Өзін-өзі бақылау
жарғылық құжаттарына сәйкестігі 2.Заңгер тарапынан бақылау
2. Басшыларда лауазымдық өкілеттіктің болуы 1.Лауазымдық нұсқаманы енгізу
2.Бөлім және қызметтер жайлы толық, шынайы
ақпараттың болуы
3. БШ мәтінінде нақты бағыттылық пен мекенділікті ң 1.Әр атқарушыға БШ-гі ролі жайлы түсіндіру
болуы 2.Әркім үшін мақсат, мерзім, ресурстарды
қалыптастыру
4. БШ формасының мазмұнына сәйкес келуі Заңгер тарапынан бақылау
5. Уақытылы болу 1.Жетекші білімі мен түйсігі
2.Жағдайды шынайы бағалау
6. Шешім мәтінінде қайшылықтың болмауы 1. Өзін-өзі бақылау
2.Заңгер тарапынан бақылау
7. БШ техникалық, экономикалық, ұйымдық жағынан 1.Маманның қорытындысы
орындалуы 2. Сарапшы қорытындысы
8. Наличие параметров для внешнего или 1. Оперативный контроль
внутреннего контроля выполнения УР 2.Профессиональный аудит
9. БШ жүзеге асырудан мүмкін болатын теріс 1.Сыртқы сарапшы қорытындысы
салдарларды ескеру 2.Тәуекелді бағалау
10. Негізделген оң нәтиженің болуы 1. Тәуекелді есептеу
2. БШ шынайы құнын бағалау
3. Стратегиялық болжамдар
Инвентарлы
әдіс

Дөңгелек стол
Гордон әдісі
әдісі

Бейресми
әдістер
Тұтынушының
Мотивациялық күтіліс моделі
зерттеу әдісі

Морфологиялық
талдау әдісі

Сурет 7 – БШ қабылдаудың бейресми әдістері
Кесте 6 - БШ қабылдаудың бейресми әдістері
№ Бейресми Мазмұны
әдістер
1 Гордона әдісі Қарастырылатын мәселе бойынша мамандар болып табылмайтындардан
топ құру. Себебі: қарастырылатын мәселені шешуде қалыптасқан
көріністен арылу. Ерекшеліктері: мәселені шешуде дәстүрлі емес әдістерді
қолдану
2 Мотивациял Сатып алушы психикасының саналы, санасыз деңгейінде белгілі тауарды
ық зерттеу сатып алу себебін зерттеу. Себебі: тауарға сұранысты арттыру мақсатында
әдісі компанияның маркетингтік саясатын жақсарту
3 Морфологиял Мәселе шешімінің мүмкін болатын нұсқалары алдымен анықталып,
ық талдау кейіннен зерттеледі. Бір қатарға шешім нұсқалары, бағаналары бойынша
әдісі мәселе элементтері орналастырылатын морфологиялық матрица
қолданылуы мүмкін
4 Тұтынушы Бұл ұйым клиенттеріне сұрау жүргізуге негізделген болжам. Олар
күтілісінің болашақтағы өз қажеттіліктері мен жаңа талаптарды бағалауы тиіс.
моделі Мәліметтерді жинап, жетекші жиынтық сұранысты нақты болжай алады

5 Дөңгелек стол Дөңгелек столға кіретін арнайы комиссия бірегей пікірге келу мақсатында
әдісі сәйкес мәселелерді талқылайды

6 Инвентарлы Мәселені шешу жолындағы қиындықтар тізімін қалыптастыру, шешім
әдіс қабылдау тосқауылдарын жою жолдарын талқылау
Шешім қабылдау қағидалары 2 көзқарас тұрғысынан қарастырылады:
1) жетекші іс-қимылы тұрғысынынан
2) басқарушылық еңбекті ұйымдастыру тұрғысынан

2) басқарушылық еңбекті ұйымдастыру
1) шешім қабылдау қағидалары кез-келген процесті тиімді
қағидалары мағынасы ұйымдастырудың негізгі қағидаларымен
бойынша басқару анықталады:
қағидаларына жақын,
себебі - шешім − пропорционалдылық – жұмыс орындарын
қабылдау және жүзеге ақпарат, материалдық ресурстар, кадрлармен
асыру оның мәні. қамтамасыз ету пропорционалдығы;
Мұнда менеджерлер − үздіксіздік – жұмыс уақытының процестің
басқару стилі, жалпы ұзақтығына қатынасымен анықталады;
тәжірибесі, өзге − параллельділік – операциялардың уақыт
факторларға бойынша үйлесімділік дәрежесімен анықталады;
байланысты өз − ырғақтылық – процестердің уақыт бойынша
қағидаларын теңдігімен сипатталады;
анықтайды
− иілмелілік;
− бірегей еңбек құралдарының бір жерде
шоғырлануы.
РАЗРАБОТКА ЭФФЕКТИВНЫХ УПРАВЛЕНЧЕСКИХ РЕШЕНИЙ (НА ПРИМЕРЕ
ПРЕДПРИЯТИЯ АЛКОГОЛЬНОЙ ОТРАСЛИ ОАО «МОРДОВСПИРТ»)

Рассмотрим процесс принятия Первая стадия процесса принятия решений состоит в определении
проблем. Проведя стратегический анализ внешней среды ОАО
управленческих решений на «Мордовспирт» были выявлены следующие проблемы (рисунок 1):
примере ОАО «Мордовспирт», 1) неэффективное реформирование алкогольной отрасли. Оно
одного из предприятий связано, во-первых, с введением единой государственной
автоматизированной информационной системы (ЕГАИС). Во-
алкогольной отрасли России. ОАО вторых, непродуманная система сборы акциза на алкоголь, от
«Мордовспирт» является которой в первую очередь пострадало производство вин. А также
проблемы с новыми акцизными марками. В-третьих, противоречия в
современным предприятием с законодательной базе: противоречия нормативных актов,
передовыми технологиями и касающихся ввоза и реализации алкогольной продукции в регионы;
высокопроизводительным несоблюдение авторских прав; ограничение рекламной
деятельности;
оборудованием. Основным видом 2) неустойчивая конкурентная позиция. Данная проблема вызвана
его деятельности является возрастающим давлением со стороны: основных конкурентов, что
производство и реализация спирта связано с усилением конкуренции внутри рынка; новых фирм-
конкурентов, преимущественно дешевой ценовой группы из других
этилового и ликероводочных регионов; товаров-заменителей связанное с возрастание объемов
изделий. производства и продаж пива;
3) изменение вкусов и предпочтений потребителей. Растет
потребление виски, коньяка, пива, вин, что может привести к
снижению потребления водки. Неразрешенность этих проблем
неизбежно приведет к резкому сокращению производства и
реализации алкогольной продукции. Поэтому предприятию
необходимо своевременно выявлять возникающие проблемы со
стороны внешнего окружения и соответствующим образом
реагировать на них.
Сурет 2 - Дерево проблем ОАО «Мордовспирт»
Стратегической целью ОАО Декомпозиция стратегической
«Мордовспирт» является цели поставит перед
сохранение лидирующих предприятием две основные
позиций на рынке алкогольной цели: укрепление
продукции РМ и завоевание конкурентной позиции и
алкогольных рынков других выход на рынки других
регионов. Ее реализация в регионов. Для достижения
значительной мере зависит от поставленных целей
умелого реагирования на необходимо осуществить ряд
постоянное изменение мероприятий.
факторов внешней среды
путем мобилизации и
эффективного использования
внутренних возможностей
предприятия.
Следующим этапом в процессе принятия управленческих решений является определение целей и выбор
альтернативы. Необходимо построить дерево целей, позволяющее наиболее быстро и эффективно
достичь необходимых результатов. На рисунке 2 представлено дерево целей ОАО «Мордовспирт.

Рисунок 2 – Дерево целей ОАО «Мордовспирт»
Сұрақ 3. Басқарушылық шешімдер сапасының көрсеткіштері

Басқарушылық шешім
Басқарушылық сапасының параметрлері:
шешім сапасы — бұл • Энтропия көрсеткіші, яғни мәселенің
нақты тұтынушыны сандық белгісіздігі (егер мәселе
(тұтынушылар) сандық көрсеткішсіз тек сапалық
қанағаттандырып, тұрғыдан қалыптасса, онда энтропия
оның жүзеге асырылу көрсеткіші 0-ге жақындайды; егер
мәселенің барлық көрсеткіштері
шынайылығын сандық сипатталса, онда энтропия
қамтамасыз ететін көрсеткіші 1-ге жақын).
шешім • Инвестиция салу тәуекелінің
параметрлерінің дәрежесі.
жиынтығы • Сапа, шығындар, мерзім
көрсеткіштері бойынша шешімді
жүзеге асыру ықтималдығы.
• Теориялық модельдің нақты
мәліметтерге сәйкестік дәрежесі.
Басқарушылық шешімнің сапасы мен тиімділігін қамтамасыз ету
шарттары:
Басқарушылық шешімді өңдеуде менеджменттің ғылыми тәсілдемелерін

қолдану.
Экономикалық заңдардың басқару шешімдерінің тиімділігіне ықпалын

зерттеу.
Шешім қабылдаушы тұлғаны «кіру», «шығу», «сыртқы орта», «процесс»

параметрлерін сипаттайтын нақты ақпаратпен қамтамасыз ету.
Функционалды-құндық талдау, болжамдау,
4. модельдеу, әр шешімді
экономикалық негіздеу әдістерін қолдану.
5.Мәселені құрылымдау және мақсаттар бұтағын құру.
6.Шешім нұсқаларының салыстырмалығын қамтамасыз ету.
7.Шешімдердің көпнұсқалығын қамтамасыз ету.
8.Қабылданатын шешімнің құқықтық негізділігі.
Ақпаратты жинау және өңдеу, шешімді әзірлеу және жүзеге асыру

процесін автоматтандыру.
Сапалы да тиімді шешім қабылдау жауапкершілігі мен мотивация жүйесін

өңдеу.
11. Шешімді жүзеге асыру механизмінің болуы.
Критерий түрлері Критерийлердің мәні

Вальда критерийі Мүмкін болатын нұсқалардан оқиға дамуының ең жағымсыз жағдайынан
(«максимин» минималды мәннің жоғарғысына ие болатын балама таңдалады (оны
критерийі) тәуекелге бармайтын субъект қолданады немесе мүмкін жағдайды
пессимист ретінде қарастырады)

«максимакс» Мүмкін болатын нұсқалардан оқиға дамуының ең жағымды жағдайынан
Кесте 7 –
критерийі Белгісіздік
максималдыжа ғдайында
мәнні шешім
ң жоғарғысына қабылдау
ие болатын процесінде
балама таңдалады (тәуекелге
қолданылатын негізгі ға даяр субъектілер қолданады – оптимисттер)
бел буукритерийлері

Гурвиц критерийі Белгісіздің жағдайында тиімділіктің орташа нәтижесін басшылыққа алуға
(«оптимизм- мүмкіндік береді
пессимизм» немесе
«альфа-критерий»)

Сэвидж критерийі Мүмкін болатын нұсқалардан оқиға дамуының мүмкін болатын шешімнің
(«минимакстан» әрқайсысы бойынша максималды шығын көлемін азайтатын балама
шығын критерийі) таңдалады (оны тәуекелге бармайтын субъект қолданады )

Ұқсас жұмыстар

КӘСІПТІК ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТ

Менеджмент психологиясындағы қабылдау процесінің ерекшеліктері

Менеджмент негіздері

Жер серігінің айналмалы қозғалысын басқару

Менеджердің жауапкершілігі

Менеджер жауапкершілігі

Менеджменттегі келіспеушілік жайлы

Мектеп басқарудың педагогикалық жүйесі және нысаны ретінде

Басқару шешімдері туралы түсінік және олардың жіктелуі

ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ

Пәндер