Менеджменттегі басқару шешімдері

Жоспары:

Басқару шешімдері туралы түсінік және олардың жіктелуі

Басқарушылық шешімдерді әзірлеу және жүзеге асыру технологиясы

Басқарушылық шешімдер сапасының көрсеткіштері

Сұрақ 1. Басқару шешімдері туралы түсінік және олардың жіктелуі

Шешім қабылдау - бұл мақсатқа қол жеткізу үшін неғұрлым қалаулы нұсқалар ішінен таңдау жасау

Шешім - бұл:

1) Көптеген баламалардың элементі;

2) Басқару жүйесінің іс-әрекетін реттейтін нормативтік құжат;

3) Нақты іс-шараны орындаудың жазбаша не ауызша бұйрықтары;

4) Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін іс-шаралардың реттелетін ілеспелілігі және т. б.

Сонымен, шешім қабылдау - бұл белгілі критерий бойынша неғұрлым тиімді деп танылған мақсатқа қол жеткізу тәсілдерінің бірі

Оның критерийі ретінде сандық және сапалық көрсеткіш қолданылады (мысалы, экономикада - пайда, еңбек шығындары, мақсатқа қол жеткізу уақыты)

Ұйымдағы мәселелер:

Жеке тұлға деңгейіндегі шешімдер

Ұйым деңгейіндегі

шешімдер

Дербес ептіліктің болуы

Сәйкес ортаны құру

Шешім қабылдау процесі маңызды

Белгілі кезеңге шешім қабылдау қажеттілігі

Шешімдердің жіктелуі

Басқарудың барлық деңгейлерін тарту

Шешім қабылдауда қателіктермен жұмыс жасау

Белгісіздік орын алады

Шешім тұлғамен қолданылатын стильмен анықталады

Шешім топтық сипатқа ие (топтық процесті басқару)

Баламаны таңдау

Шығармашылық және жаңашылдықты басқару

Тәуекелге бел буу

Шешімнің орындалуы

Басқарушылық шешімдер - басқарудың негізгі процесі.

Басқару - бұл шешу.

2 деңгейі болады:

Басқарушылық шешім - анықтамалар:

1. Бұл - менеджмент жүйесінің нақты мақсатына қол жеткізу нұсқаларын талдау, болжамдау, экономикалық негіздеудің нәтижесі.

2. Бұл - лауазымына байланысты міндеттерді орындау үшін жетекші жасауға тиісті таңдау.

3. Бұл - басқару объектісінде туындаған мәселелерді жоюға бағытталған басқару субъектісінің шығармашылық актісі.

4. Бұл - менеджердің нақты басқарушылық іс-әрекетінің нәтижесі. Шешім қабылдау - бұл басқарудың негізі.

Сурет 1 - Басқарушылық шешімдердің сипаттамасы

Ұйымдағы шешімдер сипатталады

Адаммен іске асырылатын саналы да мақсатты іс-әрекет

Дәйектер мен құндылықты бағдарларға негізделген іс-әрекет

Ұйым мүшелерінің өзара әрекеттесу процесі

Ұйымдық ортаның әлеуметтік және саяси жағдайы шеңберінде баламаларды таңдау

Жалпы басқару процесінің бөлігі

Менеджердің күнделікті жұмысының ажырамас бөлігі

Басқарудың өзге функцияларын орындау үшін маңызды

Сурет 2 - Басқарушылық шешімдердің мәні

Әлеуметтік

Экономикалық

Ұйымдық

Технологиялық

Құқықтық

Басқарушылық шешімдердің мәні

Кесте 1 - Басқарушылық шешімдердің мәні

№

Басқарушылық шешімдердің мәні

Мазмұны

Экономикалық

Кез-келген шешімді әзірлеу мен жүзеге асыруға қаржылық, материалды және өзге ресурстар талап етіледі. Сондықтан әр басқарушылық шешімнің құны болады. Тиімді басқарушылық шешімді жүзеге асыру компанияға тікелей немесе жанама табыс әкелуі тиіс, ал қате шешім шығынға, кейде тіпті компания іс-әрекетінің тоқтауына әкеледі

Ұйымдық

Басқарушылық шешімді әзірлеу мен жүзеге асыру үшін компания келесідей мүмкіндіктерге ие болуы тиіс :

- Жұмысқа қабілетті ұжымды қалыптастыру;

- Жұмыскерлердің құқық, міндеттерін реттейтін ережелерді әзірлеу;

- Қаржылық және ақпараттық ресурстарды бөлу;

- Жұмыскерлерді қажетті құрал-жабдықпен қамтамасыз ету;

- Бақылау жүйесін тиімді ету;

- Басқарушылық шешімді қабылдау процесін координациялау

Әлеуметтік

Персоналды белсендендіру тетіктері :

- қажеттіліктер; - мүдделер; -әрекет ету себебі; - нұсқама; -адам құндылықтары

Құқықтық

Нормативті-құқықтық актілерді ұстану. Басқарушылық шешімді әзірлеу барысында заңнаманы бұзу шешімді жоққа шығаруға, құқықтық жауапкершілікке әкелуі мүмкін

Технологиялық

Персоналды қажетті техникалық, ақпараттық құралдар және ресурстармен қамтамасыз ету.

Кесте 2 - Басқарушылық шешімдердің жіктелуі

№

Жіктелу сипаты

Жіктелу түрі

Мазмұны бойынша

саяси;

ұйымдық;

техникалық;

экономикалық

Шешім қабылдайтын тұлғалар саны бойынша

ұжымдық;

жеке

Әрекет ету кезеңі бойынша

Ұзақ мерзімді;

Орта мерзімді;

Қысқа мерзімді

Мақсаттардың саны бойынша

Бір мақсатты;

Көп мақсатты

Мақсаттар сипаты бойынша

стратегиялық;

тактикалық

Басқару объектісінің ауқымы бойынша

жалпы;

локальды

Шешім қабылдау үшін қолданылған ақпараттың шынайылық және толықтық кезеңі бойынша

Белгісіздік жағдайында қабылданатын шешім;

Ықтималды анықтылық жағдайында қабылд. шешім;

Анықтылық жағдайында қабылданатын шешім.

Сурет 3 - Басқарушылық шешімді әзірлеу және жүзеге асыру формаларын бірлесіп пайдалану

Әзірлеу формасы

Жүзеге асыру формасы

Жарғы

Заң

Бұйрық

Қаулы

Тағайындау

Ереже

Хаттама

Нұсқама

Ереже

Келісім

Келісім-шарт

Оферта

Кодекс

Жазба үзінді

Әдістеме

Нұсқама

Сендіру

Түсіндіру

Мәжбүрлеу

Отырыс

Жеке мысал

Тәлімгерлік

Оқыту

Іскерлік әңгіме

Іскерлік сөз

Кеңес

Отырыс

Есеп

Хат

Кәсіпорындағы басқарушылық шешім

Тиімді жетекшінің нарықтағы аутсайдерден айырмашылығы неде?

Басқарманы бағалауға мүмкіндік беретін басты көрсеткіш - күтілетін нәтижеге әкелетін қабылданған басқарушылық шешім саны мен жылдамдығы

Алайда «дұрыс шешім» түсінігінің бірегей анықтамасы жоқ.

Бірінші қорытынды

Басшыда басқарушылық шешім қабылдау процесі белсендендірілетін міндеттерді шартты түде 3 топқа жіктеуге болады:

Маңыздысы - кәсіби және тұлғалық дамыған қызметкерлерді іріктеу.

Адамдар стратегияны қалыптастырып, кәсіпорынды басқаруға Сіздің қатысуынсыз дағдарыстық жағдайда нақты әрекет етуге көмектеседі.

Егер Сіз ұйымды стратегиялық дамыту бағытын таңдауда қателессеңіз, онда жетекші өзіне ғана емес, жалпы ұйымға зиянын тигізеді.

КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ

Кадрлық шешімдер

Стратегиялық шешім

Жағдайлық шешім

Екінші қорытынды

Дұрыс шешім кездейсоқ туындамайды, бұл - өте ұзақ процесс.

Жетекшілер дұрыс қорытынды жасай алуы тиіс.

Бірақ олар өз шешімін бірден жарияламайды. Олар үшін шешім қабылдау - бұл үш сатылы процесс.

Шешім қабылдауға қатысты 2 көзқарас бар:

Көпшіліктің пікірінше басқарушылық шешім қабылдау - бұл бір сәттік оқиға.

Алайда, мұнда оқиға және процесс ретіндегі басқарушылық шешімді қарастыру керек

Шешім қабылдау процесі арасындағы айырмашылық маңызды емес, маңыздысы - нәтиже.

Кесте 3 - Шешім қабылдаудағы шешімнің айырмашылықтары

Параметрлері

Оқиға ретіндегі шешім

Процесс ретіндегі шешім

Уақыт орны толтырылмайтын ресурс ретінде

Жылдам қабылданады, кейде талдаусыз

Барлығын өлшеп, ақпарат жинау керек

Жетекшінің ойлау типі

Рационалды, аналитикалық

Рационалды, аналитикалық, бірақ тұлғалық және эмоционалды басым

Айнымалылар

Танылатын, сандық

Көбінесе жетекшіден тәуелді болмайды; шешімге жанама ықпал етуі мүмкін

Басымдықтар

Жеке: жетекші- көшбасшы күрделі шешім қабылдайды

Ұжымдық: жетекші процесті басқарады, бірақ соңғы шешімге көп адамдар ықпал етеді, ол кейінгі шешімнен тәуелді болады. Жауапкершілік бөлінеді

Табысқа жету көрсеткіші

Тиімді шешім қолжетімді ақпаратқа негізделеді

«Алға-артқа» қадамдар, оған байланысты қоршағандар қолдауына ие болады

Шешім қабылдауда әрекет етуші тұлғалар

Барлық шешімдерді ұйым жетекшісі дербес қабылдайды

Шешімді ұжым дайындай алады, жетекші оны қабылдап, түзету енгізеді

Мөлдірлік

Жабық жүйе: шешім қабылдайтын жетекші процесті талқыламайды - ол тек шешім шығарады

Ашық процесс: қателіктер талқыланады

Қабілеттілікті дамыту

Тәжірибе нәтижесі болып табылады, топ-менеджментке тән

Барлық деңгейде қолданылады

Сұрақ 2. Басқарушылық шешімдерді әзірлеу және жүзеге асыру технологиясы

Шешімдерді әзірлеу - жекелеген кезеңдер, процедуралар мен операциялардан қалыптасатын қайталанатын іс-әрекеттердің ілеспелілігі

Жоғарғы деңгей

Төменгі деңгей

Жағдайды талдау және диагностикалау

Мәселені анықтау және құрылымдау

Баламаны өңдеу және негіздеу

Басқарушылық шешімді қабылдау

Шешімнің іске асырылуын басқару

Басқарушылық шешімнің нәтижелілігін бағалау

СЫРТҚЫ ОРТА

БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

Сурет 4 - Шешім қабылдау процесіндегі функциялардың өзара байланысы

Шешімдерді әзірлеу және жүзеге асыру технологиясы - алгоритм түрінде ұсынылып, түрлі модельдер және әдістерді қолданумен ұйым мүшелерінің интеллектуалды іс-әрекетін үйлестіретін процесс

Сурет 5 - Шешім қабылдау алгоритмі

саралау

таңдау

ойластыру

орындау

жоқ

ия

жоқ

Кесте 4 - Шешімдерді қабылдау мен жүзеге асыру кезеңдері

№

Шешім қабылдау кезеңі

Кезеңдердің мәні

Мақсатты қалыптастыру кезеңі

Алға қойылған мақсат әрекет етуші ресурстар тұрғысынан маңызды да орындалмалы болуы тиіс

Талдау және шешім іздеу кезеңі

1) Ұйым алдындағы мәселені саралау қажет

2) Түпкілікті нәтижеге ықпал ететін факторлар жиынын орнату қажет.

Шешім қабылдау кезеңі

Шешім қабылдау барысында балама анықталады, яғни бір немесе бірнеше мүмкіндікті таңдау қажет болатын жағдай

Ықпал ету кезеңі

Атқарушыларға ықпал ету әдістері экономикалық, ұйымдық және тәрбиелік болады. Нәтижесінде өңделген шешімнің орындалуы мотивацияланады

Жүзеге асыру және бағалау кезеңі

Өндірістік процесті ұйымдастыру. Нақты нәтижені бағалау, оны стандартты көрсеткіштермен салыстыру және ауытқуды бағалау. Кері байланыс алу

Сурет 6 - Шешім қабылдау процесінің кезеңдері

Кесте 5 - Басқарушылық шешімдер (БШ) мен қол жеткізу шарттарына қойылатын талаптар

БШ және оларды дайындау, жүзеге асыру талаптары

Талапқа қол жеткізу шарттары

1. БШ-ң әрекет етуші заңнама мен компанияның жарғылық құжаттарына сәйкестігі

1. Өзін-өзі бақылау

2. Заңгер тарапынан бақылау

2. Басшыларда лауазымдық өкілеттіктің болуы

1. Лауазымдық нұсқаманы енгізу

2. Бөлім және қызметтер жайлы толық, шынайы ақпараттың болуы

3. БШ мәтінінде нақты бағыттылық пен мекенділіктің болуы

1. Әр атқарушыға БШ-гі ролі жайлы түсіндіру

2. Әркім үшін мақсат, мерзім, ресурстарды қалыптастыру

4. БШ формасының мазмұнына сәйкес келуі

Заңгер тарапынан бақылау

5. Уақытылы болу

1. Жетекші білімі мен түйсігі

2. Жағдайды шынайы бағалау

6. Шешім мәтінінде қайшылықтың болмауы

1. Өзін-өзі бақылау

2. Заңгер тарапынан бақылау

7. БШ техникалық, экономикалық, ұйымдық жағынан орындалуы

1. Маманның қорытындысы

2. Сарапшы қорытындысы

8. Наличие параметров для внешнего или внутреннего контроля выполнения УР

1. Оперативный контроль

2. Профессиональный аудит

9. БШ жүзеге асырудан мүмкін болатын теріс салдарларды ескеру

1. Сыртқы сарапшы қорытындысы

2. Тәуекелді бағалау

10. Негізделген оң нәтиженің болуы

1. Тәуекелді есептеу

2. БШ шынайы құнын бағалау

3. Стратегиялық болжамдар

Сурет 7 - БШ қабылдаудың бейресми әдістері

Инвентарлы әдіс

Гордон әдісі

Дөңгелек стол әдісі

Мотивациялық зерттеу әдісі

Тұтынушының күтіліс моделі

Морфологиялық талдау әдісі

Бейресми әдістер

Кесте 6 - БШ қабылдаудың бейресми әдістері

№

Бейресми әдістер

Мазмұны

Гордона әдісі

Қарастырылатын мәселе бойынша мамандар болып табылмайтындардан топ құру. Себебі: қарастырылатын мәселені шешуде қалыптасқан көріністен арылу. Ерекшеліктері: мәселені шешуде дәстүрлі емес әдістерді қолдану

Мотивациялық зерттеу әдісі

Сатып алушы психикасының саналы, санасыз деңгейінде белгілі тауарды сатып алу себебін зерттеу. Себебі: тауарға сұранысты арттыру мақсатында компанияның маркетингтік саясатын жақсарту

Морфологиялық талдау әдісі

Мәселе шешімінің мүмкін болатын нұсқалары алдымен анықталып, кейіннен зерттеледі. Бір қатарға шешім нұсқалары, бағаналары бойынша мәселе элементтері орналастырылатын морфологиялық матрица қолданылуы мүмкін

Тұтынушы күтілісінің моделі

Бұл ұйым клиенттеріне сұрау жүргізуге негізделген болжам. Олар болашақтағы өз қажеттіліктері мен жаңа талаптарды бағалауы тиіс. Мәліметтерді жинап, жетекші жиынтық сұранысты нақты болжай алады

Дөңгелек стол әдісі

Дөңгелек столға кіретін арнайы комиссия бірегей пікірге келу мақсатында сәйкес мәселелерді талқылайды

Инвентарлы әдіс

Мәселені шешу жолындағы қиындықтар тізімін қалыптастыру, шешім қабылдау тосқауылдарын жою жолдарын талқылау

Шешім қабылдау қағидалары 2 көзқарас тұрғысынан қарастырылады: 1) жетекші іс-қимылы тұрғысынынан 2) басқарушылық еңбекті ұйымдастыру тұрғысынан

1) шешім қабылдау қағидалары мағынасы бойынша басқару қағидаларына жақын, себебі - шешім қабылдау және жүзеге асыру оның мәні. Мұнда менеджерлер басқару стилі, тәжірибесі, өзге факторларға байланысты өз қағидаларын анықтайды

2) басқарушылық еңбекті ұйымдастыру қағидалары кез-келген процесті тиімді ұйымдастырудың негізгі қағидаларымен анықталады:

− пропорционалдылық - жұмыс орындарын ақпарат, материалдық ресурстар, кадрлармен қамтамасыз ету пропорционалдығы;

− үздіксіздік - жұмыс уақытының процестің жалпы ұзақтығына қатынасымен анықталады;

− параллельділік - операциялардың уақыт бойынша үйлесімділік дәрежесімен анықталады;

− ырғақтылық - процестердің уақыт бойынша теңдігімен сипатталады;

− иілмелілік;

− бірегей еңбек құралдарының бір жерде шоғырлануы.

РАЗРАБОТКА ЭФФЕКТИВНЫХ УПРАВЛЕНЧЕСКИХ РЕШЕНИЙ (НА ПРИМЕРЕ ПРЕДПРИЯТИЯ АЛКОГОЛЬНОЙ ОТРАСЛИ ОАО «МОРДОВСПИРТ»)

Рассмотрим процесс принятия управленческих решений на примере ОАО «Мордовспирт», одного из предприятий алкогольной отрасли России. ОАО «Мордовспирт» является современным предприятием с передовыми технологиями и оборудованием. Основным видом его деятельности является производство и реализация спирта этилового и ликероводочных изделий.

Первая стадия процесса принятия решений состоит в определении проблем. Проведя стратегический анализ внешней среды ОАО «Мордовспирт» были выявлены следующие проблемы (рисунок 1) :

1) неэффективное реформирование алкогольной отрасли. Оно связано, во-первых, с введением единой государственной автоматизированной информационной системы (ЕГАИС) . Во-вторых, непродуманная система сборы акциза на алкоголь, от которой в первую очередь пострадало производство вин. А также проблемы с новыми акцизными марками. В-третьих, противоречия в законодательной базе: противоречия нормативных актов, касающихся ввоза и реализации алкогольной продукции в регионы; несоблюдение авторских прав; ограничение рекламной деятельности;

2) неустойчивая конкурентная позиция. Данная проблема вызвана возрастающим давлением со стороны: основных конкурентов, что связано с усилением конкуренции внутри рынка; новых фирм-конкурентов, преимущественно дешевой ценовой группы из других регионов; товаров-заменителей связанное с возрастание объемов производства и продаж пива;

Ұқсас жұмыстар

КӘСІПТІК ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТ

Менеджмент психологиясындағы қабылдау процесінің ерекшеліктері

Менеджмент негіздері

Жер серігінің айналмалы қозғалысын басқару

Менеджердің жауапкершілігі

Менеджер жауапкершілігі

Қабылдаудың негізгі ерекшеліктері

Менеджменттегі келіспеушілік жайлы

Мектеп басқарудың педагогикалық жүйесі және нысаны ретінде

Басқару шешімдері туралы түсінік және олардың жіктелуі

Пәндер