Тілдік қанығу мектеп жасына дейінгі балаларға тілді оқытудың тиімді технологиясы ретінде

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы
ОҚО бойынша педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты

Жоба
Тақырыбы:
«Тілдік қанығу мектеп жасына дейінгі балаларға
тілді оқытудың тиімді технологиясы ретінде»
Орындағандар: Амантаева А.
Сәбит М.
Абсаттарова У.
Естаева Г.
Бекназарова М.
Арғынбекова А.
Қабылдаған:
Бөкешова А.Қ.
Жоспар
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
1. Балалардың сөздік қорын дамыту жолдарының түрлері
2. Тіл дамыту сабақтарында көзделетін негізгі мақсат – баланың
сөздік қорын байыту, сөйлем құрап айтуға, әңгімелей білуге
үйрету.
3. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың тілін дамыту
әдістері
4. Әдеби шығармалар арқылы баланың тілін дамыту жұмыстары
5. Сөздік қорды байытудың негізгі көзі - көркем шығарма
•. Қорытынды
•. Қолданылған әдебиеттер тізімі
Мақсаты: Міндеттері:
• Дыбыстардың ерекшеліктерін • Балабақшада балалардың жас
жете меңгеріп, дыбыстарды ерекшелігіне лайықты көркем
дұрыс айтуға жаттықтыру әдебиет шығармаларын,
басқа да тілдерін дамыту сауат оқыған шығарма мазмұнын
ашу оқу іс - әрекеттерінде ғана әңгімелеп айтқызу, суретке
емес, ән, дене шынықтыру оқу қарап әңгімелеу, ертегілер
іс - әрекеттерінде де, бос оқып беру, мақал - мәтел,
кезеңдерде де балаға өлеңдер, жаңылтпаш, тақпақтар үйрету
тақпақтар үйрету сияқты жұмыстары арқылы
бала тілін дамыту
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда мектепке дейінгі мекеме
балаларына мемлекеттік тілді меңгерту бірінші жолға қойылды. Мектепке
дейінгі мекемеде қазақ тілін оқыту жұмыстары тәрбиешілердің к өп
еңбек етіп,ізденіс пен дайындығын қажет етеді.Сондықтан қазақ тілін
оқыту мәселесінде мектепке дейінгі мекемеде білім беру, т әрбиелеу
ісіне қоғам,ұжым болып бір ауыздан атсалысуымыз қажет
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту м әселесі алдымен
балабақшада жүзеге асырылады. Балалардың а қыл-ойы мен мінез-
құлығының дамуында тіл маңызды рөл атқарады. Біздің мақсатымыз –
балаларды ата-бабадан қалған салт-дәстүрге адамгершілікке баули
отырып,жаңа технологияны меңгерту. Осы мақсатымыз жүзеге асуы
үшін біз ең алдымен өзіміздің ана тілімізді меңгеруіміз қажет. Б үгінгі
таңда тіл туралы көп айтылады.Тіл білген адам-м әдени,рухани жан
азығы мол адам. Адамның ойы тілден көрінеді.Сондықтан балаба қша
қабырғасынан бастап тіл үйретудің маңызы зор.
Балалардың сөздік қорын, тіл байлығын
дамыту барысында қолданылатын
әдістерге тоқталатын болсақ:
1. Сахна ойындары. Оның барысында қажетті дыбысқа байланысты сөздер,
сөйлемдер бірнеше рет қолданылады. әр кейіпкерді сөйлете отырып,
балаларға қайталату.
2. Бағдарлама бойынша өтілетін шығармалардан тіл ұстартуға
қажетті шумағын алып пайдалану. Сол шумақ қай ертегіден, қай
өлеңнен алынғанын сұрап, жауабын алу арқылы тіл дамытудан
игерген білім дағдыларын бекітеді, әрі қайталайды.

3. Сөздің дыбыстық жағын анық айтуға жаттықтыруда шағын
әңгіме, ертегілерді мәнерлеп оқып беруге болады.

4. Көркем сөз шеберлерінің таспаға жазылған үндерін, мәнерлі
дауыс ырғағын тыңдату.

5. Дидактикалық жаттығулар жасау. «Ғажайып қалта» «Не өзгерді?»
үстел үстінде ойнайтын ойындарды пайдаланып, әр дыбысқа
байланысты суреттерді топтап алу.
6. Жұмбақ, мақал - мәтел, жаңылтпаштарды айтқызу арқылы қажетті
дыбысты бекіту.
Жұмыстың осы түрлерін баланың жас кезінен бастап дер шағында қолға
алса нәтижесі де ойдағыдай болады.
Балалардың тілін
дамытудағы мақсаттары:
- Балалардың ойлау, дұрыс
сөйлеу қабілеттерін дамыту,
сөздік қорын молайту.

- Сөздің жалпы ұғым беретін
- Баланың сөздік қорын
жағын меңгеруге көңіл бөліп
молайту;
ойлау қабілеттерін дамыту

- Ертегілерді әңгімелеуге,
- Сөздегі грамматикалық өлең, тақпақ, мақал -
дағдыларды қалыптастыру; мәтелдер, жаңылтпаштарды
айта білуге үйрету.

- Бала тілін орфоэпиялық
Осы мақсатты іске асыру
дыбыстау мәдениетіне
нәтижесіндегі міндеттері:
тәрбиелеу.
Бала тілін дамыту жұмысының
негізгі мазмұны
•Бала тілін дамыту жұмысының негізгі мазмұны – сөздің жалпы ұғым беретін жа ғын ме ңгертуге к өңіл
бөліп, ойлау қабілеттерін дамыту, өз ойын еркін жеткізуін, қорша ған орта мен айналасында ғы
адамдармен еркін қарым - қатынасқа түсу, сөйлеу қабілеттерін қалыптастыру.
•Тіл мәдениетін игеру – баланың сәби шағынан іске аса бастайтын, біртіндеп жетілетін кезе ң. Олай
болса, баланың тілін дамыту жұмысы отбасынан, балабақшадан бастап ж үйелі түрде ж үргізілуі тиіс.
•Балабақшада тілдік қатынастың ең маңызды түрі ауызша с өйлеп үйрену жатады. Ол болса с өздерді
байланыстырып айту арқасында жүзеге асады. Сөздің байланысты айтылуы баланы ң тілдік ж әне а қыл -
ой дамуымен біртұтас жүреді.
•Жас жеткіншектерді баулып, тәрбиелеуде көркем әдебиеттің ролі ұшан - теңіз. Ол жа ңа өскін балауса
буынының сана - сезімін оятып, ақыл - есін дамытатын, адамгершілік мораль ға т әрбиелейтін өмір
оқулығы.
Ертегілерді сахналау арқылы балалардың
шығармашылық қабілетін және тілін
дамыту
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған ертегілердің түрлері ұсынылып оны сабақта
және бос уақыттарында пайдалану әдістері қамтылған. Көркемәдебиет сабақтарында
ертегілерді сахналауға және ертегіні рөлдерге бөліп ойлау арқылы мектепке дейінгі жастағы
балалардың шығармашылық қабілетін арттыру міндеттері нақты көрсетілген. Балабақшада
даярлық тобында сахналық қойылымдардың тиімді жолдарын қарастырған. Қазақ ауыз
әдебиеті – талай ғасырлардан келе жатқан мұра, сарқылмас бай асыл қазына. Одан
халқымыздың өткенін білеміз, сол арқылы бүгінгі заманымыздың ұлылығын танимыз.Қазақтың
мақал-мәтелдері болсын, жұмбақ-жаңылтпаштары мен ертегілері болсын – бәрі де балаларды
Отанын сүюге, ерлікке, елін қорғауға үндейтіні белгілі.
Балалар бақшасының тәрбиеленушілерін ауыз әдебиетінің үлгілерімен таныстырып,
олардың өмірін байыта түсу тәрбиешілердің міндеті болып саналады.
Әдеби шығармалар арқылы
баланың тілін дамыту жұмыстары
•Ертегі, шағын әңгіме, өлең, мақал-
мәтел, жұмбақ сияқты балаларға лайықты 1) ауыз
әдебиеті
көркем сөз жанрларының ежелден-ақ нұсқалары;
тәрбие ісінде зор көмекші екені белгілі.
•Көркем шығармаларды тыңдауға бала
сәби кезінен-ақ құмартып, қызығады.
Қысқа ертегі, өлең оқып берсе, тез жаттап
алады. Жаттау арқылы оның тілі жетіледі. Әдеби шығармалар,
Әдеби кейіпкерлердің жақсы ісіне негізінен, үш салаға
сүйсінеді, жаманынан жиренеді – бойын бөлінеді:
қорқыныш билейді. Балаларда жақсы
және жаман іс-әрекет жөнінде түсінік
пайда болады. Сөйлеу тілі жетіле түседі.
Ал тілінің дамуы – баланың бойында 3) қазақ 2) классик
жазушылары жазушылар
қабылдай – ести білу сияқты ның дың
психологиялық процестердің бірте-бірте шығармалар шығармала
қалыптасуына негіз болады. ы. ры;
Балаларға дыбыстарды меңгерту
•Балабақшада жүргізілетін тәрбие, білім беру
үрдісінде дыбысқа байланысты жаттығу түрлері
кешенді түрде іске асырылады. Мәселен, ән о қу іс -
әрекетінде музыка үнімен бала сезіміне әсер етсе, тіл
дамытуда оқылған әңгіме, ертегілер, біріншіден
баланың ақыл - ойын, танымын кеңейтсе, екіншіден
ана тілін жақсы білуге көмектеседі.
•Оқу жылының басында өз тобымда тілдері з, р, с, ш
дыбыстарын айта алмайтын балаларға дыбыстарды
дұрыс айтқызу мақсатында ойын - жаттығулар,
тақпақтарды айтқызып үйреттім. Мысалы: «З»
дыбысын бекіту мақсатында А. Райымқұлованың
«ауыл маңында» өлеңін айтқызуға болады.
•Ауыл маңы саз, саз - саз,
•Жайылады қаз, қаз - қаз.
•Тоймай қалса қаз, қаз - қаз,
•Шашқан дәнің аз, аз - аз.
•Дыбыстарды меңгерту барысында ассоциация әдісін
қолданамын. Мысалы: «Қ» дыбысын бекіту
мақсатында Қ – қарға, қолғап, қасқыр, қой, қарындаш
Сөздік қорды байытудың негізгі көзі
- көркем шығарма
• .Оқулықтардағы мәтіндер балаларға, бір жағынан, бірнеше жа ңа с өздер үйрету; екінші жа ғынан, с өз
тіркестерін үйрету;үшінші жағынан, сол сөздер мен тіркестердің ма ғыналарын тере ңірек ұғындыра т үсу
т.с.с. мақсаттарды көздей отырып, таңдалған. Осыған орай, авторлар, м үмкіндігінше, ұлы А. Құнанбаев,
Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиев, Ж.Аймауытов, М. Әуезов, С.Сейфуллин,
І.Жансүгіров, Б.Майлин, С.Торайғыров т.б. сынды с өз шеберлеріні ң шы ғармалары мен халы қты ң с өз
қазынасы – ауыз әдебиеті үлгілерінен қысқартып, икемдеп болса да, үзінділерберуге тырыс қан.Соны ң
арқасында оқушылар ана тілін жоғары дәрежедегі әдеби үлгілерді ң өзін о қу ар қылы үйренеді.
• Сөздік жұмысы сабақ барысында жүргізіледі. Мәтінді, онда ғы жа ңа сөздерді д ұрыс қабылдау үшін,
сөздік жұмысын жүргізбейінше, мақсатқа жету мүмкін емес. Мысалы ша ңыра қ, а қ алтын, к өкжиек
сөздерін дұрыс түсінбесе, дұрыс қабылдай алмайды,оларда елес тумайды.
• Түсініксіз сөздер мен ұғымдарды түсіндіру үш кезеңде жүргізіледі:
• • Мәтінді оқуға дайындық кезеңі;
• • Мәтінді оқу барысында;
• • Оқып шыққаннан кейін.
• Мәтінді оқуға дайындық кезеңінде шығарманың мазм ұнын ұғыну ға қиынды қ келтіретін с өздер
түсіндіріледі. Мұнда тағы бір есте болатын жағдай – шығарманы о қымас б ұрын онда кездесетін,
мағынасы ауырлық келтіреді-ау деген сөздердің барлығын тізіп алып, шетінен т үсіндіру керек деген ой
тумасқа тиіс. Кейбір сөздердің мағынасы контекске қарай өзінен- өзі т үсінікті болатынын ескеру қажет
және оқылмас бұрын көп сөздер мен ұғымдарды түсіндіре бергенімен, ұмытылып қалады да, о ған қайта
оралу керек болады.
Қорытынды
•Қорыта айтқанда балалардың ана тіліндегі дыбыстарды анық айтып, дұрыс сөйлей
білуге балабақшада берілер тәрбиенің ықпалы зор.
•Қазіргі заман талабына сай оқу - тәрбие үрдісін ұйымдастыру, яғни әр баланы жеке
тұлға ретінде қабылдап, мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндерді ойына, бойына шақ әдеби
мұралармен сусындатып тәрбиелеу, тәрбиешінің алға қойған міндеті. Айналадағы д үниені,
табиғатты бақылап түсіндіріп әрдайым жаңа сөздермен, сөздік қорын толықтырып отыру
қажет деп есептеймін. Жоғарыда айтылған мүмкіндіктерге сай балалардың сөйлеу
қабілеттерін тереңдетіп, шығармашылық қабілеттерін дамытуда айтқан әңгімесіне, өзі
құрастырған қысқа әңгімелеріне бағыт - бағдар бере отырып, тіл байлығын, сөздік қорын
дамытуды басты назарда ұстау керек деп ойлаймын. Баланы өз баламыздай жа қсы к өріп,
білгенімізді олардың санасына құю, жеткізу тәрбиешінің алға қойған мақсаты. Сол
мақсатқа жету үшін талмай, қажымай еңбек етуге міндетіміз.
•Мектепке дейінгі тәрбие жұмысы жүйелі жүргізуді талап етеді. Қазіргі уақытта баланы
халықтық педагогика негізінде тәрбиелеу ана тілі арқылы өз дәрежесінде ж үзеге асатыны
белгілі. Баланы ана тілінде анық, жүйелі, өзгелерге түсінікті, мәнерлі үн ыр ға ғымен
келістіре сөйлеуге, сөздің дыбыстық құрамын дұрыс жеткізуге мектепке дейінгі кезеңде
үйрету керек.
•Тәрбиеші әр баланың тілін зерттеп, ерекшелігін жете меңгергеннен кейін, тәрбие білім
беру үрдісіне күн тәртібінің қолайлы сәттерінде дыбыстарды дұрыс дыбыстауға орай
жаттығу жұмыстарын жоспарлы түрде ұйымдастырып жүргізеді.
Қолданылған әдебиеттер
1. Бала тәрбиесі № 2 2006 ж , № 4 2008 ж

2. «Өзіндік таным» № 2 2007 № 5-6 2006 ж

3. Бастауыш мектепте оқыту № 4 2007 ж

4. Аймауытов Ж. Тәрбиеге жетекші Орынбор, 1924.

5. Сатыбаев С Халық әдебиетінің тарихы негіздері — Алматы: 1992

6. Баймұратова. Б. Отбасындағы баланы мектепке дайындау , —
Алматы: Шартарап, — 2000 ж

Ұқсас жұмыстар

Мектеп жасына дейінгі балалардың есте сақтау қабілеттерін зерттеу

Білім беру салаларының мазмұнын кіріктіру

Мектепке дейінгі ұйымда оқыту технологиялар

Бейнелеу өнерінің әдістемелік негіздері

Мектеп жасына дейінгі баланың коммуникативтік дағдылары мен білігін дамыту

Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудың технологиясына схемалық сипаттамасы

Мектепке дейінгі кезеңде тілді қатынас құралы ретінде пайдалана білуі

Сурдопедагогиканың негізгі оңалту әдістері

Ағылшын тілін ойын арқылы оқыту

Оқыту процесіндегі шет тілін ауқымды қолдану

Пәндер