ВИТАМИНДЕР. Дәрумендердің топтары мен түрлері

Презентация қосу

ВИТАМИНДЕР
Орындаған:Жетенова Мадина
Тексерген:Мусина Зухра
ЖОСПАР:

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1) Дәрумендердің топтары мен түрлері
2) Майда еритін дәрумендер
3) Суда еритін дәрумендер
4) Тағамдық өнімдеріндегі витаминдерді сақтау жолдары
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ

Дәрумен — адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың ағзасындағы зат
алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті
органикалық қоспалар. Дәрумен (латынша vіta – тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880
жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ
сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға дәрумен
терминін енгізді.
Дәрумендердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.
Ағзада үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал
азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның
құрамында дәрумен жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал
дәруменді (әсіресе, А және D дәрумендерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның
улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі.
Қазір барлық дәрумендерді суда еритін дәрумен, майда еритін дәрумен және
дәрумен тектес заттар деп бөледі.
ВИТАМИНДЕР ТОПТАРЫ МЕН
ТҮРЛЕРІ

Барлық дәрумендер майда және суда еритіндер деп екі топқа бөлінеді.Майда
еритіндерге А, D, Е, К дәрумендері жатады.Суда еритін дәрумендерге С, РР
және В тобындағы барлық дәрумендер жатады. соңғы кезде дәрумендерді
классификациялап үлкен 4 топқа боледі: алифатты , алициклды,
ароматикалық, гетероциклды.
МАЙДА ЕРИТІН ДӘРУМЕНДЕР
А дәрумені (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға
қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. Ол
жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің
құрамы өзгереді, көздің қасаң қабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар
көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды. А дәрумені
бауырда, сүтте, жұмыртканың сарысында көп болады. Өсімдіктердің
қызыл, сары жемістерінде, сәбізде, қызанақта, өрікте, асқабақта кездеседі.
А дәруменінің ағзаға қажет тәуліктік мөлшері 2,5-10,5 мг.
D дәрумені (кальциферол) адамның терісінде күннің ультракүлгін
сәулелерінің әсерінен түзіледі. Ол кальций мен фосфордың ішектен
бөлінуін жылдамдатып, сүйек ұлпасының мықтылығына әсер етеді. Жас
сәбилерде D дәруменінің жетіспеуінен болатын ауру мешел (рахит) деп
аталады. Мешел ауруына шалдыққан балалардың қаңқасы дұрыс
қалыптаспайды. Аяқ сүйектері дене салмағының әсерінен майысады, сүйек
баяу дамиды, ұйқысы қашады. Жұқпалы аурулармен көп ауырады.D
дәрумені балық майында, бауырында, уылдырығында, жұмыртқаның
сарысында, жануарлардың бауырында, сүт өнімдерінде мол. D дәруменінің
қажетті тәуліктік мөлшері 2,5 мг.
СУДА ЕРИТІН ДӘРУМЕНДЕР

С дәрумені (аскорбин қышқылы). Ағзаның жұқпалы ауруларға қарсы тұра алу
әрекетін арттырады. Сүйекке және тіске беріктік қасиет береді. С дәрумені
биологиялық тотығу кезінде зиянды заттардың түзілуін тежейді. Ол қарсы
денелерді түзетін ферменттердің құрамына кіреді. Терідегі қантамырлардың
қабырғасының бүлінуіне де кедергі жасайды. С дәрумені жетіспеген жағдайда
ағза тез шаршайды, сілемейлі қабықшалар қабынады, қызылиек қанталайды.
Бұл дәрумен ұзақ уақыт жетіспесе, адам кауіпті құрқұлақ (цинга) ауруына
шалдығады. Адам ағзасы С дәруменін түзбейтіндіктен, тамақпен бірге
қабылдануы керек. С дәрумені ағзаға қыс пен көктем айларында көбірек қажет.
Жаңа піскен көкөністер, жемістер және тұздалған орамжапырақ құрамында
көбірек кездеседі. Әсіресе итмұрынның, қарақаттың құрамында мол болады.
Ағзаға қажетті тәуліктік мөлшері 60-100 мг.
ТАҒАМДЫҚ ӨНІМДЕРІНДЕГІ
ВИТАМИНДЕРДІ САҚТАУ ЖОЛДАРЫ

Тағамдық заттарды дұрыс сақтамау және өңдеу кезінде құрамындағы
дәрумендер бұзылады. Тағамдық өнімдерді жоғары температурада өңдегенде С
дәрумені жойылып, В тобындағы дәрумендердің мөлшері азаяды. Тағамның
құрамындағы дәрумендерді сақтау үшін, төменгі температурада, тоңазытып
барып сүрлемелеу әдісін қолданады. Бұл кезде тағамдық өнімдер 0-4°С
температура аралығында өңделеді. Азық-түлік өнімдерін тез арада тоңазыту
әдісі кезінде олардың құрамындағы дәрумендер толығымен сақталады.
Азық-түлік өнімдерін күнге кептірген кезде де, олардың құрамындағы
дәрумендер азаяды. Тұздау кезінде дәрумендер сақталады. дәрумендерді сақтау
үшін эмаль, шыны ыдыстарын пайдаланады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Дәрумендер адам ағзасына өте қажет. Адамдар витаминдерді қанша мөлшерде
қабылдау керек екендігін білу қажет.Адамдарда витамин жетіспесе немесе тыс
мөлшерде қабылдаса адам ауруға шалдығады.Мысалы:Авитаминоз немесе
Адәруменділік - дәруменнің толық жетіспеушілігі. Тағамдағы витаминдердің
аздығынан организмдегі зат алмасу процесінің бұзылуынан болатын ауру. Тағамда
дәрумендердің жеткіліксіз болуы, адам ағзасын әлсіретеді. Мұндай жағдайды
гиповитаминоз деп атайды.
Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу,
сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз, тағы да басқа аурулар себеп
болады. Дәрумен жетіспеушілік болғанда ағзада зат алмасу процесі бұзылып, оның
жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі
күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің
жүктілігі не сәбиін емізуі, тағы да басқа жағдайларда ағзада дәрумен жетіспеушілік
артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы дәрумендер қабылдап,
көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Дәрумен жетіспеушілік және
гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде
ауырады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Тағамдық өнімдердегі витаминдерді сақтау жолдары

Майда еритін

Суда еритін витамин

Дәрумендер туралы жалпы түсінік

Суда еритіндер Майда еритіндер

Дәрумендер. Дәрумендердің жетіспеушілігі. Дәрумендердің жіктелуі Минералды заттар

Құрамында витаминдері бар дәрілік шикізаттар

Витаминдер

Өсу витамині

Дәрумендердің жетіспеушілігі

Пәндер