ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Презентация қосу

Абылай хан атындағы Халықаралық қатынастар және
Әлем тілдер университеті

Факультет:”Экономика және құқық”
Мамандық:”Халықаралық құқық”
Топ:242
Орындаған:Ғайнеденова Айнагүл
Қабылдаған:Аралбаева А.А.
ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ
ЭТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
ЖОСПАР:

I. Құқық қорғау органы
II. Құқық қорғау қызметі және түрлері
III. Құқық қорғау органдарының жалпы сипаттамасы
IV. Құқық қорғау қызметтерінің адамгершілік сипаты
V. Құқық қорғау қызметінің негізгі этикасы
VI. Қорытынды
VII.Пайдаланылған әдебиет
Құқық қорғау органы

Кез келген мемлекет өмірдің барлық қоғамдық салаларында, адамдар
арасындағы өзара қарым-қатынастарда қатаң тәртіп пен сақтықты орнатуға
мүдделі. Онсыз қоғамның бірқалапты дамуы, экономиканың,мәдениеттің,
игіліктің көтерілуі және халықтың қауіпсіздігінің артуы мүмкін емес.
Сондықтан мемлекет азаматтардың, олардың бірлестіктерінің,
шаруашылық ұйымдардының, мемлекеттік органдарының, олардың
лауазымды адамдарының құқықтары мен міндеттерін, жауапкершілігін
белгілейді. Мемлекет өзі қабылдаған заңдарды барлық адамдардың қатаң
сақтауын, заңдардың талаптарын бұзушылардың заңмен жауапқа тартылуын
әрдайым қадағалап отырады.
Мемлекеттің мұндай қызметі, яғни заңдар талаптарынан ауытқуларға жол
бермеу үшін азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жөнінде,
шаруашылық және қоғамдық ұйымдардың, мемлекеттік органдардың
қызметіндегі белгіленген тәртіпті сақтау – бақылау және қадағалау қызметі
деп аталады.
Құқық қорғау қызметі және түрлері

Қазақстан Республикасында қандай құқық қорғау органдары құрылған.
Оған мыналар жатады: полиция органдары, ұлттық қауіпсіздік органдары,
прокуратура, әділет министрлігі, әр алуан мемлекеттік инспекциялар ( өрт,
санитарлық, қаржы және т.б., сот органдары,адвокатура, нотариаттар,
кедендік органдар, ішкі және шекара әскерлері, Президент күзетінің
қызметі және т.б.
Құқық қорғау органдары, негізінен, Қазақстан Республикасының Ішкі
істер министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Прокуратураның
және Әділет министрлігінің құрамында әрекет етеді.
Құқық қорғау қызметі

Құқық қорғау қызметі кез келген тәсілмен ғана емес, ықпал етудің заңдық
шараларын қолданудың көмегімен жүзеге асырылады. Олардың қатарына
заңмен белгіленетін мемлекеттік мәжбүрлеу және жазалау шараларын
жатқызуға болады. Мемлекеттік мәжбүрлеудің төрт түрі белгілі:

1) қылмыстық-құқықтық (қылмыс жасаған жағдайда)
2) азаматтық-құықтық (қылмыстық жауапкершілікке әкеліп соқтырмайтын
мүліктік зиян келтірілген жағдайда);
3) әкімшілік-құқықтық (әкімшілікке теріс қылық жасау; мысалы, ұсақ
бұзақылық, қоғамдық орындарда алкогольді ішімдіктер ішу);
4) тәртіптік (өзінің еңбек ету және басқа міндеттерін атқармау немесе олар ға
салдыр-салақ қарау).
Құқық қорғау органдарының жалпы сипаттамасы

Заң құқық қорғау органдарынан заңның немесе өзге де құқықтық
актілердің белгіленген тапсырмаларына ғана сәйкес келетін заң жөнімен ықпал
ету шараларын қолдануды талап етеді. Егер заң бойынша суы қ қаруды са қтау
тәртібін бұзғаны үшін айыппұл түріндегі санкция қарастырылған болса,
әкімшілік жолымен тұтқынға алуды қолдануға болмайды.
Құқық қорғау қызметі белгілі бір тәртіптің аясында орындалады. Мысалы,
қылмыстық, әкімшілік немесе тәртіптік жазалау шараларын қолдану шегін
қажетті тексерулер жүргізбей тұрып айқындауға болмайды.Құқық қоргау
органдары заңдылықты бұзуға жол бермейді, құқықты қалпына келтіреді,
құқық бұзушылықтың жағымсыз зардаптарын жояды. Қылмыстың жасалуына
итермелеген себеп пен жағдай және қылмыстылықтың жолын кесу шараларын
қабылдау.
заңдылық адамның құқықтары мен
барлығының заң бостандықтарын басым
алдындағы теңдігі қамтамасыз ету

қағидаттары

құқық қорғау органдарының
құқық қорғау органдары
қызметкерлеріне саяси партияларда
қызметкерлерінің этикалық
болуға тыйым салу
нормаларын сақтау
Құқық қорғау қызметтерінің адамгершілік сипаты
Адамгершілік түсінігі зорлыққа қайшы келмейді, керісінше, онымен белгілі
бір байланыста болады. Басқаша айтқанда, зорлық, басқа кезкелген əрекет
сияқты, адамгершілік сипатта болуы да, болмауы да мүмкін. Бұл бағыт бізге
құқыққорғау органдары қызметінің адамгершілік мазмұнын қарастыруға
мүмкіндік береді.Құқыққорғау органдарының қызметі туралы нақты
білмейтін тұлғалар бұл жұмыстың адамгершілік мазмұны туралы
ойланбайды да. Қарапайым, бұл қызметке қатысы жоқ адамның көзқарасы
бойынша бұл құрылымдар тек қорқыту жəне зорлау құралдарын ғана
қолданады және олардың ойынша, бұл саладағы талаптар — осы
құралдарды қолдану қабілетіне қойылатын талаптар. Олар құқыққорғау
органдары қызметкерлерінің жұмысында төмендегідей адамгершілік
қасиеттердің ерекше роль атқаратынын білмейді де: адалдық, адамдар ға
деген махаббат, əділеттілік, батылдық, қоғам алдындағы өз əрекеттері үшін
жоғары жауаптылық жəне т.б. Қызметкерде аталған қасиеттердің болуы
оның кəсібилігінің міндетті өлшемі болып табылады.
Олардың бойында осы қасиеттерді тəрбиелеуге басшылардың, тəрбие жəне
кадр апараты қызметкерлерінің, қызметтік ұжымдардың барлық ісəрекеттері
бағытталған. Қызметтің бұл жағына талаптарды қоғам да, қызметтік
құжаттар да қояды. Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің өз
əрекеттерінің қаншалықты əділ екендігі жөнінде тұрақты түрде ойлануы
заңды да. Мұндай жағдайда өз əрекеттеріне заң тұрғысынан ғана емес,
сонымен қатар, адамгершілік, арұят тұрғысынан да баға бере алған
қызметкерді ғана жоғары кəсібилік ерекшелендіреді. Жеке тұлғаның жо ғары
моральдық қасиеттері ретінде қарастырылатын адам мінезінің түрлері
құқыққорғау органдары қызметкерлерінің қызметтік ісəрекеттерінің
ажырамас бөлігі, олардың кəсіби шеберлігінің, адамгершілік жəне мəдени
даму деңгейінің көрсеткіші болып табылады.
Азаматтар заңды əділетсз, адамгершілік пен адамдыққа қарсы деп тапса,
онда оны орындау қарамақайшы, яғни, қоғамды тұрақсыздандыратын
нəтижеге алып келеді.
Неге бұл жерде мəселе осылай қойылған? Себебі, ең алдымен,
құқыққорғау органдарында заңға қызмет етемін деп ойлап, өз міндеттерін
ешбір жүрексіз, заң əріптерінің артынан тірі адамды көрмей орындайтын
қызметкерлердің болуы. құқыққорғау органдары қызметкерлерінің басты
міндеттернің бірі — өзінің қызметтік борышын орындау, басқаша
айтқанда, заң талаптарын орындауда, оның нəтижесі адамгершілік сипатта
болатындай жəне əлеуметтік əділеттілік талаптарының өмірге енуіне
жағдай жасайтындай қызмет ету.
Сонымен, құқыққорғау органдары қызметкері тұрақты түрде қоғам мен
өзінің қызметтік құрылымының адамгершілік тұрғыдан бірбіріне əсер ету
саласында қызмет атқарады. Бір жағынан, ол қоғамның
адамгершіліктəрбиешілік əсерін сезінеді, екінші жағынан, ол өзі азаматтар ға
тəрбиелік əсер етеді: егер оның заң талаптарын орындауы əлеуметтік
əділеттілік ісіне қызмет етсе жəне оны адамдар терең адамгершілік сипатта
деп сезінсе, оның тəрбиелік əсері оң сипатта болады; ал егер азаматтар б ұл
əрекеттерді əділетсіз жəне адамгершілікке қарсы деп қабылдаса — кері əсері
тиеді. Міне, құқыққорғау органдарындағы тəрбие қызметі осындай
негіздерге сүйенген. Оның көптеген аспектілері бар, бірақ, адамгершілік
сипаттағы тəрбиелеу — органдардың жəне бөлімдердің басшыларының,
тəрбиелеу жəне кадрлық аппарат қызметкерлерінің, қызметтік ұжымдарды ң
тəрбиелік қызметінің аңызды нысаны болып табылады. Адамгершілік
сипаттағы тəрбиелеудің құрамына қызметкерлерде патриоттық жəне
ұжымшылдық сезімдерін, əлеуметтік əділеттілік, адамдарды сыйлау
сезімдерін тəрбиелеу кіреді.
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің қоғам мен мемлекетке
қызмет етуінің адамгершілік мəні — адамдарда заңға деген сыйлы
қарымқатынасты қалыптастырудың, тəрбиелеудің маңызды
факторларының бірі. Халықты құқықтық тəрбиелеуді нығайтудың қаж
еттігін құқықтың қоғамдық қатынастарды реттеудегі ролінің артуымен,
мемлекеттікқұқықтық құрылыс саласындағы халықтың белсенділігінің
өсуімен байланыстыруға болады. Құқыққорғау органдары қызметекерлері
өздеріне тəн арнайы нысандар мен əдістер арқылы азаматтарды
қолданыстағы заңнама туралы кеңінен ақпараттандыруды жүргізеді,
оларда заңдардың қажеттігі мен əлеуметтік əділеттігі туралы сенімді
қалыптастыруды, заң талаптарын саналы түрде орындауын, заңдылық пен
құқықтық тəртіпті нығайтуды қамтамасыз етеді.
Құқық қорғау қызметінің этикалық негіздері

Құқық қорғау қызметінің этикасының негізгі қағидаларына келетін
болсақ:
Бірінші қағидасы,заңмен жүктелген міндеттерді өз отандастары мен
қоғамды ұрлық, зорлық жəне т.б. зиян келтіруші əрекеттерден қорғау
арқылы орындауы тиіс. Заңның билігі əрбір демократиялық қоғамның
негізінде жатыр. Құқық қорғау қызметкерінің мақсаты жəне
жауапкершілікті міндеті — заңды сыйлау жəне оның талаптарын ұстану.
Екінші қағидасы, әрбір құқық қорғау қызметкерінің өз борышын адал,
əділ жəне қадір қасиетпен орындауға міндетті. Ол сыбайлас жем қорлықтың
кез келген түріне қарсы тұруға жəне оларды болдырмауға күш салуы тиіс.
Пара алу мен сыбайлас жемқорлықты болдырмау ерекше маңыздылыққа
ие, себебі, құқық қорғау қызметкері сыбайлас жемқорлықты қолдаса, бұл
сыбайластық кейіннен қоғамның қалған бөлігіне де таралады.
Үшінші қағидасы,жаппай жазалауға, қинауға жəне гуманизмге қарсы жəне
қадір қасиетті төмендететін жазалаудың басқа нысандарына қандай жа ғдайда
болмасын тыйым салынған. Құқық қорғау қызметкері осы сипаттағы
шараларды негізге алған кез келген бұйрықты немесе өкімді орындамауға
жəне сыйламауға міндетті. Құқық қорғау қызметкері жаппай қырып жою мен
осындай қатал сипаттағы басқа да шараларға қатыспауы тиіс. Бұл тыйымны ң
маңыздылығы соншалық, тіпті, осындай шаралар туралы бұйрықты жо ғары
тұрған инстанциялар берген күннің өзінде құқық қорғау қызметкері оған
бағынбауы тиіс.
Төртінші қағидасы, құқық қорғау қызметкері өз бастығының
бұйрықтарын орындауға міндетті, алайда, егер ол бұйрықтың заңсыз сипатын
білсе не түсінсе, оны орындамауы керек. Бұл бап əрбір өкімнің құқық қорғау
қызметкері орындамауға міндетті жақтарын кеңейтеді. Бұл баптың нақты
мағынасы, ең алдымен, құқық қорғау қызметкерінің иерархиялық жəне қатаң
бағыныстағы ұйымның мүшесі бола тұра, көптеген жағдайларда өз
бастығының өкімдерін бұлжытпай орындайтынын ескеріп өткен. Көптеген
жағдайларда заңды қорғауға бағытталған бұйрықты жедел түрде орындау
қажет болады.Алайда, құқық қорғау қызметкері бұйрықтың заңсыз екенін
сезінсе, оны орындамауы керек.
Жетінші қағидасы,заңға қайшы өкімді орындаудан бас тартушы құқық
қорғау қызметкері тəртіптік жазаларға немесе сот алдында жауаптылы ққа
тартылмауы тиіс. Заңғы қайшы бұйрықтан нақты мəні айқын көрінсе, бұл
бұйрықты орындаған құқық қорғау қызметкері өз əрекеттері үшін жазаға
тартылмауы тиіс.
Сегізінші қағидасы, аңдуды, ұстауды, қорғауды немесе көлікпен
тасымалдауды жүзеге асырушы құқық қорғау қызметкері сезікті болмаса да,
оларға қатысты нəсілдік тегіне, діни немесе саяси көзқарастарына байланысты
қамау қаупі немесе қудалау орын алған тұлғалармен одақтаспауы тиіс. Мұндай
жағдайда, ол екі көзқарастың арасынан оңтайлы нəтиже шығаруы тиіс.
Тоғызыншы қағидасы, құқық қорғау қызметкері өз əректтері үшін де,
бұйрыққа сəйкес орындаған немесе оны заңға қайшы деп тапса, орындамаған
əрекеттері үшін де жауапкершілікте болады. Қарапайым, алайда ерекше мəнге
ие ереже бар.Құқық қорғау қызметкері көп жағдайда нұсқауларды жамылып,
жауапкершіліктен қашуға тырысады. Бұл ереже əрбір жеке құқық қорғау
қызметкерінің жауапкершілігін сипаттайды. əрине, оның қызметі ауыр, алайда,
ол оған күш те береді.
Оныншы қағидасы,өкімдерді беру құзіретінің нақты шектері болуы тиіс.
Бұл бастыққа қандай əрекеттер немесе əрекетсіздіктер үшін құқы қ қор ғау
қызметкерінің жауапты болатындығын анықтау үшін қажет. Құзіреттерді нақты
анықтау — құқық қорғау қызметкерінің өз мүддесі үшін де пайдалы. Бұл бап
заңшығарушы мен билік үшін директивтік бағыт бағдар рөлін атқарады, ол
жекелеген құқық қорғау қызметкерлеріне бағытталмаған.
Он бірінші қағидасы,заңнама құқық қорғау қызметкерінің əрекеттерінің
нəтижесінде болуы мүмкін кезкелген зиянға қарсы заңды кепілдіктер мен
құқықтық құралдар жүйесін көздеуі тиіс.
Он екінші қағидасы,өз міндеттерін орындауда құқық қорғау қызметкері
заңды тұрғыда қажет жəне рұқсат етілген мақсаттарға жету үшін өзінің барлық
құқықтарын пайдалануға міндетті; сонымен қатар, ол нақты жағдай үшін
қажетті болуы мүмкін зорлықты пайдалануда шектен аспауы тиіс. Себебі,
өзінің қызметтік борышын өтеу барысында құқық қорғау қызметкері зорлыққа
баруға мəжбүр болады.
Он үшінші, қағидасы,құқық қорғау қызметкері қаруды қолдану тəсілдеріне
жəне жағдайларына қатысты нақты жəне жанжақты нұсқауларды толығымен
білуі тиіс. Құқық мəселелері бойынша комитет Ирландия мен Ұлыбританияда
қатардағы құқық қорғау қызметкерінде қару болмайтындығын атап өтеді. Оған
бұл баптың қатысы жоқ, алайда, бұл мемлекеттерде қаруланған құқық қорғау
қызметкерде бар, ал БҰҰның басқа мүше мемлекеттерінде құқық қорғау
қызметкері толығымен қаружарақпен қамтамасыз етілген — ол жерлерде бұл
баптың маңызы зор.
Он төртінші,адамды қамауға алған құқық қорғау қызметкері,егер бұл адам
медициналық көмекті қажет етсе, медицина қызметкерлерін шақыру ар қылы
оған бұл көмекті қамтамасыз етуге міндетті, қажет болған жағдайда оның өмірі
мен денсаулығын сақтап қалуға байланысты шаралар қолдануға міндетті.
Мұндай қамау медициналық бақылау арқылы жүзеге асырылса, ол дəрігерлер
мен басқа да медицина қызметкерлерінің нұсақауларын орындауға міндетті.
Он бесінші қағидасы,құқық қорғау қызметкері өзі танысқан құпия
сипаттағы барлық істерді құпия күйінде сақтауы тиіс: ол басқа жерге өз
қызметтік борышын өтеуге ауысқан күннің өзінде де бұл ереженің күші
сақталады.
Он алтыншы қағидасы, осы декларацияның талаптарын орындаушы
құқық қорғау қызметкері өзі қызмет ететін қоғамнан материалдық жəне
моральдық көмек алуға құқығы бар.
Құқық қорғау өызметкерімен қоғамның арасындағы жақсы қарым
қатынастардың маңызы зор. Ешбір құқық қорғау қызметкері, егер ол өзі
қызмет ететін қоғамнан материалдық жəне моральдық көмек алмаса, өз
міндеттерін нəтижелі, халық мүддесі үшін орындай алмайды. Өкінішке орай,
БҰҰның көптеген мүшемемлекеттерінде құқық қорғау қызметкері мен
қоғамдық көпшіліктің арасындағы қарым қатынастар нашарлауда. Осы
декларацияның оларды жақсатуға көмегі тиеді деген үміттеміз.
Қорытынды:

Этика тек қана адамдардың немесе қарапайым халық арасында ғана
емес,сонымен қатар белгілі бір қызмет атқаратын лауазымды
тұлғалар арасында болуы қажет. Соның ішінде құқық қорғау
органдарында қызмет атқаратын лауазымды тұлғалар ерекше көзге
түседі: судьялар,прокурорлар және олардың орынбасарлары,полиция
қызметкерлері,тергеушілер,ҰҚК қызметкерлері.Бұл аталған
субьектілер халықпен тікелей қарым қатынас
жасайтындықтан,әрқашанда этика нормаларын сақтаулары
қажет.Өздерінің өкілеттіліктері мен этика нормаларын асыра
пайдаланғанда жауаптылыққа тартылады.Жауаптылық әкімшілік
жазаға байланысты жүргізіледі.
Пайдаланылған әдебиеттер:

I. Т.Х.Ғабитов “Заңгер кәсіби этикасы”оқулығы,Алматы 2006ж
II. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ“Заңгер кәсіби этикасы”оқулығы
III. Құқық қорғау органдары туралы оқулығы
IV. Ғабитов Т.Х. Заңгер этикасы. Жоғары оқу орындарына
арналған Ар-ұждан кодексі.;

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарының қызметі мен ұйымдастырылуы

Этикалық принциптері

Еңбек құқығының принциптері

Құқық қорғау органдары

Жер қатынастары негізінде туындайтын құқық бұзушылықты реттеу

Ғылыми зерттеулер этикасының негізгі принциптері

ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫ

Педагогикалық үрдістің қозғаушы күштері

Саяси себептер

Ұйымдасқан қылмыстылықтың алдын алу

Пәндер