ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ. Экожүйедегі энергия

Презентация қосу

ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Экожүйедегі энергия
ағымы және химиялық
элементтер айналымы
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Тіршіліктің тұрақты дамуы экожүйедегі үздіксіз
биологиялық айналым нәтижесіне байланысты.
Экожүйедегі тірі ағзалардың химиялық
элементтері қоршаған табиғи ортаға түсіп, одан
соң тірі ағзалар арқылы қайтадан айналымға
ауысатыны белгілі. Осылайша әрбір хим. элемент
тірі ағзаларды әлденеше рет пайдаланып отырады.
Соның нәтижесінде жер бетінде тіршіліктің дамуы
үнемі жүзеге асады.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Биологиялық айналымның негізгі көзі жер
бетінде жасыл өсімдіктердің пайда болуы, яғни
фотосинтездің басталғанынан бастау алады.
Мәселен, атмосферадағы оттегі (О2) айналымы
тірі ағзалар арқылы (тыныс алу т.б.) 2000 жыл,
көмірқышқыл газы (СО2) айналымы 300 жыл, ал
су айналымы 2 млн. жылда бір рет өтіп
отыратыны дәлелденген.
Жоғарыдағы әлемдік биологиялық айналым
үшін энергия қажет. Оның негізгі көзі –Күн
сәулесі. Күн энергиясы биоценозда үнемі әрекет
етеді.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Экожүйенің негізгі қасиеттері:
- заттар мен энергия айналымына
қатысу қабілеттілігі;
-тұрақтылығы;
-резистенттілігі;
-өзінің тепе-теңдігін сақтауы (гомеостаз)
- ашық жүйелілігі;
- өзін-өзі қалыптастыра алуы;
- биологиялық өнімді өндіруі және
ыдыратуға қатысуы;
- өзін-өзі тазартуы.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Табиғи экожүйенің түрлері

Құрлық экожүйелері Су экожүйелері
(биомдар)

Тұщы су экожүйесі Теңіз экожүйелері
(өзендер, көлдер, (теңіздер, мұхиттар)
су қоймасы, бұлақтар,
батпақтар)
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Биоценозда барлық тіршілік иелері қоректену
тізбегіне біріктірілген. Өзара байланысу
нәтижесінде белгілі қоректік буындардан
күрделі трофикалық (қоректік) тор құрылады.
Құрлықтағы қоректену тізбегі қысқа - (3-4
буыннан тұрады). Мыс: ағаш- құрт- құс - жыртқыш
құс.
Су ортасында қоректену тізбегі біршама ұзын:
фитопланктон – зоопланктон - майда балықтар -
жыртқыш балықтар - адам.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Қоректену тізбегінің бірнеше деңгейден тұрады:
I трофикалық деңгей- автотрофты ағзалар-
продуценттер
II трофикалық деңгей - шөпқоректі жануарлар
(фитофагтар) – 1-ші ретті консументтер
III трофикалық деңгей - жыртқыш жануарлар
немесе зоофагтар- 2-ші ретті консументтер.
IV трофикалық деңгей - ірі жыртқыштар 3-ші
ретті консументтер.
V трофикалық деңгей - өлі организмдердегі
заттарды және қалдықтарды тұтынушылар
(редуценттер)- сапрофаг, сапрофиттер,
детритофагтар .
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

ҚОРЕКТІК ТІЗБЕК түрлері
А) Жайылымдық тізбек

Б) Детриттік тізбек В) Қоректік тізбек

Өлі органикалық зат

Микроорганизмдер Ұсақ жануарлар
(бактриялар, (детритофагтар)
саңырауқұлақтар)

Детритофагтардың
жыртқыштары
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Түраралық қарым-
қатынастар
(гетеротиптік
Түраралық қарым- А түрі Вәрекеттер)
түрі Мысал
қатынастардың түрі

Бәсекелестік

Протокооперация

Жыртқыштық

Шартты белгілер:
(+) – жағымды әсер; (-) – жағымсыз әсер; 0 – аталған түрге әсері жоқ
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Экожүйенің гомеостазы және сукцессиясы
Экологиялық жүйелердің ішкі және сыртқы
факторлардың әсеріне тұрақты динамикалық тепе-
теңдік күйі гомеостаз деп аталады. Табиғи
экожүйенің дамуында гомеостаздық күйінде
болғанымен, ол уақыт өткен сайын біртіндеп
өзгеріске ұшырайды. Бұл өзгеріс, ең алдымен
биоценоздық тіршілік иелеріне қатысты жүреді.
Биоценоздағы бір түрлік құрамның екінші бір
биоценоздың түрлік құрамымен алмасуы –
сукцессия деп аталады.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ СУКЦЕССИЯ
(И.Н.Пономорева бойынша)
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Энергиялық пирамида ережесі: Төменгі
деңгейден жоғары деңгейге дейін 10% көп
емес энергия беріледі.
Егер энергияны, өндірілген өнімдерді,
биомасса немесе ағзалар санын әрбір
трофикалық деңгейде үшбұрыш
масштабында бейнелесек, онда олардың
орналасуы пирамида түріне ие болады.
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПИРАМИДА

Үшінші ретті
консументтер
ІІ ретті
жыртқышт
ар
Екінші ретті
консументтер
І ретті
жыртқыштар
Бірінші ретті
консументтер
өсімдікқоректі
жануарлар
Продуценттер
өсімдіктер
ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПИРАМИДАЛАР
(Ч. Элтон, 1927 ж.)
1. САНДАР ПИРАМИДАСЫ (даралар
саны /м 2)

2. БИОМАССАЛАР ПИРАМИДАСЫ (биомассаның құрғақ салмағы,
г/м2 )

3. ЭНЕРГИЯЛАР ПИРАМИДАСЫ (Дж/м2 •
жыл)
НАЗАР АУДАРЫП
ТЫҢДАҒАНДАРЫҢЫЗҒ
А РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Экология пирамидасының түрлері

Экология бөлімі

Тірі зат

Экологиялық пирамида

Биомасса пирамидасы - қоректік тізбектің бірінші деңгейінен екінші деңгейіне берілетін органикикалық заттар массасы

Бірлестіктер экологиясы

Бірлестіктер экологиясы және экожүйедегі энергия

Химиялық ластанудың адам денсеулығына әсері

Экологиялық пирамидалар

Табиғатты қорғаудың мақсаты - экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Пәндер