Баланы курациялау, оның нерв- психикалық дене дамуын бағалау

Презентация қосу

Баланы курациялау, оның нерв-
психикалық дене дамуын
бағалау
ЖОСПАР
• КІРІСПЕ
• НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Баланың физикалық дамуы
a) Анықтама
b) Физикалық дамуға әсер етуші факторлар
c) Өлшемдерді алу және бағалау
)Баланың нерв-психикалық дамуы
a) Анықтама
b) ЖТН анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері
c) ЖЖ зерттеу әдістері
d) Ерте жастағы баланың психомоторлы дамуы
e) Рефлекстер
f) Сезім мүшелері
g) Денсаулық топтраы
•) ҚОРЫТЫНДЫ
•) ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Анықтама
• Баланың физикалық дамуы – балалық
шақтың түрлі кезеңдеріндегі динамикалық өсу
процессі. Ол келесі құрылымдық-қызметтік
белгілер комплексімен сипатталады:
Бойы
Дене салмағы
Кеуде торының айналымы
Бас айналымы
Баланың физикалық дамуына әсер ететін факторлар
Генетикалық факторлар
100-ден астам ген өсу факторлары мен Өсу темпін анықтайды
гормондарын реттейді
Гормональді факторлар
СТГ СТГ – өсу гормоны
Басқа да гормондар (тиреоидты, жыныс, Пубертатты кезеңде жыныс
инсулин) гормондарының СТГ-ға әсері маңызды
Орта факторлары
Алиментарлы фактор Нәруыз-калориялық жеткіліксіздік,
дәрумендер, аминқышқылдарының,
кальций жеткіліксіздігі
Климаттық – географиялық фактор Ыстық және жоғары таулы аймақ өсу
мен жетілуі процесстерін бұзады
Күн тәртібі Эмоциональді және физикалық
жүктемелер режимін дұрыс
ұйымдастыру, жеткілікті ұйқы
Аурушаңдық Созылмалы және ауыр жедел аурулар
бала өсуін тежейді
Физикалық дамуды бағалау

СОМАТОСКОПИЯ ФИЗИОМЕТРИЯ
•Конституция •ӨТС
•Дене пропорциясы •Динамометрия

СОМАТОМЕТРИЯ (АНТРОПОМЕТРИЯ)
•Дене салмағын
•Бойын
•Бас айналымын
•Кеуде торы айналымын өлшеу
Бойды өлшеу
• 1 жасқа дейінгі балаларды горизонтальді бой өлшегіште өлшейді .
Баланың басын көз ұясы мен сыртқы есту жолының жоғарғы жиегі бір
вертикальді жазықтықта орналасатындай етіп фиксациялайды.
Аяқтарын тізесінен жеңіл түрде басып, қозғалмалы тақтайшаны
өкшесіне тірейді. Қозғалмайтын және қозғалмалы тақтайшалардың
арасы бала денесінің ұзындығына сәйкес келеді;
• 1 жастан асқан балаларды вертикальді бой өлшегіште өлшейді.
Баланы өлшегішке арқасымен өкше, сегізкөз, жауырынаралық аймақ,
шүйдемен тіреп тұрғызады. Басын көз ұясының төменгі жиегі мен
сыртқы есту жолының жоғарғы жиегі бір горизонтальді аймақты
орналасатындай етіп түзетіп қояды. Қозғалмалы тақтайшаны басына
тірейді.
Бойды бағалау
• Жаңа туылған сәбидің бой ұзындығы 48-52 см құрайды. 1 жасқа дейін орташа
-шамамен см қосады. Яғни, 1 жасында 75-77 см болады. 2-ші жылы 12-13
см, ал 3-ші жылы 7-8 см қосады.
• 4 жасқа дейін 100+8 (4-п) п – жасы
• 4 жастан кейін 100+6(п -4) п – жасы немесе 8 жаста ғы баланы ң бойы 130см.
Әр жетіспейтін жылына 7 санына азайтамыз. Әр арты қ жасына 5 см қосамыз

1-ші жылы бала бойының ұлғаюы

Жасы, ай Бойының ұзаруы, см
Айына Квартал
0-3 3 9
4-6 2,5 7,5
7-9 1,5-2 4,5-6
10-12 1 3
Дене салмағын өлшеу
• Балаларда дене салмағын өлшеу
горизонтальді (2 жасқа дейін) және
вертикальді (2 жастан асқан) таразыларда
жүргізеді.
Дене салмағын есептеу формуласы:

ЖТН салмағы 3200-3500 г құрайды
1 айында – 600 гр. қосады.
• І - жарты жылдығында: m + 800 x n
2 айында - 800 гр
• M – туылғандағы салмағы, n - айы
3 айында – 750 гр

• ІІ – жарты жылдығында: 4 айында – 700 гр

5 айында – 650 гр т.с.с.
• (800 х 6) + 400(n – 6) n – айы.

• 6 айлық бала салмақ – 4,800 қосады. 2- 11 жаста 10,5
+2n, n- жасы.

• 12- 15 жаста n х 5 – 20 n – жасы.
Айналымдарды өлшеу
• Бас айналымын жұмсақ сантиметрлік лентаны
қасүсті аймағы және шүйде арқылы өткізіп
өлшейді.
• Кеуде торы айналымын 3 рет өлшейді:
Қалыпты тыныстағанда;
Дем алу биіктігінде;
Максимальді дем шығарғанда
Лентаны қолдарын екі жаққа жіберіп, жауырын
ұштары астына, алдынан емізіктер үстінен өткізеді.
Бас айналымы ЖТБ – 34 -36 см (БА)

• 1 жасқа дейінгі есептеу жолы:

• 6 айда - 43 см. Әр жетпейтін айынан 1,5 см алады. Әр
артық айына 0,5 см қосады.

• 2 – 15 жастағы балада:

• 5 жастағы баланың бас айналымы – 50 см. Әр жетпейтін
санына 1 см азайтады. Әр артық санына 0,6 см қосады.
Кеуде айналымы ЖТБ – 32 – 34 (КА)

• 1 жасқа дейінгі балаларда есептеу жолы:
• 6 айлық баланың КА – 45 см.
• Әр жетпейтін айына 2 см азайтады. Әр артық айына 0,5 см қосады.
• 2 – 15 жастағы баланың КА:
• 10 жасқа дейін 63 – 1,5 (10-n) , n- жасы.
• 10 жастан кейін 63 + (n -10), n- жасы.
• 10 жастағы баланың кеуде айналымы

• Баланың физикалық дамуын дәлірек бағалау үшін центиль
таблицаларын қолданады.
Анықтама
• Нерв жүйесі сыртқы ортамен үнемі байланыста
бола отырып, ішкі процесстерді реттеп,
тұрақтандырып тұрады. Ондай процесстерге:
Дене температурасы
Биохимиялық реакциялар
Артериальді қысым
Тіндердің қоректенуі және оттегімен
қамтамасыз етілуі, т.б. Яғни, жалпы
гомеостазды реттейді.
ЖТН жүйке жүйесінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері

• Ірі ми қыртыстары мен жүлгелері жақсы көрінеді; кіші ми қыртыстары мен
жүлгелері өмірінің алғашқы жылдары құралады.
• Сұр зат жасушалары мен өткізгіш жүйесі әлі қалыптаспа ған. Үлкен
жартышарлардың жүйке жасушаларының саны туылғаннан кейін ұл ғаймайды,
олардың өсуі мен дифференцировкасы орын алады (ал ғаш қы 6 жылда интенсивті
түрде).
• Бас сүйек нервтері мен пирамидалық жолдарды ң толы қ миелинизациясы
болмайды.
• Дендриттері қысқа, аз тармақталған.
• Бас ми қыртысында тежелу процессі басым болады.
• Анализаторлық және шартты-рефлекторлы қызмет болмайды.
• Таламо-паллидарлы жүйе қызметі басым.
• Жұлын 3-ші бел омыртқасы деңгейінде аяқталады.
ЖЖ зерттеу әдістері
• Шағымдар
• Анамнез (жүктілік пен босанудың өтуі, неонатальді период, басынан өткерген
аурулары)
• ҚАРАУ. Дисэмбриогенез стигмаларына (даму ақаулықтары), бас формасы мен
өлшеміне, бас сүйек жіктері мен еңбектеріне назар аударады. Жо ғары жаста ғы
балаларға интеллектуальді дамуына баға береді. Ұйқы санын ескереді.
• Сөйлеу қабілетін тексеру. Баланың гуілдеуіне, буындар мен жеке с өздерді ң
айтылуына, өз ойын толық жеткізе алуына баса назар аударады.
• Қозғалыс қабілетін зерттеу. Дененің қалпын, қозғалыс координациясын,
баланың басын ұстай білу қабілеті, отыру, жүру, ұсақ қол ж ұмысын
атқаруына, қозғалмалы ойындар ойнауына қарайды.
• Бұлшықет тонусы. Өмірінің алғашқы айларында тракция ға ба қылау жасайды:
бала білезігінен ұстап, өзіне тарту керек. Бұл кезде бала қолдары шынта қ
буынында сәл жазылып, кейін жазылуы тоқтап, бар денесімен қолдар ға
тартылады. Жоғары жастағы балаларда тонусты пассивті қоз ғалыстар жасау
арқылы бағалайды.
• Баланың психо-моторлы дамуын бағалайды.
• Патологиялық неврологиялық белгілердің бар-жоқтығын анықтау.
• Рефлекстерді бағалау
Психомоторлы даму
ЖАСЫ Психомоторлы дамудың ерекшеліктері

ЖТН Қатты эмоциональді айғай; Ұзақ ұйқы (20 сағ); Құрттәрізді қозғалыстар;
Бүгуші бұлшықеттердің гипертонусы (эмбриональді поза); Шартсыз туа
пайда болған рефлекстердің болуы

3 ай Басын жақсы ұстайды (ішпен жатқанда-1 ай, вертикальді қалыпта 2 айдан
бастап); гуілдеу (2ай қысқа, 4 айынан ұзақ); затты қада ғалайды; жылы с өзге
жауап ретінде жымияды, ойыншыққа ұмтылады; құрттәрізді қозғалыстар,
жазатын бұлшықеттер гипертонусы, шартсыз рефлекстердің кейбірі ( ұстап
алу, алақан-ауыздық, қорғаныштық, тіректік) жойылады; айынан бастап
жоғарғы Ландау рефлексі пайда болады; кейбір шартты рефлекстер
(тамақтануға байланысты анасын тануы) қалыптасады.

6 ай 7 айынан бастап отырады, ойыншықты ұстайды, жеке буындарды (лепет)
айтады; таныс және бейтаныс адамдарды ажыратады, б үйіріне, ар қасынан
ішіне, ішінен арқасына аударылады; төменгі Ландау рефлексі қалыптасады;
шартты рефлекстер жеңіл қалыптасады.

9-10 ай Еңбектейді; тірекпен тұрады, ересектер қимылын қайталайды; 10-11 айынан
бастап сөздерді айтады.

1-1,5 жас Өздігінен жүреді, 10-12 жай сөздерді айтады, 1,5 жасына қарай 30-40 с өз
біледі; тыйымды біледі; дене бөлітерін басқа да заттарды біледі; қозғалмалы,
ынтық білдіру

2-3 жас Түстерді ажыратады, күрделі сөйлемдерді айта бастайды, бірнеше
кедергілерден аттап өтеді, өздігнен киіне алады, ересектер к өмегімен т үйме,
бау тағады.
• РЕФЛЕКСТЕР
СЕЗІМ МҮШЕЛЕРІ
Сезім мүшелері
Қоршаған ортаны жас бала сезім органдары
арқылы тани бастайды. Шартты рефлекс
пайда болу үшін ми қабыршығының
жетілуімен қатар сезім мүшелерінің жақсы
дамуы шартты. Олар, иіс тану, көру, сезу,
есту, дәм түйсігі.

Жаңа туған баланың иіс тану қабілеті
жақсы дамыған. Әртүрлі иіске ол түшкіріп,
бет әлпетін құбылтады. Нәрестенің туа
салысымен көру қабілеті болады. Бірақ, көз
қозғалысы үлеспеген және жиі қыли болып
келеді. Бұл қылилық бала әртүрлі әсем
жылтырақ заттарға көзін тіге бастағанда
кетеді. 6 айдан бастап түрлі-түсті ажыратады.
• Есту қабілеті. Туа сала нәресте тек қатты дыбыстарды естиді, 2
жұмадан бастап өз анасының дауысын ажырата бастайды, ал 6
айдан бастап дауыстың екпінін ажыратады: зекіп ұрыс қан ға
жылайды, жылы сөзге күледі.

• Дәм айыру қабілеті туғаннан бастап жақсы дамыған (қант қос қан
суды жақсы ішеді).

• Дене сезімі өте жақсы дамыған шымшу, түрту, жоғары температура
тағы басқа факторларға тыжырынып, қоз ғалып, жылап жауап
қайтарады. Баланың орталық нерв ж үйесі тез қоз ғыш ж әне тез
тозғыш. Жаңа ортаға, жаңа жүздерге бала әсершіл болады, біра қ,
біраздан кейін бала шаршап мазасызданып кетеді. Баланы ң
бірқалыпты жайбарақат нерв жүйесінің қалыптасуы үшін сабырлы
орта керек.
Денсаулық топтары
Балалар денсаулығының жағдайына байланысты 5 топ қа бөлінеді.
І топта денсаулығында ауытқулары жоқ, бақылау уақытында ауырмаған
балалар.
ІІ топта – жиі ауыратын балалар, морфологиялық жетілмегендігіне
байланысты функциональды ауытқулары бар балалар.
ІІІ – V топта – созылмалы аурулары немесе ақаулары бар балалар
компенсация, субкомпенсация,декоменсация жағдайларында.

І топтағы балаларға келесі алдын алу шараларды жүргізіледі:
А – күн тәртібін сақтау.
Б – тамақтану рационын кеңейту.
В – шынықтыру
Г – егулер.
Д- календарлы диспансеризация
Е – лабораториялық тексерулер.
ІІ – топтағы балаларға арнайы сауықтыру шаралары жүргізіледі.
ІІІ – V топтағы балалар диспансерлік есепке алынады. № 30Форма толтырылады, педиатр ж әне бас қа
мамандармен бақыланады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Баланың дамуы – ол тұқымқуалаушылық, тұрмыс
шарттары және әлеуметтік ортамен ты ғыз
байланысты болатын күрделі процесс. Әрбір
бала - ересек адам сияқты “индивид” ж әне
индивидуальді түрде дамиды. Сол себептен
балалардың физикалық және нервтік –
психикалық дамуын дұрыс бағалау, осылар ға
байланысты патологияларды дер кезңнде ерте
анықтау аса маңызды. Сол арқылы дені сау
ұрпақ қалыптастырамыз.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. “Пропедевтика детских болезней” под
редакцией Н.А.Геппе, Н.С.Подчерняевой,
Москва 2008, стр. 43-73
2. Балалар аурулары [Электронный ресурс] /
редакциясын баскарган А.А. Баранов - М. :
ГЭОТАР-Медиа, 2015.
3. http://media4biz.ru/page/tablica_refleksi_prodol
govatogo_mozga/

Ұқсас жұмыстар

Балалардың денсаулық топтары және оларды анықтаудың критерийлері

Баланың физикалық дамуы

Балалардың дамуының негізгі көрсеткіштері

Балалар психологиясының даму тарихы,теориялар туралы негізгі түсініктер

Балалар психологиясына кіріспе

Балалар психологиясының даму тарихы, теориялары туралы негізгі түсініктер

Жас ерекшеліктері психологиясының зерттеу пәні мен әдістері

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Балалар психология пәні. Міндеттері мен жалпы мәселелері. Балалар психикасының даму заңдылықтарын зерттеу әдістері

Критериалды бағалаудың құралдары

Пәндер