Жануарлардың қарапайым саңырауқұлақтармен ластанған азықпен улануы

Презентация қосу

Жануарлардың қарапайым
саңырауқұлақтармен ластанған
азықпен улануы
/микотоксикоздер/.
Микотоксиндер деген саңырауқұлақтардың алмасу үрдістерінің
нәтижесінде қалыптасатын улы өнімдер. Саңырауқұлақтардыің
өсуі және олардың токсиндерінің қалыптасуы сыртқы қоршау
факторларына байланысты, көбінесе температурадан және
ылғалдықтан. Микотоксикоздер жыл сезонына қарай пайда
болады. Азық сапасын нашарлататын жағдайлар және оларды
сақтау шарттарының бұзылуы саңырауқұлақтардың өсуін және
токсиндерінің бөлінуін үдетеді. Саңырауқұлақтармен ластанған
азықты рационге қосқан жағдайда малдың өсіп дамуы
нашарлайды және өлуі кобейеді.
Микотоксиндер ішектен сорылады, содан кейін ағзаларға
жиналып бауырды, бүйректі, бұлшық еттерді зақымдайды.
Микотоксиндер тудыратын ауруларды микотоксикоздер деп атайды.
Микотоксикоздер малшаруашылығын үлкен экономикалық
шығындарға әкеп соғады. Казіргіде 300 ден көп әртурлі қарапайым
саңырауқұлақтар белгілі. Оларға жататындар- афлатоксиндер,
охратоксиндер, зеараленон, вомитоксин, патулин, цитринин және т.б.
Біздің мемлекетімізде бидайді ластандыратын токсиногендік
касиеттері бар саңырауқұлактардың ішінде ен кауіпті және жиі
кездесетіндері: Fusarium және Aspergillus тұқымдарыны ң
саңырауқұлақтары.
Миткотоксиндер
Зеңдердің жалпы сипаттамасы.
Аспергиллотоксикоздер -
аспергиллюс тұқымдасына жататын
саңырауқұлақтар уларымен жануарлардың уланып
ауруын атайды. Бұл саңырау құлақтар
афлотоксиндерді бөледі, олар сыртқы орта
ылғалдығында және температураның 18-35
градусында қалыптасадыда азық құрамына
жиналады. Химиялық құрылысы бойынша
афлатоксиндер фуранкумариндер туындылары
жатады. Афлатоксиндер екі негізгі топқа
бөлінеді: В1 және Ć1, осылай аталуы
ультракүлгін саулесінде ақшыл көк және жасыл
түсте көрінуіне байланысты. Негізгі санитарлы қ
токсикологиялық маңызы бар афлатоксин В1.
Афлатоксин В1 азықпен бірге сауынды мал сүтіне
түскенде оның метаболиты - М1 табылады.
Жануар организміне енгеннен кейін
афлатоксиндер гепатотоксикалық, мутагендік,
канцерогендік және эмбриотоксикалық әсерлдерін
тигізеді.
Олар бауырдыі функционалдық қалпын бұзады, кейбір ферменттік
жүйелердің белсенділігін тежейді, ядерлық РНК-ның алмасуын өзгертеді,
белок биосинтезін бұзады, май және белок дистрофиясына әкеп со ғады,
гепатоциттер некрозын тудырады. Микотоксинның ЛД/50 мг жануардың
бір кг салмағына : егеуқұйрықтарға 5,5, теңіз шошқаларына 1,4, үй
қояндарына 0,3, шошкаларға 2,0, иттерге 1,0, тауыктар ға 6,0, қойларға
және ірі қара малға 2,0-3,0.
Афлатоксиндердің токсикодинамикасы толық анықталмаған.
Негізінде улы әсері бауырдың зақымдалуымен байланысты, себебі
бауырдың тосқауылдық қызметі бұзылғандықтан организмге
аутоинтоксикация пайда болады. Организмде афлатоксиндер жылдам
гидролизге ұшырылады да улылығы жоқ метаболиттер қалыптасады.
Организмнен сүт және басқа да өнімдер арқылы шығады.
Улану белгілері әөі сағаттан кейін дамиды: жалпы тежелу
байқалады, мал азықтан бас тартады, пульсі, тыныс алуы жиіленеді,
жүрісі бұзылады, сары ауру белгілері байқалады, кейде шаласал ж әне сал
пайда болады, тауықтардың айдары көгереді.
Жіті улану сірек кездеседі, көбінде мал созылмалы турде уланады.
Уланған мал әлсірейді, өнімділігі төмендейді, арықтайды.
  Патологиялық анатомиялық өзгерістері.
Ас қорыту жолының кілегейлі қабығында қатаралдық қабыну
белгілері кездеседі, бауыр үлгайған, жүрекке қан талаған, өкпе
домбыққан, ми тамырлары қанға толған, паренхиматоздық ағзаларда
дистрофиялық өзгерістер.
Буаздықтың екінші жартысында афлатоксикозбен ауырған мал іш
тастайды.
Диагноз қою үшін анамнез жінап, клиникалық белгілерді,
патанатомиялық өзгерістерді есептеп отырып токсикологиялық зерттеу
жасау қажет.
Емі. Микотоксиндермен ластанған азықты айырбастайды. Асқазан
мен ішекті ішіндегісінен босатады. Шырышты заттарды, адсорбенттерді
енгізеді. Жүрек дәрілерін, сіңірлердің қарысуын жоятындарды жібереді.
Ластанған азықты 15 %-дық аммиак ерітіндісімен өндейді.
Азық құрамында микотоксинның көлемі 0,5 мг/кг жоғары болса,
улануды дәлелдеуге болады.
Ветеринарлық санитарлық сараптама. Афлотоксин В1 МЖД
/МДУ/ ет және ет өнімдерде белгіленген. Лажсыз сойылған малдың ішкі
ағзаларын өтельдейді, ал ұшасын ветеринарлық санитарлық
сараптама ережелері бойынша пайдаланады.
Зең саңырауқұлақтардың сан алуан түрі
     ДОН /вомитоксин/. Вегетация кезінде астық дақылдар бойында
қалыптасады. Бұл саңырауқұлақтарменен көбінде бидай, жүгері және
арпа зақымдалады.
ДОН және оның метаболиттері органикалық еріткіштерде ғана
ерітіледі. Негізгі саңырауқұлақ аты ол астық дақыл фузариозын
тудыратын микотоксин.
Токсикодинамикасы толық анықталмаған. ДОН кейбір құстыратын
дәрілер тәрізді /апоморфин/ әсерін тигізеді , себебі құсу орталығын
тікелей қоздырады.
Клиникалық белгілері даму үшін азықтағы ДОН мөлшері 2-4 мг 1 кг
азық салмағында табылуға тиіс.
    Клиникалық белгілері. Мал азықтан бас тартады, құсады, диарея
пайда болады.
    Патологиялық анатомиялық өзгерістері. Бауырда, бүйректе
дистрофиялық өзгерістер дамиды, асқазанда және жіңішке ішекте
катаралдық қабыну байқалады.
Емі. Азыққа метионин, натрий тиосульфаты және қарапайым
күкірт қосылады. Құмәнданған азықты рационнан шығару қажет.
Ветеринарлық санитарлық сараптау ережелер бойынша жасалады.
Зеараленон.
Ең алғашқы мәліметтер 1932 жылы Стоб деген ғалыммен
жарияланды. Бұл микотоксинды фузариум санырауқұлақтын
культурасынан 1965 жылы Христенсен деген ғалым жүгері
бойынан бөліп алды. Зеараленон өсімдіктін вегетация және
бидайды ылғалды жерде сақтағанда қалыптасады. Зеараленоны ң
гормон-эстрагендер тәріздес белсендігі бар, ол 1,5 мг/кг азы қ
мөлшерінде шошқаларды вульвовагинит ауруына әкеп соғады, ал
бұаз сиырларды іш тастатады.
Емі жөқ.
Ветеринарлық санитарлық сараптама. Зеараленон басқада
микотоксиндер тәрізді жануар организмінде жилдам ыдырайды.
Жануар өнімдерінен оны табу үшін ВЭЖХ, ТХ /жұқа қабатты
хроматография/ және ИФА әдістерімен пайдаланады. Клиникалық
белгілері бар малдарды сойғанда жыңыс ағзаларын өтельдейді,
басқа өнімдерін ветеринарлық санитарлық ережелері бойынша
пайдаланады.
Дендродохиотоксикоздер.
   Бұл жануарлардың ауыр түрде өтетін ауруы. Ауру жіті және
жітілеу түрде ағады. Көбінде жылқылар, шошқалар, қойлар аурады.
Дендродохиндер жақсы бөлінген фунгицидтік қассиетке ие болады.
Саңырау құлақ, бидай, қарай бидай, сұлы, сабандарыда пайда
болады. Оның уы ылғалдықтың 50% және жылудын 25 % -да
жиналады.
     Клиникалық белгілері. Жалпы тежелу байқалад, ауыз қуысының
зақымдалады. Еріні домбығады, пульс жиілінеді. Қанда формалар
элеметерінің саны көбелейді. Жылқылардың шектері түйеледі.
Шошқалардың тұмсығы ойық жаралы болады. Қойларда нерв
жүйесі құбыластары байқалады.
     Патологиялық анатомиялық өзгерістері. Өлексе жақсы
қатаяды. Паренхиматоздық ағзаларға қанталаған, өкпе домбыққан,
шектін кілегей қабығы катаралдық және гимарагиялық турде
қабынған. Бауырда және бүйректе дистрофия өзгерістері.
Емі. Ас қазан мен шекті босатады, шырышты және іш жүргізетін
дәрілерді емгізеді, блин, кафеин глюкозамен бірге беріледі. Бір екі
тәулік бойы малдарды аш диетаға қойылады. Ластанған азық
рационнан жығаралады.
  Клавицепстоксикоздер.
Клавицепс тұқымдасына жататын микозды қ улармен малды ң уланып ауруы. Б ұл
санырауқұлақ мәдениет және жабайы астық дақылдарға пайда болады. Ыл ғалды
жайылымдарда кездеседі. Оларды екі топқа б өледі: эрготизм ж әне
клавицепспаспалитоксикоз. Эрготизм деген- бұл жануарлардын қастауыш
алкалоидтерімен улануы. Біздің жерде жиі кездесетіні эрготизм. Санырау құла қ
қара, қоныр, дақ түрінде астық дақылдарды ластандырады.
     Клиникалық белгілері. Улану екі түрде байқалады: нерв жүйелік және
гангреноздық. Малда жалпы тежелу белгілері дамиды, тыныс алуы нашарлайды,
сілекей ағады, көз қарашығы үлғаяды, бұлшық еттері тартылады, дірілдейді.
Басының, аяқтарының, құлақтарының терісіне некроз оша қтары пайда болады.
Шошқаларда тұмсығына, тіліне және желін терісіне некроз пайда болады.
Тауықтардың алғашқыда айдары көгереді, кейін оларға да некроз пайда болады.
     Патологиялық анатомиялық өзгерістері. Өлексені жарғанда
гемодинамикалық өзгерістерді байқайды және негізгі белгілері- тері үстіндегі
некрозды ошақтар.
Емі. Сорғыш, шырышты, іш жүргізетін, құстыратын дәрілер беріледі. Тер
астынан 2-3 мл 30% магний сульфат ерітіндісін жібереді /сі ңірлер қарысуын
жоюға/. Бидайдың қастауышпен ластанғандығын натрий хлорид үлгісі бойынша
тексереді: 4 кг ас тұзың 10 литр суға ерітеді, үстінен бидай ұлгісін салады. Ерітінді
бетіне қалқып шыққан қастауыш мүйізшелеріні ң санына қарай ластан ған
дәріжесін есептеледі.
Стахиоботриотоксикоздер.
Бұл жылқы және басқада ауылшарушылық малдарыны ң жіті ж әне жітілеу
турде өтетін ауруы. Ауруды стахиоботрис альтернас деген са ңырау құла қ өнімдері
тудырады. Ен алғашқы мәліметтер бойынша 1930-1931 жылдары Украина жерінде
бұл ауру кездескен. Ауруды зерттеуге көп үлесін қосқан ғалымдар: Вертинский
К.И., Пономаренко Ф.М., Саликов М.И. ж.б. Бірак тек 1980 жылы бұл аурудын
микотоксины таза турінде бөлініп алынды. Оларды сатротоксин, роридин ж әне
веррукарин деп атады. Бұл микотоксиндер жоғары температураға ж әне
қышқылдардың әсеріне тұрақты, суда ерімейді.
     Токсикодинамикасы. Толық анықталмаған. Жануар ұлпаларына жергілікті
микотоксиндер некроздық әсерін тигізеді және орталық нерв ж үйесіне, қан т үзілу
жүйесіне жалпы улы әсерін тигізеді. Осынын нәтижесінде қанда лейкоцитоз ж әне
лейкопения пайда болады.
Клиникалық белгілері. Уланудың алғашқы кезенінде ауыз және мұрын
аймағынын терісі қабынады. Ауыз қуысында некроздық зақымдар болу ға м үмкін.
Азыққа тәбеті жойылады, дене қызуы нормасында қалады. Жалпы тежелу
белгілері дамиды.
Патологиялық анатомиялық өзгерістері. Өлексені жарғанда
паренхиматоздық ағзаларда дистрофия өзгерістері кездеседі, геморрагиялы қ
диатез байқалады. Некроздық ошақтар өнештен, жұтқыншақтан, асказанда, ауыз
қуысында табылады.
      Ветеринарлық санитарлық сараптау. Бағалауды басқа микотоксиндерге
тәріздес жүргізеді.

Ұқсас жұмыстар

Құрамында глюкозиді бар өсімдікпен улану

Жануарлардың гликозидтермен улануына токсикологиялық сипаттама

Құрамында фотосенсибилизаторлары бар азықтар

МИКОТОКСИКОЗДАР

Қойдың жұқпалы маститін балау және індетке қарсы шаралар

Гриб Сабуро агарында

Өсімдік улары

Жануарлардың жануар тектес улы заттардан улануы

Шошқа тілмесі, патморфологиясы

Шошқа тілмесі

Пәндер