Ветеринариялық рентгенология: тұяқ пен сирақтың рентгенография әдістері мен проекциялары

Рентгенологиялық диагностиканың ветеринариялық тәжірибедегі маңызы

Рентген сәулелерін 1895 жылы неміс физик Вильгелем Кондрад Рентген ашқан. Соның атымен рентген сәулелері деп аталып кеткен. Бұл физик рентген сәулелерінің бір қасиетін байқап қалған. 1896 ж. Попов рентген құралын өйлап тапқан. 1899 ж. Мальцев ренгтен сәулелерін ветеринарияда қолдана бастады. Қазіргі уақытта рентгенология мал-дәргерлік өқу бөлімінде жақсы дамыған.

Сүйекті рентген сәулесінің көмегімен алғашқы болып көрген В. К. Рентген болды. Ол өзінің қолының әлсін көрінетін көлеңкесінен сүйектің коюланған көлеңкесін көрген.

Рентген сәулесімен зерттеу әдісі - сүйек пен каңқаны зерттеп, диагноз қоюдағы ең жоғары сапалы эдіс болып табылады. Бүл әдістің тек сүйектін қүрылысын ғана емес, сондай-ақ сүйектену, сүйектің өсу динамикасын, тірек-қимыл системасының қимылдау кезеңіндегі ауруларын, сүйекті коршал түрған үлпалардың да ауруларын зерттеуде маңызы зор.

Малды рентген суретке түсірген кезде, орталық сэуле шогыры (ОСШ) бағытының дұрыс болуы - диагноз қою үшін негізгі шарт болып есептеледі. Бұл үшін белгілі төсеулерді қолданады.

Атау сөз «төсеу» (термин - «укладка») дегеніміз зерттеліп жаткан мүшенің кассетамен (ондағы пленканың) және рентген сэулесінің бағытымен арақатынасы. Тұяқгы рентгенге түсіру үшін лайықты төсеулер қарастырылған, олар малдың түр-тұлғасына, түріне ғана емес, сонымен қатар зерттеліп жатқан тұяқтың аумағына байланысты. Сирақтағы патологиялык өзгерістерді зерттеу үшін оны эр жағынан рентген суретке түсіру қажет.

Орталық сәуле шоғыры (ОСШ) бағытының зерттеліп жатқан объектіге қатынасын, проекция деп аталады. Сондықтан эр проекцияға тэн, өзіне лайықты төсеулер бар.

Тік проекциядағы суретті алдынан артына немесе артынан алдына қарай сәуленің сагитальді жазықтық бағытында жасайды.

Орталық сәуле шоғырының бағытына байланысты: тік алдыңғы кассетаны мал сирағының алдыңғы беткейіне орналастырып, ортапық сәуле шоғырын артынан алдына қарай бағыттайды; тік арткы сурет - кассетаны сирақтың артқы беткейіне орналастырады, ОСШ алдынан артына қарай жіберіледі жэне т. б.

Жанынан (қаптал) рентген суретке түсірген кезде кассетаны ішкі (медиальді) жағынан орналастырады да, ОСШ латериалды жағынан бағыттайды немесе керісінше түсіреді.

Осындай негізгі проекциялардан басқа, қосымша қиғаш проекция немесе жартылай қатпал сурет, мұнда ОСШ зерттелген объектіге қиғашынан бағытталады, мысалы алдынан жанына, ішкі жағына жэне артына.

Рентгенограмманы өзара перпендикулярлы екі проекцияда - т і к және ж а н ы н а н (немесе қ а п т а л), ал жануарлардың кейбір мүшелерін (бас қаңқасын, иық, асық буындарын) қиғаш проекцияда түсіру қажет

Жылқы жэне сиырдың тұяқгарын рентгенограммаға түсіргенде оларда айтарлықтай айырмашылық жоқ. Әдетте малды суретке тұрып тұрған күйде тусіреді. Тек тынымсыз асау малдар, бұзаулар және ұсак жануарларды ғана суретке түсірер алдында жығып, байлап-матауды қажет етеді. Ірі қара малдызерттеудің алдында тұяқаралык саңлауды лас заттардан тазалайды, ал жылкылардың кажет болған жағдайда тагасын алып тастайды.

Ірі малдардын тұяқтарын рентгенотрафиялык тәсілмен зерттеген кезде, мүмкіндік болса арнайы жасалган тіреуіштер (қорап) керек. Тік проекцияға түсіру үшін 25-30 градус қигаш, ал жанынан түсіруге тікбұрышты корап қолданылады. Жануарларды (малдар) шаруашылық жагдайында рентгенография тәсілімен зерттеген жагдайда, тіреуіш ретінде қолда бар материалдарды колдануға болады.

Ренттенография кезінде мынадай ережелерді колдана отырып, орталык сәуле шоғырын багыттау кажет: кассетаны зерттеліп жатқан мүшеге тығыз тністіре, нык орналастырады; объект пен кассета орталык сәуле шоғырына өзара перпендикулярлы орналасуы керек. Кассетаның орта тұсы, зертгелетін объектінің және рентген түтігінің орталары бір багытка сәйкес болуы шарт. Рентген түтігінің кассетага дейінгі аракашыктыгы, зерттелетін объектіні рентген сәулесі түгел қамтитындай болуы керек. Осыған сәйкес кассетаның қажетті мөлшері (размерІ) таңдап алынады. Түсіріліп жатқан объект пен кассета эерттеу кезінде қозғалмай, нық кимылдамай тұруы керек, әйтпесе рентгенограммадағы көрініс анық болмай, айғыз болып шыгады. Ондай ренттенограммамен толық, дэл диагноз қою мүмкін емес.

ІрІ малдардын сирағын рентгенограммаға түсіру әдістемесі

Тұяқтарды рентген суретке тік жэне қатпал проекцияда түсіреді. Жылқының, сиырдың алдыңгы тұяңтарын тік проекцияда түсіру. Кассетаны кигаш кондырғыга орналастырып, оньщ үстіне алдын-ала тазартылган ауру малдын тұягын кояды. ОСШ тұяк (венчик) арқылы кассетаның ортасына багыттайды