Жазық тар

Презентация қосу

р
Жазық
тар
Тегіс, ормансыз, шөп өскен
Жер бетінің аз тілімденген,
даланы жазықтарда
тегіс немесе белесті болып
көкжиек жан-жақтың
келген кең алқабын жазық деп
бәріне бірдей ашық және
атайды. Жазықтың жеке
мүлдем түзу сызықпен
бөліктері биіктігі жөнінен бір-
шектелген. Бұл – тегіс
бірінен шамалы айырма
жазық.
жасайды.

ЖАЗЫҚ
ТУРАЛЫ
Жазықтардың екінші түрі –
төбелі жазықтар. Төбелі
жазықтардың жер бедері
көбінесе күрделі болады. Онда
жеке төбелер мен шоқылар, сай
Жазықтардың
беті әдетте бір
жағына қарай
еңіс болып
келеді.
Өзендердің ағу
бағыты да осы
еңіске сәйкес
Жазықтың пайдасы
Жазықтар адамның шаруашылық
әрекетіне қолайлы. Елді мекендердің
көбі жазықтарда орналасқан. Тегіс
жерлер егін егуге, тас жолдар мен
темір жолдарды, өнеркәсіп
құрылыстарын салуға қолайлы.
Сондықтан адамдар жазықтарды
ежелден бері жан-жақты пайдаланып
келеді. Қазіргі кезде Жер шарындағы
халықтың басым көпшілігі жазықтарда
қоныстанған.
Қырат
Абсолют биіктігі 200
м-ден 500м-ге
дейінгі жазықтар
қырат жазықтар деп
аталады Қырат
жазықтар
физикалық
500
Үстірт
м-ден астам биіктіктегі
жазықтар таулы үстірттерге
жатады. Таулы үстірттер
картада қоңырқай сарғыш
түспен белгіленеді.
Еуразияның солтүстігінде
Енисей мен Лена өзендерінің
аралығын кең-байтақ Орта
Сібір таулы үстірті алып жатыр.
Африканың да көп жері таулы
үстірт болып келеді.
Жазықтардың пайда
болуы
Жазықтар шығу Жер шарында
өзендердің тосқындары
тегіне қарай мен шөгінділерінен
бірнеше түрге пайда болған жазықтар
да бар. Мұндай
бөлінеді. Бұрын жазықтарды құрайтын
теңіз түбі болып, қиыршық, құм,
кейін көтерілудің саздардан тұратын
шөгінді жыныстардың
нәтижесінде қалыңдығы кейде
пайда болған бірнеше жүз метрге
жетеді. Осындай
жазықтарды жазықтарға Ұлы Қытай
алғашқы жазығы, Оңтүстік
жазықтар деп Америкадағы Парана
өзенінің бойындағы Ла-
атайды. Осындай Плата, Азиядағы
Сонымен бірге таулардың
ұзақ бұзылу үрдісінің
нәтижесінде пайда болған
жазықтар да кездеседі.
Мұндай жазықтар
қатпарлануға ұшыраған
қатты тау жыныстары
қабатынан тұрады.
Сондықтан олар төбелі
болып келеді. Төбелі
Жазықтардың өзгеруі
Жазықтарда ішкі
күштердің әсерінен
баяу тербеліс
қозғалыстары
байқалады.
Жазықтар сыртқы
күштердің әсерінен
әр түрлі өзгерістерге
ұшырайды.
Жыралар мен сайлар
Жазықтарды көктемде Егер уақытында шара
еріген қар суы мен қолданбаса, жыра әрі
нөсер жаңбырдан пайда қарай тарамдалып ұлғая
болған беткі ағыстар береді де, шаруашылыққа
қатты тілімдейді. пайдаланатын жерлерді,
яғни егістіктің, бау-
Уақытша ағыстардың
бақшаның орнын, жолды
әрекетінің нәтижесінде
тілімдеп бүлдіреді, түрлі
жыралар мен сайлар құрылыстарға залал
түзіледі. Жыра әдетте келтіреді. Оның ұлғаюын
өсімдігінен айрылған тоқтату үшін бас жағына
жалаңаш беткейлерді көң, қиыршық тас төгеді,
судың жыруынан пайда түбіне және беткейлеріне
болады. Жыраның шым төсеп, өсімдік өсуіне
беткейлері тік жарлы, жағдай жасайды.
бас жағы тарамдалып
келеді
әрекетінен де көп
өзгереді. Жел қатты
жыныстарды
бөлшектеп, үгінділерін
ұшырып әкетіп
отырады. Шөлдерде,
далаларда, жыртылған
Сай да – жыра сияқты
жерлерде, теңіз
жағаларында желдің ұзынша ойыс. Оның
жырадан айырмасы
әрекеті күшті жүреді.
беткейлері түйетайлы,
табаны мен беткейлері
шымды келеді де, шөп
және бұта
өсімдіктерінің өсуіне
қолайлы болады.
Шағылдың биіктігі жағаға
жиналған құмның молдығына
және желдің күшіне
байланысты 20 – 30 м-ден 50 –
100м-ге дейін барады, кейде
одан да асып кетеді.

Үлкен шағылдар жылына 1
метрден 20 метрге дейін
сырғып, орнын ауыстырады,
ал шағын шағылдар қатты
дауылдарда тәулігіне 2 – 3м-
ге дейін сырғиды. Жылжыған
шағылдар орманды, егістікті,
бақтарды, елді мекендерді
басып қалады.
Ұлы жазықтар (ағылш. Great Plains) - Оңтүстік
Канаданы алып жатқан, Сеңгір таулары мен
Миссисипи өзенінің арасындағы кең алқапты
қамти отырып, оңтүстікке қарай созыла түседі.
Елдер АҚШ
Канада

Теңiз деңгейiнен 700—1800 м
биіктігі

Солтүстіктен 3600 км
оңтүстікке
дейінгі
қашықтық

Батыстан 800 км
шығысқа
Ұлы жазықтар дейінгі
қашықтық
ағылш. Great Plains
Ұлы жазық тар Ортаққ орда

Ұқсас жұмыстар

Шань жазығы

Тік бұрышты жазық координаталар жүйесі

Транспорттық және тұтынушылық тара және қаптамалар

Тектоникалық көлдер

Жамбас сүйегі

Қабырғалар мен қаңңа бөлшектері

Пәндер