XIXҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫ МЕН XX ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ АНГЛИЯНЫҢ САЯСИ- ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ

XIXғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басындағы Англияның саяси-экономикалық дамуы

Саяси партиялар

Англияның саяси аренасында бірнеше саяси партия әрекет етті. 19 ғасырдың ортасынан бастап консервативтік партия атағын тори партиясы ірі жер иеленушілердің, ірі кеме иелерімен саудагерлердің мүддесін қорғады. Консервативтік партия тірегі фермерлер болды. Көрнекті партия виги болды, кейіннен либералдар партиясы деп аталды. Либералдар сауда-өнеркәсіп буржуазиясының мүддесіне қызмет етті. 19 ғасырдың 50-60 жылдары Англияда жетекші партия рөлін либералдық партия атқарды.

Буржуазиялық партиялардан басқа чартистер де рөл атқарды.

Көп жыл басымдық көрсетіп келген 2 партияның да әсері бәсеңдеп, тұрғындардың өмірі мен еңбегін бақылайтын корольдық комиссиялар құрыла бастады. Онда екі партияның өкілдері бірігіп қызмет атқарды. Біртіндеп бақталастық ығыстырыла бастады.

ХІХ ғасырдың ІІ жартысындағы парламенттік реформалар

Англияда жұмысшы қозғалысы саяси күшке айналуына байланысты буржуазияны олардан көмек сұрауға мәжбүр етті. Жұмысшыларды сайлауға қосқан жағдайда олардың дауысын жинауға тырысқан екі партия соған байланысты жаңа парламенттік реформаны ұсынды.

1868 жылы У. Гластон мүліктік цензді төмендетуді ұсынып, соның негізінде жұмысшыларға дауыс беруді көздеді. Бірақ парламент бұл жобаны бекітпеді.

1866жылы крнсерваторлар үкіметі құрылды. Бенжамин Дизраэли парламенттік реформаның өз нұсқасын ұсынды. Онда мүліктік цензді төмендетіп қана қоймай, ірі өнеркәсіп қалалар өкілдіктерін кеңейтуді ұсынды. Бұл бәріне ұнады.

Нәтижесі:1867ж парламент реформасы қабылданды. Мүліктік ценз төмендетілді. Сайлаушылар саны 2, 5млн-ға жетті. өнеркәсіпке тиімді болды, жұмысшылар сайлау құқығына ие болды.

1868 ж консерваторлар жеңілді. Үкіметті либералдар құрды. примьер министр У. Гластон болды. Дауыс беру құпия түрінде жүрді.

1884ж халықтық өкілеттілік туралы заң қабылданып, дауыс беру құқығы 21жасқа толған, үйі бар ерлерге берілді.

1886ж <шіріген жерлер>құқығы толығымен жойылды.

Жарты жылға созылған реформа нәтижесі:Британияның саяси құрылысы демократиялық сипат алды. 1886ж-ғы сайлауда 5, 7 млн адам қатысты.

70- жылдарда Ұлыбритания экономикалық дамуына байланысты ең күшті мемл-ке айналды. Экономикалық өмірде қатерлі дабыл пайда болды. Өнімнің өсуі төмендеді.

19-ғ-ң орт Англия ӘЛЕМДІК БАНКИРГЕ айналды.

ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басындағы Англия

ХХ ғасырдың басында елде ірі монополиялық бірлестіктер пайда бола бастады. Әскери өнеркәсіпте -олар акционерлік капиталы 12 млн фунт стерлинг Виккерс және 9, 5 млн фунт стерлинк капиталымен Армстронг концерндері еді. Жеңіл өнеркәсіпте монополиялар темекі, тұз, түс-қағаз т. б трестері түрінде пайда болды.