ЕЖЕЛГІ ГРЕК ФИЛОСОФИЯСЫ

Презентация қосу

ЕЖЕЛГІ ГРЕК ФИЛОСО
ФИЯСЫ

Орындаған:Қоңырова
Дариға
Тобы:БТЕ-216-05
Жоспар
Ежелгі грек философия негізі
Эфестік гераклит
Элей мектебі
Классикалық философия. Сократ, Плат
он, Аристотель.
Антика дәуірінің философиясы
Грек философиясы
Грек философиясы мен мәдениетінің өркендеген жері грек жері е
мес, Жерорта теңізі жағалауындағы елдер. Бұл елдерді бір кезде
гректер жаулап алған болатын. Милет, Самос, Абдер сияқты қала
лар Жерорта теңізіне жақын болып, оларда сауда-саттық және эк
ономикалық қатынастар кеңінен өркендеді. Сондықтан бұл қалала
рда ірі мәдениет ошағы, философиялық орта пайда болып, дами б
астады. Алғашқы грек философиялық мектебі Милет қаласында п
айда болды. Милет мектебі Ежелгі Грекияда б.з.д. VI ғ. өмір сүрді.
Бұл Милет мектебінің негізін қалаушылар Фалес, Анаксимандр, Ан
аксимен. Бұлар дүниені біртұтас, бір-бірінен бөлінбейтін жалпы пр
оцесс деп қарай отырып, оның негізін материалдықтан іздеді. Фал
ес (б.з.д. 640-560 ж.ж.) дүниенің негізін судан, Анаксимандр (б.з.д.
610-540ж.ж) апейроннан (шексіздіктен), Анаксимен (б.з.д. 546ж. т
уған) ауадан іздеді. Олар өткен дәуірдегі мифологиялық көзқарас
тан бас тартты. Алдымен жаратылыстану саласын зерттеушілер б
олды. Олар дүниеде не бірінші деген мәселені емес, керсінше, дүн
иенің біртұтастығын белгілі бір материалдық бірінші негіз арқылы
шешуге тырысты.
Эфестік Гераклит (шамамен б.д.д.540ж.). Оның есімі философ
ия тарихында өшпес із қалдырған. Сонымен қатар, Гераклит т
арихта Қараңғы деген қосымша атпен белгілі. Мұндай теңеу о
ның шығармаларының ерекшелігіне: ойлау машығының сипат
ына, тіліне, стиліне қарай айтылады. Гераклиттің ойлары өте
қысқа әрі жинақты келеді. Ол түсініксіз сөздер арқылы терең
ой жүйесін ширатып, әрбір құбылыс пен заттың мәнін ашуға т
ырысады.
Гераклит қарама-қарсылықтардың бірінсіз-бірі өмір сүрмейтін
дігін дәлелдеп шықты. Ол дүниенің тұрақсыздығын, оның үне
мі қозғалыс пен өзгерісте, жалпы дамуда болатынын айқында
п берді. «Өзендегі суға екі рет түсе алмайсың, өйткені ол ағы
п жатыр» дейді. Мұның өзі барлығы ағып, үнемі дамуда болад
ы деген пікірді білдіреді. Гераклит қарама-қарсылықтардың бі
р — бірінен ажыраспайтынын, бір — біріне өтетінін, алмасаты
нын, бірін-бірі толықтыратынын, бірі жойылса, екіншісі де жоғ
алатынын айқындап берді.
Гераклит сол кездегі басқа ойшылдар сияқты жаратылыстану
саласымен айналысып, дүниенің негізін материалдық біртұтас
тықтан іздеді. Сондықтан да ол дүниенің негізін отта деп есе
птеді.
Элей мектебі
Грек философиясында Гераклит диалектикасына қарам
а-қарсы бағытта пайда болған сол кездегі ағымдардың
бірі — Элей мектебі болды. Ол мектептердің өкілдері – П
арменид пен Зенон. Парменид пен Зенон бастаған Элей
мектебі келелі философиялық мәселелерді көтерді. Ең а
лдымен олар болмыс туралы проблеманы жан-жақты та
лқылады.
Элей мектебі болмыс туралы философиялық мәселе көт
ере отырып, оның мәнін ашуға әрекеттенді. Болмысты т
ек ойлау арқылы білуге, түсінуге, сырын ашуға болады.
Ендеше, негізгі мәселе – ойлаудың болмысқа деген қаты
насы. Бұл — Элей мектебінің ашқан жаңалығы. Мұның ө
зі кейін философияның негізгі мәселесіне айналды.
Элей мектебінің негізін қалаған Парменид деген ойшыл.
Оның ұстазы атақты ақын, ойшыл Ксенофан.
Классикалық философия. Сокр
ат, Платон, Аристотель.
Сократ (б.з.б. 469-399 жылдары) жасында мүсіншілікпен айналысып,
кейін философ, қоғам қайраткері дәрежесіне дейін көтерілді.
Сократтың философиясы әрбір ғасырдағы, әрбір дәуірдегі адамдард
ы үнемі ойлантатын, ешуақытта маңызын жоймайтын аса қажетті ілі
м. Сократ софистер басын бастап, бірақ, аяқтай алмаған адам турал
ы ілімге ерекше назар аударды. Ол, ең алдымен өзіне дейінгі филосо
фтардың ой-пікірлерін талдай келе, олар негізгі кемшілігін көре білд
і. Сократтың ойынша, таным философияның негізгі мәселесі адам бо
луы керек. Сократ мәселені батыл қойды. Дүниені тану, әлемді тану,
әрине, қажет-ақ. Дегенмен адам өзін-өзі, өзінің ішкі дүниесін білуге ұ
мтылуы керек. Осыдан келіп Сократтың бірінші принципі шықты. «Се
н алдымен өзінді-өзің таны». Сократ бұл жерде адамның өмірін фило
софияның негізгі мәселесі етіп қараумен шектелмей, өмірдің өзін өзі
ндік сана ретінде қарап отырған. Ендеше, адамша өмір сүрудің өзі өн
ер екен. Оның екінші қағидасы: Менің білетінім — менің ештеңе білм
ейтіндігім, ал басқалар мұны да білмейді». Адам өзіне-өзі сырттай үңі
лген сайын, өзін өзі тануға ұмтылған сайын, сайып келгенде ештеңе
білмейтіндігін анықтайды.
Платон (б.з.б. 427-347 жылдары өмір сүрген) атақты және
аса ауқатты бай жанұядан шыққан. Философия тарихында
Платонның қалыптасуы, көбінесе оның ұстазы Сократтың е
сімімен тығыз байланыстырады. Оның үстіне Платонның кө
птеген шығарма сұхбаттарының негізгі кейіпкері — Сокра
т. Ол Афины демократиясын қатты сынға алды. Платонның
еңбектері: «Мемлекет», «Театет», «Федон», т.б. Сезімнен т
ұратын шындықты Платон нақты шындық емес, ол тек өмір
дің көлеңкесі, шын өмір идеяда деп түсіндірді. Таным дүни
ені білу емес, еске түсіру деп уағыздады. Идея деген ұғым
ды алғаш философияға енгізген де — сол. Табиғатта идея
тек түр ретінде өмір сүреді. Заттар өз қасиет сипатын сол
түрге сәйкестенуі арқылы иемденеді. Идея ол біріншіден м
әңгі, ол тумайды да, өлмейді де, өспейді де, кемімейді де;
екіншіден, ол біртектес, әр түрлілік тек заттарға тән, олар
өнеді, өшеді, — дейді Платон. Сөйтіп, ол идеяны алға тарта
ды. Шәкірттерін оқыту үшін Академия ашты. Мемлекетті ф
илософтар басқармайынша адам баласы зұлымдықтан ары
лмайды. Платон жастарды философиямен айналысуға шақ
ырды. Философ болу үшін, таңдана білу керек, — дейді.
Аристотель (б.з.б. 384-322 ж.ж.) философиясы, жағынан, барлық кө
не грек философиясының қорытындысы іспетті. Ал, екінші жағына
н, Аристотель көзқарасы ғасыр мен жаңа дәуірдің ғылыми ілімдері
нің қайнар бастауы болды. Яғни бұл ұлы ойшыл көне грек данышпа
ндары көтерген проблемаларға жан-жақты талдау жасап, өз заман
ының көкейкесті мәселелерді шешіп беруге ұмтылды. Ол, сондай-а
қ, өзінің өмір сүріп отырған заманы әлі де күн тәртібіне қоймаған м
әселелерді шешемін деп болашаққа ой жүгіртті.
Аристотель философиясында алғаш рет өткен дәуір көзқарасына т
ерең талдау жасалды. Ол «Метафизика» деп аталатын кітабында ф
илософияның негізгі мәселелерінің бірі — болмысты жан-жақты ан
ықтай отырып, өзіне дейінгі ойшылдарға, әсіресе, Платонның фило
софиясына сын ескертпелер айтты.
Аристотель — Платонның шәкірті. Ұстазының көзі тірісінде шәкірті
оның шығармаларына сын көзбен қарап, пікірлерін ашық айтпаған
ы рас. Бірақ кейін келе, өзінің философия жүйесін жасау процесінд
е ол Платонның көзқарасына қарсы шықты. Аристотельге: «Сен нег
е көзінің тірісінде ұстазыңа қарсы шықпадың», — деп айып таққанд
а, ол: «Платон маған дос, бірақ ақиқат одан да гөрі қымбатырақ» —
деп жауап беріпті.
Эллиндік философия. Эллинизм дәуірі (б.з.б. ІІІ-ІІ ғасырдағы) бастал
ды. Эллинизм ойшылдары стоялықтар – Аристотель ілімін, эпикурші
лдер Демокритті, скептиктер Элей мектебі мен софистерді, Платон
ды әрі қарай ілгері жалғастырушылар болды.
Антика дәуірінің философияс
ы
Антикалық философия алғашқы қауымдық құрылыстың орн
ына құл иеленушілік құрылыс келген дәуірде өмірге келді.

Ертедегі Грецияның алғашқы философтары стихиялы матер
иалистік бағытты ұстануымен ерекшеленеді. Олар бүкіл
дүниені тұтастай алып қарап, әлемнің, дүниенің түп негізін,
алғашқы бастамасын табуға тырысты. Антикалық философт
арды «физиктер» деп атаған. Себебі, олар философиялық о
йларын табиғат құбылыстарымен байланыстыра отырып тұ
жырымдаған. Мұндай философиялық пікірді философияда «
натурфилософия» деп атайды.

Дүние қалай пайда болды, қалай жаратылды, ең бірінші не
пайда болды деген сұраққа ерте грек ойшылдары жауап бе
ре отырып, өз пікірлерін алға тартты.
Ертегрек (антикалық) философиясы өзінің даму т
арихында үш кезеңнен өтті:

1. Сократқа дейінгі кезеңдік философия (б.д.д.
7-6 ғ.ғ.). Бұл кезеңде натурфилософиялық көзқ
арас басым болды. Милет, Элей, Пифагоршылда
р, Софистер мектебінің қалыптасуымен қатар а
томдық көзқарастың негізі қаланады.

2. Классикалық кезең (б.д.д. 4ғ.). Платон мен Ар
истотель философиялық еңбектерімен ерекшел
енеді.

3. Римдік-эллиндік кезең (б.д.д 3ғ. соңы мен б.
д. 3ғ. басы). Стоиктер, скептиктер және эпикур
шілдік мектептер басымдылық танытқан кезең.
Милет мектебі
Милет мектебі-грециядағы ең көне ма
териалистік философиялық мектеп. Ми
лет қаласы сауданың, теңізде жүзуді
ң, мәдениеттің ірі орталығы болды, ал
бұл жағдайлар Фалес, Анаксимандр ж
әне Анаксимен секілді көрнекті милетт
іктердің ой-өрісі мен ғылыми ынта-тал
абының жан-жақты өрістеуіне жағдай
жасады. олар математика, география,
астраномия салаларында ғылыми жаң
алықтар ашты.
Элей мектебі
Элей мектебі-б.д.д. 6-5 ғ.ғ. Элей қалас
ында (оңтүстік Италия) пайда болған
философиялық мектеп. Басты өкілдері
Ксенофан, Парменид, Зенон, Мелисс. Э
лей мектебінің негізгі мәселесі-болмыс
болды.

Ұқсас жұмыстар

Даосизмнің негізін қалаушы

Греция философиясы

Сократ философиясы

Ежелгі Греция ойшылдары

Ежелгі Грек философиясының мектептері

Ежелгі Қытай Ежелгі Үнді Сократқа дейінгі кезең

Ежелгі грек

Антик философиясы

Грек философиясының ерекшелігі

Философияның қалыптасуының негізгі кезеңдері

Пәндер