Қартаюдың молекулярлы – генетикалық механизмдері. Биологиялық жүйенің сенімділігі

Презентация қосу

Тақырыбы: Қартаюдың молекулярлы – генетикалық механизмдері
Жоспар:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
А) Герогигиена және геронтология ілімдері
Ә) Қартаюдың түрлері, сипаттамасы және қартаюдың
себептері
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
• Биологиялық жас (анатомо-физиологиялық) - организмні ң
биологиялық жағдайының белгілі бір даму де ңгейіне, я ғни белгілі
бір паспорттық жасқа айырықша тән болатын физиологиялы қ
жүйелердің негізгі көрсеткіштері мен денсаулы қты ң санды қ
сипатының сәйкестігі. Биологиялы қ жас - уа қыт кезе ңіндегі
биологиялық мүмкіндіктердің өзгеру өлшемі, өмірге
қабілеттіліктің, болашақта қаншалықты өмір с үретіндікті ң өлшемі.
Биологиялық жас әр түрлі жүйелердің қызметтік жа ғдайын топтама
сипаттау негізінде, организмнің зат алмасу, құрылымды қ,
қызметтік, реттеушілік ерекшеліктері жиынты ғымен, сондай-а қ,
қартайған организмнің бейімделушілік м үмкіндігін ба ғалау
негізінде де анықталады. Ол хронологиялы қ жас қа с әйкес келмеуі
мүмкін: егер биологиялық жас күнтізбелік жастан ана ғұрлым артта
қалса, онда ұзақ өмір сүру мүмкіндігін болжау ға болады. Ал егер
күнтізбелік жастан анағұрлым алға т үссе қартаю ерте дамиды.
• Биологиялық жүйенің сенімділігі - келісімді, ұзақ
мерзімді, белгілі бір уақыт аралығында жұмысқа
қабілеттіліктің тұрақтылығын сақтау қасиеті. Организм
сенімділігі витаукт үрдістерінің айқындылығына
байланысты, себебі ұзақ мерзімділік бейімділікті
витаукт үрдістері анықтайды. Биологиялық жас
организмнің сенімділік деңгейімен анықталады. Қартаю
түптің-түбінде бейімделу мүмкіндіктерінің шектелуі мен
ауытқудың дамуы негізінде жатқан организмнің жеке
жүйелері мен жасушалардың сенімділігініњ
төмендеуіне әкеледі. Қартайғанда жүйенің сенімділігі,
молекулярлық, жасушалық, организмдік, яғни барлық
деңгейде төмендейді.
Витаукт - эволюция үрдісі нәтижесінде пайда болған зақымданудан
сақтану механизмі. Витуакт (В) организмні ң ұза қ уа қыт бейімделуін
қолдап тұру қабілеттілігін анықтайды, және де ол организмні ң
өмірлік әрекетінің тұрақты деңгейін сақтау ға бағытталған. В
байқалуының екі типін ажыратады:
генотиптік - эволюция нәтижесінде орнықты бекінген, т ұқым қуалау
хабардың берілуіне байланысты жүзеге асатын (генетикалы қ
хабардың қайталану жүйесі, антиоксиданттар ж үйесі, бауырды ң
микросомалық тотығу жүйесі. ДНК-ның репарация жүйесі,
антигипоксиялық жүйе т.б.), генетикалық алдын-ала жоспарлан ған В
көрініс беруі;
фенотиптік - организмнің өздігінен реттелу механизміні ң нєтижесінде,
адамның өмір әрекеті үрдісінде жинаќталатын (мобилизацияланатын)
В механизмі (жасушалардың гипертрофиясы мен гипер қызметі,
жергілікті гуморальдық жүйе мен бірнеше зат аламсу циклдеріні ң
белсенділігі т.б.).
Гериатрия (грек. geron - қарт, iatreia - емдеу) - егде
және қарт адамдардың ауруларын зерттейтін
клиникалық медицина саласы.
Геритрияның (Гг) негізгі міндеттері:
- егде және қарт адамдардың әр түрлі ауруларын
алдын алу, емдеу, клиникалық ағымын, даму
ерекшеліктерін зерттеу.
- ерте қартаю үрдісіне әсер ету мүмкіндіктерін
анықтау.
Герогигиена (Гг) (грек. geron - қарт, higieno - емдік,
денсаулық әкелуші) - адамның қартаю үрдісіне өмір
сүру жағдайының әсерін қарастыратын және
патологиялық қартаюды алдын алу ға бағытталған,
халыққа ұзақ, қабілетті, салауатты өмірді қамтамасыз
етуге жағдай жасау шараларын белгілейтін
геронтология саласы.
Профилине сәйкес мынадай топтарѓа бөледі:
- әлеуметтік герогигиенаны (Гг),
- коммунальдық Гг,
- еңбек Гг,
- тамақтану Гг.
Геронтология (грек. geron - қарт, Іogos - ілім)
- адамның қартаю заңдылығын зерттейтін
биология және медицина саласы.
Геронтология құрамына кіреді:
қартаю биологиясы
гериатрия
герогигиена
геронтопсихология
• Геронтологияның негізгі міндеттері:
• қартаюдың молекулярлы-генетикалық механизмдерін зерттеу,
• нулеин қышқылдарындағы құрылымдық және физико-химиялық
қайта түзулерді анықтау,
• генетикалық аппараттың реттелуіндегі жасқа байланысты өзгерістерді
белгілеу,
• жасқа байланысты жасуша қызметі мен белок биосинтезіні ң
өзгерістерінің арасындағы байланысты анықтау,
• организм қызметі мен зат алмасуының нейрогуморальды қ реттелу
механизмдерін зерттеу,
• қартаю үрдісінде организмнің бейімделу мүмкіндіктерін анықтау,
• адамның қартаю ерекшеліктерін комплексті түрде зерттеу ж әне де,
соның негізінде қарт адамдардың еңбек әрекетінің ұзақтығын,
жұмысқа қабілеттілігін ұлғайтуға бағытталған шараларды жетілдіру,
• қартаю қарқынын баяулататын және өмір ұзақтығын арттыратын
әсерлерді іздестіру.
• Геронтопсихология - қарт және ұлғайған жастағы
адамдардың мінез-құлқын, психикалық
ерекшеліктерін зерттеуге арналған әдістемелер
мен жалпы психологиялық тәсілдерді қолданатын
геронтология және жас ерекшелік психология
саласы.
• Гетерокатефтенділік гомеорез (грек. “гетеро” -
әр түрлі, “катефтенси” - бағыт) - жасқа
байланысты өзгерістердің әр түрлі бағыттылығы.
Мысалы, ќартая бастаған организмдегі тіршілік
үрдістерінің бірініњ басылып, енді бірінің
белсендірілуі.
• Қартаю - қайтыс болу ықтималдылығыныњ
артуымен және жасқа байланысты ауытқуды ң
дамуымен сипатталатын, организмнің бейімделу
мүмкіндігін шектеуге әкелетін, жасқа байланысты
түбінде дамитын, биологиялық бұзушы үрдіс (1).
Қартаю жылдамдығы, өмір сүру ұзақтығы тірі
жүйенің барлық биологиялық ұйымдасуымен
анықталады: құрылымдардың ерекшеліктерімен,
заттар алмасуымен, организм қызметімен және т.б.
Қартаюдың түрлері:
• табиғи,
• баяуланған, ұзақ жасайтындарға тән,
• жедел, уақытынан ерте, акцелерациялық,
балаларда да қартаю белгілерінің өрбуінің
кездесуі - прогерия.
Қартаю сипаттамасы:
Қартаю - көптеген әр түрлі факторлар туындататын көп себепті үрдіс
(полиэтиологиялық).
Қартаю себептері:
зат алмасудың генетикалық алдын-ала айқындалған ерекшеліктері,
күйзелістер,
аурулар,
бос радикалдар,
ксенобиотиктер, (бөгде заттар),
сутек иондарының концентрациясының өзгеруі,
температуралық бұзылулар,
оттектік ашығу,
кейбір жоғары белсенді ферменттер әсерінен лизосомдардың б ұзылуы,
белок ыдырауының немесе басқа да организмнің тіршілік әрекеті нәтижесінде
түзілген өнімдердің жиналуы., т.б.
• Қартаю - көп ошақты үрдіс. Ол жасушаның әр
түрлі құрылымдарында - ядросында,
мембраналарында, митохондрияларында және т.б.
әр түрлі жасушаларда: жүйкелік, секреторлы қ,
иммундық, бүйректік және т.б. туындайды. Әр
түрлі типті жасушалар қартаюында
айырмашылық болады. Олар жасушалардаѓы ң
өзіне тән қызметімен анықталады. Ал бұл
жасаушалардағы биохимиялық үрдістердің
ерекшеліктеріне байланысты.
Қартаю - жасқа байланысты сыртқы және ішкі
әсерлерден организмдегі зақымданудың
жоғарлауына байланысты дамитын бұзушы үрдіс.
Қартаю мынаған әкеледі:
- физиологиялық қызметтің жетіспеушілігіне;
- жасаушалар өліміне;
- организмнің бейімделу мүмкіндіктерінің шектелуіне;
- организм сенімділігінің төмендеуіне
- жасқа байланысты ауытқудың өрбуіне (артериялық
гипертония, жүрек немесе мидың ишемия ауруы,
қатерлі ісік, қант диабеті және т.б.).
- қайтыс болу мүмкіндігінің артуына.
• Қарттық - заңды түрде туындайтын жастық
дамудың қортынды кезеңі; жеке дамудың
(онтогенездің) болмай қалмайтын қортынды
кезеңі.

• Қайтыс болулар - өлім нәтижесінде халық
санының кему үрдісі. Статистикада балалық
(балалардың 0-дан 15 жас аралығында қайтыс
болулары) және сәбилік (емшектегі және
баланың бір жасқа дейінгі кезеңде қайтыс
болулары) қайтыс болулар деп айырады.
• Пайдаланылған әдебиеттер:
• С.Ж.Стамбеков, В.Л.Петухов.
Молекулалық Биология:
Новосибирск,2003.
• Е.Ө.Қуандықов,
С.А.Әбілаев.Медициналық
биология және генетика:
Алматы,2006.
• С.А.Әбілаев.Молекулалық биология
және генетика: Шымкент,2008.
• А.А.Төребеков.Адам генетикасы.

Ұқсас жұмыстар

Қартаюдың молекулярлы генетикалық механизмдері

Қартаюдың молекулалық-генетикалық механизмдері

Қартаюдың денелік аспектілері

Теломералар - эукариотты хромосомалардың шеткі ұштары

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы жайлы ақпарат

Қартаюдың молекулярлық- генетикалық механизмдері

ҚАРТАЮ ЖӘНЕ ӨЛІМ

Генетикалық қауіпсіздік

Қартаю процесінің себебі

ДНҚ теломеразалар

Пәндер