Ұйым түсінігі және түрлері. Ұйымның ішкі және сыртқы ортасы

Презентация қосу

Ұйым түсінігі және
түрлері. Ұйымның ішкі
және сыртқы ортасы
1. Ұйым туралы түсінік және ұйымның жалпы
сипаттамалары. Ресми және бейресми ұйымдар
2. Көлденең және тік еңбек бөлінісі. Ұйымдағы
басқару процесі. Менеджмент жүйесіндегі
кәсіпкерлік.
3. Ұйымның ішкі ортасы туралы түсінік. Сыртқы
орта туралы түсінік
Сұрақ 1. Ұйым туралы түсінік және ұйымның жалпы
сипаттамалары. Ресми және бейресми ұйымдар

Ұйым

Кең мағынада: басқару іс-
әрекетінің құрамдас бөлігі, ол
Тар мағынада: іс-әрекеті
атқару үшін қажетті
ортақ мақсатқа қол жеткізу
қасиеттерге ие адам немесе
үшін саналы түрле
адам тобымен орындалатын
үйлестірілетін адамдар тобы
еңбекті үйлестіруші процесс
Кесте 1 – Ұйымның жалпы сипаттамалары
Ресурстар адамдар, капитал, материалдар, технология, ақпарат

Сыртқы Кез-келген ұйым сыртқы ортадан тәуелді. Сырт қы орта термині
ортадан экономикалық жағдайды, тұтынушыларды, кәсіподақтарды,
тәуелділік үкіметтік актілерді, заңнаманы, бәсекелестерді, қоғамда ғы
құндылықтар жүйесін, техника, технологияны қамтиды
Горизонталды Ұйым жұмысының оның құраушыларына бөлінуі
еңбек бөлінісі
Бөлімшелердің Ұйымдар нақты тапсырмаларды орындап, нақты мақсаттарға қол
болуы жеткізетін бөлімшелерді құру есебінен нақты горизонталды е ңбек
бөлінісін жүзеге асырады
Вертикалды Жұмыстың әрекеттермен үйлестірілуінен бөлінуі
еңбек бөлінісі
Басқарудың Ұйым көздеген мақсаттарына қол жеткізу үшін міндеттер
қажеттілігі вертикалды еңбек бөлінісі арқылы үйлестірілуі тиіс. Сонды қтан
басқару ұйым үшін маңызды іс-әрекет болып табылады
Мақсаттар ұйымды құру барысында анықталады,
бірақ әрекет ету барысында өзгеруі мүмкін

Оқшаулылық- банкте дербес шоттың болуы, ұйым
мүлкінің болуы

Өзін-өзі реттеу
Ұйымның
Ұйымның жекелеген элементтері арасында
негізгі байланыстың болуы: 1) олар арқылы жетекшілер төменгі
белгілері: бөлімшелердегі істер туралы ақпарат алады, 2) одан
қажетті әрекеттер бойынша бұйрықтар, ұсыныстар
туындайды

Ұйымдық мәдениет сыртқы белгілер бойынша ұйымды
құрғаннан кейін көрініс табады: атауы, ғимараттың
рәсімделуі, персонал үшін бірегей киім үлгісінің болуы

Тұрақтылық заманауи ұйымның міндетті белгісі
болып табылады
Кесте 2 – Ұйымның негізгі түрлері

Іс-әрекеті ортақ мақсатқа Салық органдарында
қол жеткізу үшін саналы мемлекеттік тіркеуден өткен,
түрде үйлестірілетін заңды тұлға ретінде
Ресми адамдар тобы тіркелген, сәйкес куәлігі бар
ұйым

Ұйым Кездейсоқ туындап, Жалғыз кәсіпкер заңды
түрлері адамдар бір бірімен тұлғаны құру құқығынсыз
жүйелі түрде өзара дара кәсіпкер ретінде
бейресми әрекеттесетін ресми ұйым тіркеледі. Ол жалғыз жұмыс
құрамындағы топ істей алады, алайда ісі
табысты жүруіне қарай өз
ісіне туыстарын, достарын,
мамандарды тарта алады
Вертикалды еңбек
бөлінісі келесі
бағыттар бойынша
әрекет етеді :
Вертикалды – басқару - Жалпы басқару;
функцияларының
(ұйымның барлық - технологиялық
элементтері іс-әрекетін (технология енгізу);
мақсатты үйлестіру және - экономикалық;
интеграциялау) атқару - оперативті – жедел
функцияларынан бөлу жоспарларды құру және
оларды шағын ұжымдар
мен жекелеген
атқарушыларға жеткізу;
- Персоналды басқару
Вертикалды еңбек бөлінісіндегі басқару
Вертикалды еңбек деңгейлері:
бөлінісіндегі - жоғарғы - президент, бас директор, директор
бірнеше орынбасары, вице-президент, директорлар
кеңесінің мүшелері, басқарма. Олар
жағдайлар: акционерлер (меншік иелері)
- интеллектуалды қызығушылықтары мен қажеттіліктерін
(басқару шешімін орындауға бағытталған негізгі функцияларды
атқарады, ұйымның даму стратегиясы мен
даярлау және іскерлік саясатын анықтайды.
қабылдау); - орта – филиал жетекшілері, бағдарлама
- ерікті (басқару жетекшілері, бөлім, цех басшылары. Олар кең
міндеттер шеңберіне ие, шешім қабылдауда
шешімін жүзеге дербестікке ие, жоғарғы басқармамен
асыру) қабылданған стратегияны орындайды,
тапсырманың бөлімшелерге жетіп, орындалуы
үшін жауап береді.
- төменгі – ауысым жетекшілері, шеберлер,
бригадирлер. Олар басқарушы емес
жұмыскерлермен тікелей байланыста, оларға
тапсырмаларды жеткізіп, олардың
атқарылуын тексереді
Сурет 1 – Вертикалды (көлденең) еңбек бөлінісі

Басқарудың жоғарғы Бас жетекші (президент,
деңгейі директор)

Басқарудың орта Департамент жетекшілері
деңгейі (басқарушылар)

Топтар, бригада, учаске
Басқарудың төмен
жетекшелері
деңгейі

Жұмыскерлер
- функционалды (жұмыскерлердің мамандануы); • Горизонталды
- тауарлы-салалық (белгілі іс-әрекет түрі бойынша дифференциация жекелеген
мамандану);
- Біліктілік белгілері бойынша (іс-әрекет түрін құрылымдық бірліктер арасында
анықтауда жұмыстың күрделілігі ескеріледі). еңбектің бқліну дәрежесін
сипаттайды. Ұйымда арнайы
білім мен дағдыны талап ететін
түрлі салалар көбірек болса,
соғұрлым ол күрделірек болып
табылады.
• Горизонталды мамандану
функциялардың жіктелуіне
бағытталған. Ол бір немесе
бірнеше жұмыскерлермен
орындала алатын жұмыстың
анықталуын (түрлі
тапсырмаларды біріктіру) және
түрлі жұмыс арасындағы өзара
байланысты анықтауды қамтиды
Басқарудың жоғарғы деңгейі

Орта деңгей Орта деңгей Орта деңгей

Атқарушылар
Сурет 2 – Горизонталды (тік) еңбек бөлінісі
2-ші суретте келтірілген горизонталды еңбек
бөлінісінде бақылаумен қамту және функционализация
сипатталған
Бақылаумен қамту – бұл бір жетекші алдында есеп беретін
бағыныштылар саны.
Функционализация – бұл ұйым мақсаттарына қол жеткізу
үшін орындалуы тиіс тапсырмалар түрі.
Жоғарғы деңгей жетекшісі (ЖДЖ) орта буын жетекшілерін
(ОБЖ) (3 жетекші) тікелей бақылайды – өндіріс,
бухгалтерлік есеп және маркетинг бойынша.
Орта буын жетекшілері төменгі буын жетекшілерін тікелей
бақылайды (ТБЖ), олар атқарушыларды бақылайды.
Осыны функционализация ретінде қарастыруға болады,
оның нәтижесінде қандай да бір мамандандырылған
бөлімшелер туындайды.
Басқарушылық процестер – бұл Кез-келген басқарушылық іс-
шешімдер өңделіп, әрекет келесі кезеңдерден
шешілетін, өндіріс барысы құралады:
реттеліп, үйлестірілетін,
бағдарламаның іске асырылу 1) Ақпарат алу және талдау;
нақтылығы бақыланатын, 2) Шешім өңдеу және
атқарылған жұмыс талданып, қабылдау;
есепке алынатын процестер
3) Олардың орындалуын
ұйымдастыру;
4) Алынған нәтижелерді
бақылау, бағалау, кейінгі іс-
әрекет барысына түзетулер
енгізу;
5) Атқарушыларды
ынталандыру, жазалау.
Басқарушылық процестердің ерекшеліктерін
анықтау факторлары:

Объективті (ұйым/бөлімше іс- Субъективті (басқарма мен
әрекетінің сипаты және саласы, персоналдың қызығушылықтары,
құрылымы) бейресми байланыстар)

ЦИКЛ
фазалары

Шешім қабылдау
Атқару Ақпаратты жинау,
(әрекет ету мақсаты
(ұйым өңдеу, талдау және
мен
элементтеріне бақылау (кері
бағдарламаларын байланыс)
ықпал ету)
анықтау)
Басқарушыл Менеджер жекелеген Формалары: эвристикалық, әкімшілік,
ық еңбек шешімдердің операторлық.
дайындалып, жүзеге Эвристикалық еңбек – мәселені зерттеу
асырылуын және оны шешу нұсқаларын өңдеу
қамтамасыз ететін әрекеттерінің жиынтығы;
әрекеттер мен Әкімшілік еңбек – бағыныштылар іс-әрекет
Басқару операциялар бақылау, үйлестіру, бұйрық беру,
процесінің жиынтығы мотивация, т.б.
элементтері Операторлық еңбек – өндірістік және
басқарушылық процестерді қажетті
ақпаратпен техникалық қамтамасыз ету

Еңбек заты Сәйкес мәселе мен оны жеңу тәсілдері туралы ақпарат
Еңбек Ақпаратпен жасалатын операцияларды жүзеге асыруға қажеттінің
құралдары барлығы — компьютерлер, телефондар, және т.б.
Менеджмент жүйесіндегі кәсіпкерлік

Заманауи менеджменттің маңызды
функциясы - кәсіпкерлік.

Кәсіпкерлік іс-әрекет – мақсатқа жетуге
бағытталған азаматтардың дербес іс-әрекеті
(өндіріс факторларын пайда алу мақсатымен
біріктіру).
Кесте 1 – Кәсіпкерлік теориясы дамуының теориялы қ-әдіснамалы қ негізі
Автор Кәсіпкерлік Мәні, сипаттамасы
теориясының дамуына
салымы

Р. Кантильон “Кәсіпкер” терминін Ол белгілі бағамен өндіріс құралдарын сатып ала
(1680-1734) ғылыми айналымға отырып, олардың көмегімен тауар өндіріп, оларды
енгізді шығынмен салыстырғанда неғұрлым жоғары
бағамен сатуға ұмтылатын субъект (мұнда сату
бағасы оған белгісіз - үнемі тәуекелге бару)

Жан Батист Кәсіпкерлікті көп Кәсіпкер – ұдайы өндіріс процесінің басты тұлғасы
Сэй функционалды іс-әрекет
(1767-1832) ретінде қарастырды

Макконел К. Кәсіпкерлің 4 өзара 1) Ол өндіріс факторларын тауарлар мен
және Брю С. байланысты қызметтердің бірегей жүйесіне біріктіру идеясына
функцияларын атап өтту ие; 2) бизнес жүргізу бойынша негізгі шешім
қабылдауда маңызды мәселені шешеді; 3) бұл
новатор; 4) тәуекелге бел буатын адам

Американдық индустрияның негіздері 100 жыл бұрын мынадай кәсіпкерлермен қаланған
болатын : Джон Рокфеллер (болат), Дж. Морган (банк ісі), Генри Форд (автокөлік). Бүгіндері
бүкіл әлемде компьютерлік техника мен бағдарламалық өнім саласындағы белгілі кәсіпкердің
есемі танымал (Билл Гейтс)
Кәсіпкерлік – алдымен Менеджмент – содан кейін
оның менеджменті
іс ұйымдастырылады ұйымдастырылады

Кәсіпкерлік саласы кәсіпкерлік
идеяның өңделуін, Менеджмент саласы
ресурстарды іздеу және ресурстардың тиімді
оларды тиімді пайдалану пайдаланылуың
тәсілдерін анықтауды қамтиды қамтамасыз ету
процестерін қамтиды
Менеджердің шынайы кәсіпкерлік іс-әрекетінің мақсаты – ағымдық
пайда алу ғана емес, сонымен қатар пайдалылық әлеуетін оңтайландыру,
яғни айтарлықтай ұзақ уақытта пайда алуды қамтамасыз ету:
- Кез-келген кәсіпкер бір уақытта менеджер болып табылады. Оған іс-әрекет
саласын кәсіби білу және өндірістік-өткізу, маркетингтік іс-әрекетті басқару
теориясы мен тәжірибесі саласындағы белгілі білімдердің болуы тән;
- Кәсіпкерлік іс-әрекет өндірістік мәселелерді шешуге қатысты
шығармашылық стандартты емес тәсілдемемен сипатталады;
- Ынталандырудың кәсіпкерлік жүйесі өткен іс-әрекет пен тұрақты нәтижелер
үшін сыйақылауды қарастыратын жүйелермен салыстырғанда
шығармашылық пен инициатива үшін ынталандыруды қарастырады;
- Менеджердің кәсіпкерлік іс-әрекеті белгілі ақпарат жүйесіне сүйенеді.
Мұнда өндіру және өткізу мүмкіндігі, нарықтық конъюнктура туралы
ақпаратқа айрықша назар аударылады;
- Мақсатқа қол жеткізу үшін менеджер-кәсіпкер басқарудың иілмелі және
өзгермелі ұйымдық құрылымдары мен формаларын пайдаланады.
Иілмелілік – бұл жаңа жағдайда өзгеріп, бейімделу қабілеті
Сұрақ 3. Ұйымның ішкі ортасы туралы түсінік. Сыртқы орта
туралы түсінік
Кадрлық – менеджерлер мен жұмыскерлердің өзара
әрекеттестігі; кадрларды жалдау, оқыту және алға
жылжыту; еңбек нәтижелерін бағалау және ынталандыру;
жұмыскерлер арасында қатынасты қолдау
Ұйымдық: коммуникациялық процестер; ұйымдық
құрылымдар; нормалар, ережелер, процедуралар;
Ұйымның ішкі ортасы құқықтар мен жауапкершілікті бөлу; бағыну иерархиясы
– ұйым шеңберінде
болатын жалпы орта
Өндірістік: өнім дайныдау; жабдықтау, қоймалық
бөлігі. Ішкі орта бірнеше
шаруашылық жүргізу, технологиялық паркке қызмет
бөліктерге (олардың
көрсету; зерттеулер мен өңдеулер жүзеге асыру
әрқайсысы ұйымның
негізгі процестері мен
Маркетингтік: өнім өндірумен байланысты процестер.
элементтерінің жиынын
Бұл өнім стратегиясы, баға белгілеу стратегиясы, өнімді
қамтиды) ие:
нарыққа шығару стратегиясы; өткізу нарықтары мен
бөлу жүйелерін таңдау

Қаржылық: ұйымдағы ақша қаражаттарының тиімді
пайдаланылу және қозғалуын қамтамасыз етумен
байланысты процестер
Сурет 1 – Ұйымның ішкі айнымалыларының өзара әрекеттесуі

технологиялар

адамдар мақсаттар құрылым

міндеттер
Ішкі факторлар менеджмент тұрғысынан реттелетін және
бақыланатын ішкі ортаның айнымалылары деп аталады.
Ішкі ортаның басты элементтері:
1) мақсаттар - нақты түпкілікті жағдай немесе қалаулы нәтиже.
Жалпы немесе басты мақсат миссия деп аталады . Ма қсаттар
жоспарлау процесінда орнатылады.
2) құрылым - бірегей жүйедегі басқару бөлімшелері, сатыларының
саны мен құрамы. Оның мәні – ұйым ма қсаттарына тиімді қол
жеткізуді қамтамасыз ету.
3) міндет - бекітілген мерзімде алдын ала анықталған тәсілмен
орындалуы тиіс жұмыс. Олар 3 топқа жіктеледі: адамдармен
жұмыс, ақпаратпен жұмыс, заттармен жұмыс.
4) технология - жекелеген жұмыс арасындағы байланыстардың
қабылданған тәртібі.
5) адамдар - ұйым ұжымы.
6) ұйымдық мәдениет - жекелеген жұмыскер іс-әрекетіне, оның
жұмыс нәтижесіне ықпал ететін құндылықтар, сенімдер ж үйесі
Сыртқы орта – ұйымның іс-әрекетін өзгерте отырып, оған сырттан
ықпал ететін элементтер, факторлар мен күштер жиынты ғы

Тура әсер ету ортасы Жанама әсер ету ортасы
(микро орта) (макро орта)

Тұтынушылар Экономикалық факторлар

Бәсекелестер Әлеуметтік-мәдени факторлар

Жабдықтаушылар Технологиялық факторлар

Еңбек нарығы Халықаралық фактор
Сыртқы орта мынадай элементтермен
сипатталады (4 элемент):
• өзара байланыстылық - бұл бір факторлардың
екіншісіне ықпал ету деңгейі, яғни бір фактордың
өзгеруі қаншалықты екінші факторға ықпал етеді.
• күрделілік - бұл ұйым әрекет етуі тиіс факторлар
саны мен олардың өзгеру дәрежесі.
• жылжымалылық (қозғалғыштық) – бұл сыртқы
факторлардың өзгерісі жүзеге асатын жылдамдық.
• анықсыздық (белгісіздік) – бұл ұйым ие болатын
ақпарат санының оның нақтылығына қатынасы

Ұқсас жұмыстар

Ұйымның ішкі және сыртқы ортасы

КӘСІПОРЫН БАСҚАРУ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ

Ұйымның ішкі ортасы

Кәсіпкерлердің ішкі және сыртқы экономикалық қызметтерінің кейбір аспектілері

БАСҚАРУ ПРОЦЕСІНІҢ МАҚСАТЫ

Лидер менеджер

Ұйым персоналын басқару

ҰЙЫМ ТҮСІНІГІ МЕН ТҮРЛЕРІ

ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ

Формальді және Формальді емес ұйымдар

Пәндер