КƏСІПКЕР

Қазақстан Республикасының 1995 жыл 30 тамыздағы Конституциясының 26-бабының 4 тармағына сəйкес:

«. . Әркiмнiң кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне, өз мүлкiн кез келген заңды кәсiпкерлiк қызмет үшiн еркiн пайдалануға құқығы бар. Монополистiк қызмет заңмен реттеледi әрi шектеледi. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады. »

КƏСІПКЕР - өз ісін құра отырып, тəуекелге бас тігуге жəне эксперимент жасауға əзір, өз өмірін өзгерткісі келетін əрі қажырлы түрде көп еңбек етуге даяр адам.

КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ СУБЬЕКТІЛЕРІНІҢ

НЕГІЗГІ БЕЛГІЛЕРІ:

коммерциялық және коммерциялық емес

Мемлекеттік кәсіпкерлік

КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ САНАТТАРЫ

ОРТА КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІ:

1) есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорлардың айналымына байланысты әрекетті;

2) акцизделетін өнімді өндіруді, көтерме саудада өткізуді; 3) астық сақтау жөніндегі қызметті; 4) лотереялар өткізуді; 5) ойын бизнесі саласындағы қызметті; 6) радиоактивті материалдардың айналымына байланысты қызметті; 7) банк қызметін және сақтандыру қызметті; 8) аудиторлық қызметті; 9) бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызметті; 10) кредиттік бюролар қызметін; 11) күзет қызметін; 12) азаматтық және қызметтік қару мен оның патрондарының айналымына байланысты қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар

Құқықсубьектілік құқықтар мен міндеттердің жиынтығы.

құқық+міндет=құқықсубьектілік

Кәсіпкердің құқықтық мәртебесі:

жалпы (құқық субъектісі), ерекше (азаматтық құқық субъектісі) және

жеке кәсіпкерлік әрекет ету субъектісі) .

кәсіпкерлік әрекет ету субъектісі болу үшін, алдымен азаматтық құқықтар мен міндерттерге ие болған тұлға болу қажет.

КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ:

1) кәсіпкерлік қызметтің кез келген түрлерін жүзеге асыруға, тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер нарықтарына қол жеткізу еркіндігінің болуына;

2) ҚР заңдарына сәйкес жалдамалы еңбекті пайдалана отырып, кәсіпкерлікті жүзеге асыруға;

3) ҚР заңдарында көзделген тәртіппен филиалдар мен өкілдіктер құруға;

4) өндірілетін тауарларға, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге бағаны дербес белгілеуге;

5) тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің сапасын бақылауды дербес жүзеге асыруға;

6) сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыруға;

7) кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерін құруға;

8) ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арқылы сараптамалық кеңестердің жұмысына қатысуға;

9) кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын бұзған және заңды мүдделерін іске асыруына кедергі келтірген адамдарды жауаптылыққа тарту мәселелері бойынша құқық қорғау органдарына және өзге де мемлекеттік органдарға жүгінуге;

10) өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа, төрелікке, Қазақстан кәсіпкерлерінің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілге және өзге де органдарға жүгінуге;

11) татуласу рәсімдері арқылы дауларды реттеуге құқығы бар;

КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ МІНДЕТТЕРІ:

1) ҚР заңнамасын, жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін сақтауға;

2) ҚР заңнамасының талаптарына сәйкес тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз етуге;

3) тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер туралы толық және анық ақпарат беруге;

4) қызметті немесе әрекеттерді (операцияларды) жүзеге асыруды бастау үшін «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» ҚР Заңына сәйкес рұқсат алуға не хабарлама жіберуге;

5) ҚР заңдарында көзделген жағдайларда азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыруды жүзеге асыруға;

6) табиғатты сақтауға, табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға;

7) табиғи және энергетикалық ресурстарды пайдаланудың және қызметті жүзеге асыру процесінде оларды басқарудың тиімділігін арттыруға міндетті;

МЕМЛЕКЕТТЕН РҰҚСАТ АЛУ

Дара (жеке) кәсіпкерлік

Өзіндік кәсіпкерлік

бiр жеке тұлға өзiне меншiк құқығымен тиесiлi мүлiк негiзiнде, мүлiктi пайдалануға және оған иелiк етуге жол беретiн өзге де құқыққа орай дербес жүзеге асырады

Өзiндiк кәсiпкерлiк фермер қожалығы нысаны пайдаланыла отырып, жүзеге асырылуы мүмкін

Жай серіктестік ортақ үлестік меншік негізінде.

Бірлескен кәсіпкерлік

Азаматтар тобымен

(дара кәсіпкерлер тобы)

Ерлі-зайыптылар кәсіпкерлігі (ерлі-зайыптылардың ортақ біріккен жекеменшігі негізінде)

Отбасылық кәсіпкерлік

Ол мынандай негіздерде жүзеге асады:

шаруа (фермерлік) қожалықтың ортақ біріккен жекеменшігі негізінде;

жекешелендірілген баспанаға ортақ біріккен жекеменшік негізінде

ДАРА КӘСІПКЕРЛЕРДІ МЕМЛЕКЕТТІК ТІРКЕУ:

Жеке кәсiпкерлiктi заңды тұлға құрмай жүзеге асыратын жеке тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу дара кәсiпкер ретiнде мемлекеттiк тiркеу кезiнде мәлiмделген орналасқан жерi бойынша мемлекеттік кіріс органында дара кәсiпкер ретiнде есепке қоюды білдіреді

Дара кәсіпкерлерді мемлекеттiк тiркеу үшін қажетті шарттар:

1) салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілеті орган бекіткен нысан бойынша салықтық өтінішті;

2) дара кәсіпкердің орналасқан жерін растайтын құжатты ұсынады.

Мемлекеттік тіркеу туралы куәлік кәсіпкерлік қызметті заңды тұлға құрмай жүзеге асыратын азаматты дараландыру тәсілі Дара кәсіпкерді (бірлескен дара кәсіпкерлікті) мемлекеттік тіркеу туралы куәлік мерзімсіз болып табылады электрондық құжат нысанында ұсынылады.

Жеке тұлға көрсетілген құжаттарды ұсынған кезден бастап мемлекеттік кіріс органы бір жұмыс күні ішінде дара кәсіпкерді (бірлескен дара кәсіпкерлікті) мемлекеттік тіркеуді жүргізеді не мұндай тіркеуден бас тартады.

ДАРА КӘСIПКЕРДІҢ ҚЫЗМЕТIН МӘЖБҮРЛІ ТОҚТАТУ:

1) ол банкрот деп танылған;

2) тiркеу кезiнде жойылмайтын сипаттағы ҚР заңнамасын бұзушылықтар жiберiлуіне байланысты дара кәсiпкердi тiркеу жарамсыз деп танылған;

3) қызметті ҚР заңнамасын күнтiзбелiк жыл iшiнде бiрнеше рет немесе өрескел бұза отырып жүзеге асырған;

4) ол қайтыс болды деп жарияланған;

5) ол ҚР заңнамасына сәйкес терроризмді және экстремизмді қаржыландыруға байланысты ұйымдар мен тұлғалардың тізбесіне енгізілген;

6) ол хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда соттың шешімі бойынша мәжбүрлеу тәртібімен тоқтатылады.

ЗАҢДЫ ТҰЛҒА - меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi бар және сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, өз атынан мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым.

ҚР АК-тің 33-бабы құқық субъектісі ретінде заңды тұлғаның келесі белгілерін бекітеді:

ұйымдық бірлік;

оқшау мүлік;

дербес мүліктік жауаптылық;

азаматтық айналымға өз атынан түсуі.

Мемлекеттік

кәсіпорын

Ақционерлік

қоғам

Өндірістік

кооператив

Шаруашылық

серіктестіктер

Қоғамдық бірлестік

Мекеме

Тұтыну

кооперативі

Қоғамдық

қор

Ақционерлік

қоғам (қор)

Діни

бірлестік

Өзге де

нысандарда

ЖШС; ҚЖС; КС; ТС

Коммерциялық заңды тұлғалар өз қызметін ҮЛГІ ЖАРҒЫСЫ негізінде жүзеге асырулары мүмкін, оның мазмұны заңды тұлғаның ұйымдық құқықтық формасына байланысты Үкімет қаулысымен белгіленеді.

Егер заңды тұлғаның құрылтайшылары өз қызметін ҮЛГІ ЖАРҒЫ негізінде жүзеге асыруға шешім қабылдаса, онда заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу барысында жарғыны беру талап етілмейді. Сонымен қатар тіркеуші мемлекеттік органдарға ҚР Әділет Министрлігі бекіткен формада нотариалдық тəртіпте куəландырылған өтінішті үш данада береді, тек шағын кəсіпкерліктің субъектісі болып табылатын шаруашылық серіктестіктің өтінішінен басқалары.

Шаруашылық серіктестіктердің кәсіпкерлігі

Қызметі серіктестікке қатысушы болып табылмайтын тұлғалардың инвестициялық және жинақтаушы ақша қорын қоспағанда ақшасы мен басқа мүліктерін тартуға негізделген ұйымдар заң актілеріне сәйкес шаруашылық серіктестігі нысанында құрылады.

Жарғылық капиталы құрылтайшылар салымдарына бөлінген өз қызметінің негізгі мақсаты пайда табу деп есептелінетін заңды тұлға болып табылатын коммерциялық ұйым ШАРУАШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІК болып саналады.

Шаруашылық серіктестіктердің ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛЫ оған қатысушылар салымдар жиынтығынан құрылады.

Шаруашылық серіктестік жарғылық капиталына ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар оның ішінде жерді пайдалану құқығы және интелектуалдық қызмет нәтижелеріне құқықтық және өзге де мүлік болуы мүмкін.

ТОЛЫҚ СЕРІКТЕСТІК (ТС)

Өзінің қатысушылары толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда соның міндеттемелері бойынша өздеріне тиесілі барлық мүлікпен біріккен жауапкершілікте болатын серіктестік.

ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІК (ЖШС)

Бір немесе бірнеше тұлғаның құрған серіктестігі.

ЖШС Жарғылық капиталы құрылтай құжаттарына сəйкес белгілі өлшемге ие үлестерге бөлінген.

ЖШС қатысушылары соның міндеттемелері бойынша жауапкершілікте болмайды жəне қызметімен байланысты болатын залалдардың тəуекелін солардың қосқан салымдарының құны шегінде арқалайды.

ҚОСЫМША ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ ИЕ СЕРІКТЕСТІК (ҚЖС)

өзінің қатысушылары соның міндеттемелері бойынша өздерінің жарғылық капиталға салған салымдары бойынша жауап беретін, ал ол сомалар жеткіліксіз болған жағдайда соған қосымша түрде тиесілі болып келетін мүлік бойынша солар салымдаған салымдарға еселі көлемде жауап беретін серіктестік.

КОММАНДИТТІК (СЕНІМ) СЕРІКТЕСТІК (КС)

Өзінің құрамына толық жауапкершілікке ие (оларды толық жолдастар деп атайды) қатысушылар, сондай - ақ жауапкершілігі шектеулі қатысушылар (салымшылар) кіретін серіктестік танылады.