Ақжелкек (Armoracia rusticana): ботаникалық сипаттамасы, қолданылуы және малдағы улану клиникасы мен емі

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы:Ақжелкек.

Дайындаған: Қилашев Е. Ж.

Тобы: ВМ - 305

Тексерген: Ығиева А. С.

Семей 2017

Жоспар

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2. 1. Сипаттамасы

2. 2. Клиникасы

2. 3. Емі

III. Пайдаланылған әдебиеттер

Ақжелкек - орамжапырақ тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанның барлық аудандарында егіледі. Оның бір түрі - к ә д і м г і Ақжелкек(A. rustіcana) - жабайы түрінде бақтарда, егістіктерде өседі. Қазақстанның көптеген аймақтарында қолдан өсіріледі.

1-сурет. Ақжелкек

2-сурет. Ақжелкек

Ақжелкектің биіктігі 1 м-дей, сабағы тік, жоғарғы жағы бұтақты келеді. Тамырға жақын өскен жапырақтары сопақша, жұмыртқа пішінді, ортаңғы сабақтан шыққан жапырақтары ұзынша қандауыр, ал сабақ ұшындағы жапырақтары таспа тәрізді, жиектері тегіс, кейде тісшелі болады. Гүлі ақ түсті, хош иісті. Тұқым салмайды.

3-сурет. Ақжелкек

Маусымда гүлдейді, өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. Суыққа төзімді. Оның тамыры мен жапырақ құрамында тұздар (калий, натрий, фосфор, темір, хлор, мыс), эфир майы, С витамині, фитонцидтер, лизоцим ферменті т. б. бар. Ақжелкектің тәбет ашатын ерекше иісі оның құрамындағы аллил майы мен глюкозид-сингринге байланысты.

4-сурет. Ақжелкек

Ақжелкек көкөніс, дәрілік заттар ретінде қолданылады, тамыры мен жасыл жапырағы қияр, томат, саңырауқұлақтарды тұздап, бұқтырғанда пайдаланылады.

5-сурет. Ақжелкек

Ақжелкектің тамырын ірі қара малдары мен шошқалар жақсы жейді. Олардың тәбетін жақсарту үшін беріледі. Солардың арасында улану жиі тіркеледі.

6-сурет. Ақжелкек

Уланған малдың асқазанының кілегей қабығы қатты қабынады, шаншу құбылысының жіті түрі анықталады, содан мал өліп кетуі мүмкін. Өлген малды сойғанда ұлтабардың, әсіресе месқарынның қатты жарақаттанғаны анықталған. Олардың сыртқы қабықтарының арасында іркілдек инфильтрат шоғырланған, қабырғалары 5-10 см-ге дейін калыңдаған.

Емі

Ең алдымен ас қорыту жүйесін тазалау керек. Асқазанды танин ерітіндісімен жуады, іш өткізетін дәрілік заттарды тағайындайды. Одан кейін ұйытатын, сіңіретін кілегейлі заттарды береді. Уланудың клиникалық белгілеріне қарай тиісті дәрілерді колданғанның нәтижесі жақсы. Сүт, кофе, түймедақ шайын берген дұрыс.