Бала тәрбиесіндегі халық ойындары және ойыншықтар

Презентация қосу

Тақырыбы:
Бала тәрбиесіндегі халық
ойындары және ойыншықтар.

Орындаған:
Бекин Нұрсұлтан Серікұлы
Бала тәрбиесіндегі халық ойындары және ойыншықтар

Ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын,
қызықтыра отырып ойдан-ойға жетелейтін, тынысы кең,
алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе.
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский: «Ойынсыз, музыкасыз,
ертегісіз, творчествосыз, фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-
ой тәрбиесі болмайды», - дейді. Демек, шәкірттің ақыл-ойы,
парасаты ұлттық салт-сананы сіңіру арқылы баии түседі
Қазақтың ұлттық қозғалыс ойындарын спорттық
ойындардан ажыратып, алғаш рет бөліп қараған ғалым
М.Гуннер қазақ ойындарына топтамалық жіктеу жасай
отырып, ұлттық ойындарды оқу үдерісінде пайдалануға
ұсыныс жасайды.
Қазақтың ұлттық ойындары бес түрге бөлінеді. Олар:
аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен
ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет
ететін ойындар. Олардың негізгілерінің өзі жүзден астам.
Бұл ойындардың көбісінің ежелден қалыптасқан арнайы
өлеңдері бар. Өлеңдер ойынның эстетикалық әсерін
арттырып, балалардың өлең-жырға деген ыстық
ықыласын оятып, көңілін көтереді, дүниетанымын
арттырып, еңбекке баулиды, ширықтырып, шынықтырады
ХХ ғасырдың басында өмір сүрген этнограф
М.Гуннер қазақтың ұлттық ойындарын былайша
жіктейді:
1. Жалпы ойындар;
2. Қарсыласу мен күресу сипатындағы ойындар;
3. Ашық алаңқайдағы ойындар;
4. Қыс мезгіліндегі ойындар;
5. Демалыс ойындары;
6. Ат үстіндегі ойындар;
7. Аттракциондық-көрініс ойындар.
«Ұшты-ұшты». Ойын бастаушы оған қатысушыларды жаңылыстыру үшін тез-тез
ұшатын, ұшпайтын заттарды араластырып айтады
Шарт бойынша ойнаушылар ұшатын заттарға ғана қолын көтеруге тиісті. Олар
ұшпайтын затқа қолын көтеріп қалса, айыбына өз өнерін көрсетеді. Ойын
бастаушы негізінен адамдарды былайша жаңылыстырады:
- Ұшты, ұшты – тарғақ ұшты! (ұшады).
- Ұшты, ұшты – жарғақ ұшты! (ұшпайды).
- Ұшты, ұшты – тырна ұшты! (ұшады).
- Ұшты, ұшты – тырма ұшты! (ұшпайды).
БАЛАҢЫЗҒА ДҰРЫС ОЙЫНШЫҚ ТАҢДАНЫЗ...
Дүкен сөрелеріндегі көздің жауын алатын алуан түрлі ойыншықтар
балалар түгілі ересектерді де баурап алатыны сөзсіз. Оның бағасына
да, сапасына да қарамастан бірден бүлдіршіндерімізге сатып алып
береміз. Бұл дұрыс емес дейді психологтар. Алдымен ойыншыққа
ойыншық деп емес, оны бала тәрбиесіне көрсететін құрал ретінде
қарау керек.

Балаңыздың ойнайтын ойыншығына көңіл бөлу
Ойыншық баланың көңілін көтеріп қана қоймайды. Сондай-
ақ оның сана-сезімін сергітуге көмектеседі. Алайда
үлкендер ойыншыққа ойыншық қой деп немқұрайлылық
танытады. Тіпті көп жағдайда немен ойнау керектігіне де
мән бермейді. Сонымен бірге ойыншықты баланы алдау мен
көңілін жұбату үшін ғана пайдаланады.

Ойыншықтар бала денаулығына қауіп төндірмейтіндей болсын
Халық даналағында «ойнай білмеген ойлай да білмейді»
дейді. «Ойында озған, өмірде озады» деп жатады. Осы
сөздердің сырына жүгінсек, біз 5-6 жастағы балақайлардың
біз ойын арқылы сөйлеу тілін, олардың достарымен қарым
қатынас жасауына және де мінез-құлықтарының дұрыс
қалыптасуына үлкен көмек көрсетеміз.

Әр ойыншыққа зер сала қараңыз
«Баланы жастан» дейтін қазақ бүгінгі таңда баланы
балабақшадан деуге мәжбүр. Бұл заман талабы.
Бүлдіршіндеріміздің көп уақыты мектепке дейінгі
мекемеде өтетіндіктен, оның қандай ойыншықтармен
ойнайтынына аса мән берген жөн».

Балалар ойыншы қпен ойнай білуі тиіс
«Қазақта бала ойын арқылы өседі» деген дана сөз бар. Ал
ойын не арқылы жүзеге асырылады? Әрине алдымен
ойыншық екені бесенеден белгілі. Ойыншықтардың қазіргі
уақытта түрлі – түрлісін сатып алуға болады. Бірақ та
бұл ойыншықты қалай дұрыс таңдау керек? Оның балаға
қандай әсері болу керек деген кезде ата-аналараға үлкен
кеңестер қажет болып жатады. Біз балабақшаға
ойыншықтарды таңдап алған кезде ең алдымен оның
сапасына мән береміз. Яғни, баланың денсаулығына, өміріне
қауіп төндірмейтіндей болу қажет. Одан кейін
бояуларының барлығы сапалы болу керек. Бала кез келген
нәрсені тістеп немесе қолымен ұстап көреді.
Жас баланың қызығушылығында шек болмағандықтан, олар ға
ойыншық таңдау да оңай шаруа емес. Қазіргі қаптап т ұрған небір
ойыншықтар бала түгілі үлкеннің өзін бір сәтке баурап алады.
Несімен? Әрине сыртқы безендірілуімен. Әшекей келіскен сол
керемет ойыншықтар балалардың тәрбиелік, танымдық
көкжиегіне өз септігін тигізе ала ма? Тигізсе, қандай т ұр ғыда деген
сауалдарға жауап алып барып, бүлдіршініңізге ойыншық ал ғаныңыз
абзал.

ОЙЫНШЫҚТАРДЫҢ ЖАСАЛУЫНА, БЕЗЕНДІРІЛУІНЕ,
БОЯУЫНА ДА НАЗАР АУДАРҒАН ЖӨН
Қорыта келгенде, ойын балалардың негізгі іс-
әрекеттерінің бір түрі. Бала өмірі ойынға
байланысты. Бала ойынсыз өсіп-өркендей
алмайды. Бұл-өмірдің заңдылығы.
Қазіргі Қазақстан мектебіндегі жаңа өзгерістер
әлемдік білім беру тәжірибелерін пайдалана
отырып, баланың жеке-дара күшінің дамуын
қамтамасыз ететін жаңа технологияларды
іздестіру және оларды қолдануға бағытталған.

Ұқсас жұмыстар

Тұлғаның қалыптасуындағы ойынның алатын орны

Мектеп жасына дейінгі балаларды халық ойындары арқылы ұлттық мәдениет көздеріне тарату

Мектеп жасына дейінгі балалардың құрылыс ойындары. Режиссерлік ойын

Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар

Ойнаушының өзіне таңдаған рөлдері

Балабақшаның педагогикалық процесінде дидактикалық ойындар

Ұлттық ойындар арқылы балалардың ой-өрісін дамыту

Ойын материалдарының түрлері

Бала тәрбиесінде халықтық педагогиканың міндеттері мен бағыттары

Ойын - психологиялық феномен

Пәндер