Кәсіпкерлік негіздері

Презентация қосу

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Қазақстан тарихы ж әне әлеуметтік саяси п әндер кафедрасы

ОСӨЖ №1
Кәсіпкерлік негіздері. К әсіпкерлік орта

Орында ғандар: Қайбелдінова Е.Н.
Сат Ә.Д.
Тә кімбай А. Ә .
Оразбай М.А.
Тобы: Жалпы медицина , 1-023
Тексерген: Алиева М.Т.

Қ арағанды 2018ж
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
Кәсіпкер ұғ ымы
Кәсіпкер құқ ығы
Кәсіпкердің субъектілері мен объектілері
Коммерциялық және коммерциялы қ емес ұйымдар.
Кәсіпкерлікті дамытуды ң ма қсаттары мен факторлары.
Кәсіпкерлік орта ж әне экономикалы қ еркіндік
Ішкі және сырқы кәсіпкерлік орта
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
• Кәсіпкерлік – нарықтық экономиканың
барлық институттарына енетін не ғұрлым
жекеше жағдайы. Қызметтің б ұл т үрі,
көбінесе, адамның жеке басымен –
кәсіпкермен байланысты. Ол жа ңа істі
қолға алады, жаңа енгізілімді іске
асырады, тәуекелдікке бас тігеді. Қаза қ
тілінде кәсіпкерлік пен бизнес с өздері
синонимдер ретінде қолданылады, біра қ
кей жағдайларда екі әр т үрлі ма ғына
білдіруі мүмкін.
• Кәсіпкерлік – адам қызметінің ерекше саласы
және ол еңбектің басқа түрлерінен оқшауланып
тұрады. Бұған кезінде атақты неміс экономисі
Гарвард университетінің профессоры – Йозеф
Алоиз Шумпетер (1883-1950ж) м ән берді. Оны ң
айтқан мынадай сөзі бар еді: «Кәсіпкер болу –
басқаның істегенің істемеу». Екінші жа ғынан
кәсіпкерлер – алдымен к әсіпкерлік ж ұмысты
ұйымдастырушылар. Ол туралы француз экономисі
Жан Батист Сэй (1767-1832ж) былай деген:
«Кәсіпкер – адамдарды өндірістік ше ңбер
ауқымында ұйымдастыратын адам».
• Кәсіпкерлікті ң т ұл ғалары (субьектілері) жеке т ұл ғалар, әрт үрлі ассоциациялар, акционерлік
қоғамдар, арендалы қ ұжым, кооперативтер ж әне мемлекет бола алады. Қызмет мазм ұнына қарай
кәсіпкерлік мынадай т үрлерге б өлінеді.
• Кәсіпкерлік нысандары (обьектілері) шаруашылы қ қызметті ң кез - келген т үрлері: коммерциялы қ
делдалды қ, сату сатып алу, инновациялы қ, ке ңес беру қызметтері, ба ғалы қа ғаздармен операциялар
бола алады.
• Өндірістік к әсіпкерлік- тауарлар, қызметтер, а қпараттар, рухани құндылы қтар өндіретін
кәсіпкерлік. К әсіпкерлікті ң б ұл т үрінде өндіріс қызметі негізгі болып табылады.
• Коммерциялық к әсіпкерлік тауарлар мен қызметтерді қайта сату бойынша м әмілелер мен
операциялар құ рамына енеді, өнім өндірісімен айланыспайды. К әсіпкер пайдасы тауарды сатып алу
бағасынан жо ғары ба ға ға сату ар қылы жасалады.
• Қаржылық к әсіпкерлік -коммерциялы қ к әсіпкерлікті ң бір т үрі болып табылады. Сату-сатып алуды ң
обьектісі а қша, валюта, ба ғалы қа ғаздар болып табылады.
• Делдалдық к әсіпкерлік бір м әмілеге өзара м үдделі жа қтарды ң басын қосатын қызметте к өрінеді.
Мұндай қызметті к өрсеткені үшін к әсіпкер табыс алады.
• Сақтандыру кәсіпкерлігі- кәсіпкер са қтандыр ған о қи ға бол ған кезде ғана қайтарылатын са қтандыру
жарнасын алып отыратын қаржы к әсіпкерлігіні ң ерекше формасы. Жарналарды ң қал ған б өлігі
кәсіпкерлік табысты құрайды.
• Кәсіпкер – кәсіпкерлік қызметпен
айналысатын, кәсіпорын құру үшін қаражат
іздеп табатын және сол тапқан қаражатымен
кәсіпкерлік тәуекелдікке бас тігетін адам.
Ол мемлекет тіркеуден өтіп, тіркеу туралы
куәлік алады. Кәсіпкер қызметті ң за ңда
тыйым салынбаған кез келген т үрлерімен,
атап айтқанда, коммерциялы қ делдалды қпен,
сауда жасаумен, сатып алумен, ке ңес беру
қызметімен және бас қа қызметтермен, ба ғалы
қағаздарға байланысты операция жасаумен
айналыса алады.
Кәсіпкер құқ ығы:
• өз қызметін ж үзеге асыру үшін құрылуы за ңнамалы қ актілерге қайшы келмейтін к әсіпорындарды ң кез келген т үрлерін
құ руға;
• мемлекет к әсіпорындарды ң ж әне меншікті ң бас қа нысандарына негізделген к әсіпорындарды ң м үлкін, өзгедей м үлік
пен м үліктік құқ ықтарды толы қ немесе ішінара сатып алу ға;
• заңды негізде алын ған өз м үлкімен шаруашылы қ ж үргізуші бас қа субъектілерді ң қызметіне қатысу ға;
• заңды т ұлғалар мен азаматтарды ң м үлкін келісім бойынша пайдалану ға;
• заңнамада белгіленген келісімшарттар талабымен қызметкерлерді ж ұмыс қа қабылдау ға ж әне ж ұмыстан босату ға;
• еңбекақы т өлеудің нысандарын, ж үйелерін, м өлшерлерін ж әне жалданып ж ұмыс істеушілер табысыны ң бас қа да
түрлерін дербес белгілеуге;
• шаруашылы қ қызметті ң ба ғдарламасын өз бетінше жасау ға, жеткізушілер мен т ұтынушыларды та ңдау ға, ба ға мен
тарифтерді белгілеуге;
• банк мекемелерінде шоттар ашу ға;
• мөлшеріне шек қойылмайтын кез келген жеке табыс алу ға; мемлекет ж әне әлеуметтік қамсыздандыру мен са қтандыру
ж үйесін белгіленген т әртіппен пайдалану ға;
• өзінің құқы қтары мен м үдделеріне н ұқсан келтірген мемлекет ж әне бас қа органдарды ң әрекеті ж өнінде белгіленген
тәртіппен ша ғымдануға;
• заңнамада белгіленген т әртіппен сырт қы экономикалы қ қатынастар ға қатысушы болу ға;
• заңнамада белгіленген т әртіппен валюта операцияларын ж үзеге асыру ға құқылы.
Кәсіпкердің субъектілері мен
объектілері.
• Жеке кәсіпкерлер – бұл заңнамада
белгіленген тәртіппен, к әсіпкерлік
қызметті заңды тұлға құрмастан ж үзеге
асыратын тұлғалар. Жеке к әсіпкерлер
барлық міндеттемелер бойынша толы қ
мүліктік жауапкершілігімен сипатталады.
• Заңды тұлға – бұл жеке мүлікті
иеленген, өз атынан азаматты қ құқ ы қтар
мен міндеттерді иеленетін, арбитражды қ
сотта талапкер және жауапкер болып
әрекет ететін ұйым .
Коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар.
• Барлық заңды тұлғалар коммерциялы қ ж әне коммерциялы қ емес ұйымдар ға б өлінеді.

• Коммерциялық ұйымдар қызметі пайда алу ға ж әне алын ған пайданы қатысушыларды ң
арасында бөлуге негізделген к әсіпорындар болып табылады. Ал пайда алуды ң м ұндай
мақсаты жоқ ұйымдар коммерциялы қ емес ұйымдар болып табылады.

• Коммерциялық емес ұйымдарға тұтынушылы қ кооперативтер, мекемелер, қо ғамды қ
ұйымдар, діни ұйымдар мен бірлестіктер, қайырымдылы қ ж әне бас қа қорлар жатады.

• Кәсіпкерлік қызметті ң объектілері дайындал ған өнім, орындал ған ж ұмыс немесе к өрсетілген
қызмет, яғни қандай да бір қажеттілікті қана ғаттандыра алатын ж әне нары қта сатып алу,
пайдалану ж әне т ұтыну үшін ұсынылатын н әрселер болып табылады.
Кәсіпкерлікті дамытудың ма қсаттары мен факторлары .
Кәсіпкердің негізгі мақсаттарына:

• пайда алу және оны барынша арттыру;
• соңғ ы тұтынушының сұранысын
қанағаттандыру;
• қызметін тиімді ұйымдастыру
(шығындарды азайту, шикізатты ң жа ңа
көздерін, өндірістің жа ңа әдістерін
іздестіру, инновацияларды енгізу ж әне
т.б.) жатады.
• Бұл мақсаттарға қол
жеткізуге к әсіпкерлікті
дамыту факторлары
жағдай жасайды.
• Кәсіпкерлікті дамыту
факторлары – бұл
кәсіпкерлік қызмет
қасиеттеріні ң көріну
сиапты мен
мүмкіндіктерін
анықтайтын параметрлер
Кәсіпкерлік орта және экономикалы қ еркіндік
• Кәсіпкерлік орта дегеніміз – еліміздегі нары қты қ экономикада ғы
барлы қ субъектіні ң қажеттілігінен шы ғу ға ба ғыттал ған азаматтарды ң
экономикалы қ еркіндігін қамтамасыз етуші әлеуметтік –
экономикалы қ, саяси, азаматты қ – құқ ы қты қ жа ғдайлар болып
табылады.
• Кәсіпкерлер к әсіпкерлік ортаны құрайтын, к өздеген ма қсатты
орындау жолындағы іс- әрекеттер, жобалар мен келісімдер
орындалатын м үмкіндік бол ғанда ғана қызмет ат қара алады. Осы
аталған факторларға қоса к әсіпкерлік даму үшін шешуші роль
атқаратын жағдай – экономикалық еркіндік.
• Экономикалы қ еркіндік ма ңызы – заңды кәсіпкерлік істерді
орындау үшін, экономикада ғы басшылы ққа мемлекетті ң кепілдігі
болып саналады.
• Экономикалы қ еркіндік дегеніміз – барлық азаматтар ға өзіні ң өнері
мен қабілетін, білімін м үмкін экономикалы қ қызмет пен іс-
әрекеттерге ж ұмсап пайдалануына м үмкіндікті ң болуы. Осындай
жағдайларға байланысты қолдан жаса ған монополия ға, ж өнсіз б әсеке
мен жарнамаға жол бермейтін құқ ы қты қ нормалар мен ережелерді ң
қажеттігі туындайды.
• Кәсіпкерлік орта к әсіпкерлерге т әуелсіз сырт қы
және кәсіпкерлерді ң өздері құратын ішкі орта ға
бөлінеді.
• Сыртқы орта дегеніміз – сырт қы
факторлардың жиынты ғы ж әне ол б үкіл елдегі
және жеке аймақтағы к әсіпкерлік сі-
әрекеттерге айтарлы қтай ы қпал етеді. Сонымен
бірге сыртқы ортаны ң әсері к әсіпкерлерді ң
пікірі мен тілегіне қатыссыз, за ңды жа ғдай
және ол кәсіпкерлікке тікелей немесе жанама
әсер етеді. Кәсіпкерлер сырт қы ортаны ң
өзгерістеріне бейімделіп, қауіп – қатерлі
жағдайлармен к үресіп отыр ғанда ғана табыс қа
жетеді. Классикалы қ экономикалы қ теория
ғылымыны ң негізін қала ған ғалымдар
кәсіпкерліктің негізгі жа ғдайлар мен сырт қы
ортаның факторлары.
Сыртқы кәсіпкерлік орта ға мынадай кіші ж үйелер жатады:
• елдегі және аймақтарда ғы экономикалы қ жа ғдайлар;
• қоғамның және мемлекетті ң бір қалыпты дамуын сипаттайтын саяси орта;
• құқықтық орта – нарықты қ экономика субъектілеріні ң, к әсіпкерлерді ң міндеттері мен
жауапкершіліктері, құқ ы қтарын аны қтап жеткізуші;
• кәсіпкерлікті мемлекетті ң қолдауы ж әне реттеуі;
• тұрғындардың төлем қабілеті мен ж ұмыссызды қ де ңгейіне байланысты әлеуметтік – экономикалы қ
жағдайлар;
• мәдени орта – т ұр ғындарды ң білім де ңгейі, к әсіпкерлік белгілі бір т үрімен щ ұғылдану м үмкіндігі;
• ғылыми – техникалы қ ж әне технологиялы қ орта;
• белгілі бір істі дамыту ға қажетті өндірісті таби ғи факторларды ң жеткілікті болуы;
• физикалық орта – к әсіпкерлік ортаны ң қызметіне әсерін тигізетін таби ғи климатты қ жа ғдайлар;
• табиғи катаклизмдерді ң болмауы;
• институционалды қ – ұйымдастырушылы қ орта, коммерциялы қ, іс- әрекеттер мен іскерлік
байланыстарды қамтамасыз етуге м үмкіндік алатын ұйымдар санын аны қтап, реттеуші.
• Кәсіпкерліктің табысты болуы к өптеген факторлар ға байланысты, оны ң
ішінде кәсіпкерлік ұйымны ң ішкі жа ғдайларыны ң жиынты ғы ма ңызды
роль атқарады. Кәсіпкерліктің ішкі ортасы кәсіпкердің жеке басының
жауапкершілігіне, к үш-еркіне, ма қсаткерлігіне, табандылы ғына бизнес
ісін ұйымдастырып, ме ңгере білуіне тікелей байланысты.
• Кәсіпкерліктің ішкі ортасына мынадай факторларды жат қызу ға болады:
• жеке капиталының жеткілікті м өлшері;
• кәсіпорынның ұйымдастырушылы қ – құқы қты қ формасын д ұрыс
таңдай білу;
• іс-қызмет түрін та ңдай білу, әріптестерді іріктеу;
• нарық жағдайын білу, маркетингтік зерттеуді жо ғары д әрежеде ж үргізу;
• кадрларды таңдай білу, персоналды бас қару ж әне оларды материалды қ
ынталандыру м әселелері;
• кәсіпкерлік құ пияны са қтай білу механизмі ж әне т.б.
ҚОРЫТЫНДЫ
КӘСІПКЕРЛІК – НАРЫ ҚТЫ Қ ЭКОНОМИКАНЫ Ң БАРЛЫ Қ ИНСТИТУТТАРЫНА ЕНЕТІН
НЕҒҰ РЛЫМ ЖЕКЕШЕ ЖА ҒДАЙЫ. К ӘСІПКЕР – К ӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТПЕН
АЙНАЛЫСАТЫН, К ӘСІПОРЫН ҚҰ РУ ҮШІН ҚАРАЖАТ ІЗДЕП ТАБАТЫН Ж ӘНЕ СОЛ
ТАПҚАН ҚАРАЖАТЫМЕН К ӘСІПКЕРЛІК Т ӘУЕКЕЛДІККЕ БАС ТІГЕТІН АДАМ.
КӘСІПКЕРЛІК ОРТА ДЕГЕНІМІЗ – ЕЛІМІЗДЕГІ НАРЫ ҚТЫ Қ ЭКОНОМИКАДА ҒЫ БАРЛЫ Қ
СУБЪЕКТІНІ Ң ҚАЖЕТТІЛІГІНЕН ШЫ ҒУ ҒА БА ҒЫТТАЛ ҒАН АЗАМАТТАРДЫ Ң
ЭКОНОМИКАЛЫ Қ ЕРКІНДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУШІ ӘЛЕУМЕТТІК – ЭКОНОМИКАЛЫ Қ,
САЯСИ, АЗАМАТТЫ Қ – ҚҰҚ Ы ҚТЫ Қ ЖА ҒДАЙЛАР БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

HTTP://ER.SEMGU.KZ/EBOOKS/EBOOK_372/#PS

HTTP://MYLEKTSII.RU/7-5857.HTML

HTTP://VIKIDALKA.RU/3-127641.HTML
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Экономикалық білім және тәрбие берудің негіздері

Кәсіпкерлік қызмет субъектілері ұғымы

КӘСІПКЕРЛІК ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ НЕГІЗДЕРІ

Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры - бейкоммерциялық қаржы ұйымы

Экономика саласындағы нобель сыйлығының лауреаты Джеймс Александр Миррлис

ШАҒЫН БИЗНЕС СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ САЛЫҚ САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Кәсіпкерлік және оның түрлері

экономикалық институттар,меншік және кәсіпкерлік

ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА КӘСІПОРЫНДАРЫНДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТ

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыр

Пәндер