Табиғи ресурстар Литосфера, Гидросфера, Атмосфера және оларды өндіріс үшін пайдалану

Презентация қосу

М.Х.Дулати атындағы Тараз Мемлеке
Университеті

Табиғи ресурстар: Литосфера,
Гидросфера,
Атмосфера және оларды өндіріс үшін
пайдалану

Орындаған : Утемуратова А.
•

• Гидросфера
•
Атмосфера
ОСФЕРАНЫҢ ШЕКАРАЛАР
Литосфера [1]
—
жер қабығы (грек. lithos- тас,
sphaira — шар) — жердің
сыртқы қатты қабаты
жоғарғы гидросфера және
атмосферамен шектеседі.
Жер қабығының жоғарғы
бөлімі — шөгінді қабық; ол
шөгінді тау жыныстарынан
тұрады, кейде бұған
эффузивтер жамылғысын да
енгізеді. Жер қабығының
тербеліс тарихы қозғалысына
байланысты, оның
кқалыңдығы әр орында әр
түрлі болып келеді. Шөгінді
қабықтың астында граниттік
қабат орналасады; бұл қабат
мұхит ойыстарында
ұшырамайды. Граниттік
Гидросфера (гр. һуdor — су, spһаіrа — шар) — 1) жер
ғаламшарының су қабығы немесе құрлықтағы (тереңдегі,
топырақтағы, жер бетіндегі), мұхиттағы және атмосферадағы,
яғни жер шарындағы барлық сулардың жиынтығы. Оны
мұхиттар мен теңіздердің суы, құрлық сулары — өзендер,
көлдер, бөгендер, мұздықтар, сондай-ақ литосфераның жоғарғы
бөлігіне сіңетін жер асты суы, атмосферадағы ылғал құрайды.
Гидросфера жер бетінің шамамен 71%-ын алып жатыр.
Гидросфераның шамамен 94%-ын мұхиттар мен теңіздер құраса,
4%-ы жер асты суларының, шамамен 2%-мұздықтар мен
қарлардың (негізінен Арктика, Антарктида мен Гренландия),
0,4%-құрлықтардағы жер үсті суларының (өзен, көл, батпақ)
үлесіне тиеді.
Атмосфера[1] (гр. ατμός — «ауа» және гр.
σφαῖρα — «шар») - жердің ауа қабығы. Атмосфера
– ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын
күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық
және биологиялық процестердің жүріуінің шарты
және метеорологиялық режимнің маңызды
факторы. Атмосферадағы жекелеген
құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға,
жылу және су режиміне, өздігінен тазартуға
қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық
құрамы, су буы және әр түрлі қоспалар жер бетіне
күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы
кеңістігіндегі жылуды ұстап тұруды анықтайды.
Егер атмосферада қоспалар болмаса, онда жер
бетіндегі орташа жылдық температура +15º С
Атмосфера құрамы
Атмосфера 3 қабаттан тұрады.

Тропосфера (көне грекше: τρόπος — «бұрылыс», және
көне грекше: σφαῖρα — «шар») - ауаның жер бетіне жақын ең
тығыз шоғырланған қабаты. 12 км биіктікке дейінгі
атмосфераның төменгі қабаты. Тропосфера - бүкіл ауаның 4\5
бөлігі. Тропосферада бұлт, жауын-шашын, жел және тағы басқа
құбылыстар
Стратосфера орын алып
(лат. отырады.
stratum - «қабатталған») - тропосфераның
үстінен 80 км-ге дейінгі рналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат
бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды.

Мезосфера (гр. mesos — « ортаңғы» және гр. σφαῖρα — «
шар») - атмосфераның 50 — 80 километр биіктіктегі
ортаңғы қабаты. Стратосфера (мезосфера асты) мен
ионосфера (мезосфера үсті) қабаттарының аралығында.
Мезосферада жоғарылаған сайын температура төмендей
береді: 50 километр биіктікте 70°С шамасында.[2][3]
Адам күрделі «табиғат-қоғам» жүйесінің бір бқлігіне
жатады.Қоғамның материалдық,мәдени,тағы да басқа
мұқтаждығын қанағаттандыру үшін қазіргі кезеңде немесе
болашақта қолданылатын табиғи ортаның құрауыштары мен
табиғи құбылыстары табиғи ресурстар деп аталады.Оларға
атмосфералық ауа,су,топырақ,кен байлықтары,күн
радиациясы,ауа райы,өсімдіктер мен жануарлар әлемі,жер
қабатындағы жылу энергиясы,т.б. жатады.
Табиғи қорлар Табиғи қорларға зиянды әсер
және тигізетін литосфера,
гидросфера, атмосфераның
өндіріс. ластануымен ойдағыдай күресу
Табиғи қорлар – табиғи көптеген елдермен бірлесе
ортаның, қоғамның
отырып, бұл күрделі мәселені
материалдық және рухани
шешуді талап етеді.
мұқтажын қамтамасыз ету
үшін, өндірісте
пайдаланылатын бөлігі.
Табиғи қорларды тиімді
пайдалану және адамзатты
өне бойын – табиғи қормен
қамтамасыз ету өте күрделі
мәселелердің бірі болып
отыр. Сондықтан табиғи
қорларды сарқылтпау үшін
қалпына келмейтін табиғат
байлықтарын тиімді
пайдалануға, шикізаттың,
отынның, қуаттың жаңа
көздерін іздеуге барлық күш
жұмылдыруда. Бұл
Қазақстанда кездесетін табиғи қорларды мынадай топтарға
бөлуге болады:
1. Отын-энергетикалық қорлар. Қазақстанда бұл қор
түрлерінен тас көмір, қоңыр көмір, мұнай, табиғи газ және
жанғыш тақтатастар таралған.
2. Минералдық қорлар. Қазақстан минералдық қорлардың
түрлері мен қоры жөнінен теңдесі жоқ аймақ болып табылады:
мұнда шын мәнінде Менделеев кестесіндегі элементтердің
барлығы дерлік шоғырланған.
3. Климаттық қорлар. Қазақстанның географиялық орнының
ерекшеліктеріне байланысты климаттық қорлары мол. Өсіп-өну
мерзімінің ұзақтығы, күн сәулесінің мол түсуі Қазақстанда,
әсіресе оның оңтүстігінде көптеген жылу сүйгіш өсімдіктерді
(жүгері, күріш, мақта және т.б.) өсіруге мүмкіндік береді.
4. Су қорлары. Қазақстанның су қорларына беткі сулардан (өзен,
көл, мұздықтар) басқа жер асты суы мен минералды су көздері
жатады.
5. Топырақ-өсімдік қорлары. Республикадағы топырақ, өсімдік
қорлары аумағының ауқымды болуына байланысты әркелкі
таралған. Бұл қор түрлерінің ерекшелігі – олардың өнеркәсіп,
ауыл шаруашылығы үшін шикізат көзінің қызметін атқаруы,
осыған байланысты адамның шаруашылық әрекетінің әсеріне көп
ұшыраған.
6. Жануарлар дүниесінің қорлары. Республика аумағында
омыртқалы жануарлардың 835 түрі есепке алынған. Олардың
ішінде сүтқоректілердің 178 түрі, құстардың 481, бауырымен
жорғалаушылардың 48, балықтардың 150 түрі кездеседі.
Омыртқасыз жәндіктердің бүгінгі күнге дейін анықталғаны ғана 80
мыңнан асады. Қазақстан аумағында, әсіресе таулы өлкелерде
жабайы жануарлар көп ұшырасады. Мұнда терісі бағалы аңдар
таралған. Шөлейттер мен шөлді өңірлерде түлкі, қарсақ, ақбөкен,
киік, қарақұйрық кездеседі. Қорықтардың үйымдастырылуына
байланысты олардың санын реттеу дұрыс жолға қойылған.
Тұрмысқа, тіршілікке қажетті өнімдерді алу үшін,
жаратылыста кездесетін табиғи корларды, шикізаттарды
өңдеп, олардан өр түрлі бұйымдар немесе азық-түлік өнімдері
даярланады. Демек, адамзат табиғи қорларды, олардағы
шикізат көздерін, зат айналым циклына қатыстырады.
Адамзат баласының табиғи қор көзінен шикізаттың бір немесе
бірнеше түрін, өзінің өндеу, пайдалану барысының сатысында
тасымалдауы, олардың өзгеріске ұшырауы — қордың
айналымы (ресурсный цикл) деп аталады.
Өнеркәсіп салалары
мен шаруашылықтың
шикізат өнімдеріне,
күнделікті және алдағы
белгіленген
уақыт бөлігінде
қажеттілігін жоспарлы
түрде, белгілі мақсат
үшін мемлекеттік
дәрежелі шешу
жолдары — табиғи
қорларды пайдалануды
оптимизациялау болып
саналады. Мұндай
Өндіріс орындарының, соңғы кезде, ғылыммен
техника саласындағы озық технологияны пайдалануы,
зиянды қалдықтар мен қоршаған ортаны ластауды
мүмкіндігінше азайтуға, оны табиғи
қалпында сақтауға септігін тигізіп отыр. Табиғи
қорларды пайдалануда, ғылыми жетістіктерді
қолдану, өндіріс қарқынын жоғарылату — бәрі де
биосфераның бүлінбеуін қадағалауды, адамзат
тіршілігіне қауіп төндірмеуді талап етеді. Сондықтан,
табиғи қорлардан шикізат өндіріп, оларды өндегенде,
олардың салдарын, қоршаған ортаға тигізер әсерін,
тіршілік иелеріне зияндылық келтірмеуін ескере
отырып, жұмыс жүргізу — биосфераны оптимизацилау
деп аталады. Демек, оптимизация жасалынатын
жүйелерді қадағалап, оларды басқаруды қажет етеді.
Коршаған ортаны басқару деп — бір жүйенің екінші бір
жүйеге белгілі мақсатпен оның күйін, қалпын
өзгертуге арналған әсері аталады. Басқарудың мәнісі
— қоршаған ортаны өзгертпей, сол қалпында сақтау
ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ
ҚОЛДАНУ САЛАЛАРЫНА ҚАРАЙ
БӨЛІНЕДІ:
ӨНДІРІСТІК;
ДЕНСАУЛЫҚҚА САҚТАУҒА
ҚАЖЕТТІ;
ҒЫЛЫМИ;
ЭКСТЕТИКАЛЫҚ;
ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ СОНДАЙ-
АҚ ҚҰРАМЫНА ҚАРАЙ ДА
ЖІКТЕЙДІ:
ЖЕР (ТОПЫРАҚ).
СУ.
ОРМАН.
КЕН ҚАЗБАЛАРЫ.
ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ
МӨЛШЕРІНЕ ҚАРАЙ 2 ТОПҚА
БӨЛІНЕДІ:
ТАУСЫЛМАЙТЫН
(САРҚЫЛМАЙТЫН).
ТАУСЫЛАТЫН (САРҚЫЛАТЫН).
ТАУСЫЛАТЫН РЕСУРСТАРДЫҢ ӨЗІ
2-ГЕ БӨЛІНЕДІ:

Ұқсас жұмыстар

Атмосфера қабаты

ЛИТОСФЕРА, ГИДРОСФЕРА ЖӘНЕ АТМОСФЕРА

Биосфера

Жердің тіршілік қабығы

ГЕОЭКОЛОГИЯ

Интелектуалды еңбектің формалары

Бірлестіктер экологиясы және экожүйедегі энергия

Жер геосфералары

Қоршаған ортаны қорғау туралы халықаралы ұйымдар

Сарқылмайтын ресурстарды пайдалану

Пәндер