Медициналық интроскопияның әдістері

Презентация қосу

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Информатика және медициналық биофизика кафедрасы

Тақырыбы: Медициналық интроскопияның әдістері
Орындаған: Сапар І.
Сейдәзімов Н.
Сейіткерім Д.
Нұралы А.
Нұржан Ж.
Тобы: 1-023 ЖМф
Қабылдаған: Айткенова А.А

Қарағанды 2018 ж ж
ЖОСПАР:
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
1. Мед. интроскопияға түсінік
2. Эндоскопия
3. Фибрагастродуоденоскопия
4. Бронхоскопия
5. Ультрадыбыстық зерттеу
6. Доплер зерттеуі
7. Эхокардиография
8. Бүйректі ультрадыбыстық зерттеу
9. Жатырдағы ұрықты УДЗ зерттеу

•. Қорытынды
•. Пайдаланылған әдебитеттер және сілтемелер тізімі
• Кіріспе
• Медициналық биофизика заңдарын білу, адам ағзасында өтетін
бірқатар физикалық, химиялық, биологиялық процестерді зерттеу үшін
диагностика жасауға және емдеудің жаңа әдістерін меңгеруге
мүмкіншілік береді. Қазіргі уақытта адамның көптеген ауруларына дер
кезінде диагноз қою үшін және жалпы оларды анқтауды, аспаптық
әдіске көп көңіл бөледі. Анықтаудың қазіргі заманға лайық аспаптық
әдісі адамның барлық мүшелері мен ұлпасындағы потологиялық
жағдайларды, яғни аурудың өршуін бастапқы кезеңін айқындауды
немесе неғұрлым нақтырақ диагноз қоюға мүмкіндік береді. Осы
әдістердің теориялық негізін білу клиникалық диагностикалық
деректерді объективті түсіндіру және емдеу шараларын дұрыс сезіну
үшін қажет. Дәрігердің диагностикалық және емдеу тәсілі, көбінесе,
құрал көмегімен алынатын деректерге тәуелді.
Медициналық интроскопия (медициналық көрініске
келтіру) – медициналық диагностиканың бір тарауы. Адам
ағзасын инвазивті емес зерттеумен айналысады. Физикалық
әдістердің көмегімен ішкі құрылымдардың бейнесін алу.
Атап айтқанда, мыналар пайдаланылады: дыбыс
толқындары (ең маңыздысы, ультрадыбыс), әр түрлі ұзын
толқынындағы элоктромагниттік сәуле шығарулар, тұрақты
және айнымалы электромагниттік өріс,
радиобелсендіизотоптар шығаратын
(радиофармпрепараттар шығаратын) элементар бөлшектер.
ЭНДОСКОПИЯ

Эндоскопия (грек. endon – ішкі және skopeo – көремін) –
адамның ішкі органдарын арнайы аспап – эндоскоп арқылы
тексеру. Эндоскоптар – оптик. және жарық жүйелерімен
жабдықталған, иілгіш металл немесе пластмасса түтікшелер.
Қуыс ағзалар мен мүшелерді жарық беруші құрылымдармен
жарықтандырылған оптикалық құралдардың
(эндоскоптардың), көмегімен көріп, зерттеу әдісі. Қажет
болған жағдайда эндоскопия нысанаға алынатын
биопсиямен, алынған нәтижесіне әрі қарай морфологиялық
зерттеумен, сонымен бірге рентгонологиялық және
ультрадыбыстық зерттеулермен ұштастыруға болады.
Тағайындалуына қарай эндоскоптарды қарайтын,
биопсиялық, операциялық, және арнайы деп бөледі.
Үлкендерге және балаларғ  а арналған эндоскоптар бар.
Конституциялық және жұмыс істейтін бөліктеріне тәуелді
эндоскоптар қатаң, яғни зерттеу кезінде өзінің формасын
сақтайтын, және икемді эндоскоптар, жұмыс бөлігі
анатомиялық каналдарда біртіндеп иілетін эндоскоптарға
бөлінеді. Мысалы, уретероренскоп, бронхоскоп.
Видеоэндоскопия-талшықты оптикалық канал жіпшелерінің
орнына видеокамерасы бар жүйелер қолданылады.
Бұлардың көмегімен бейнелер жұқа кабелдер бойынша
маниторға беріледі.
МЕДИЦИНА АРНАСЫНДАҒЫ ОРНЫ
• Эндоскопия хирургияда, гастроэнтерологияда, урологияда, гинекологияда,
пульмонологияда жиі қолданылады. 20 ғ-дың 60 – 70-жылдарында клиник.
тәжірибеге оптик. талшықтардан тұратын (фибро) құрастырылмалы аспаптар
(фиброскоптар) енгізіле бастады. Тексерілетін органға байланысты
Эндоскопияның бірнеше түрі ажыратылады: фибробронхоскопия (бронх
Эндоскопиясы), фиброэзофагоскопия (өңеш Эндоскопиясы),
фиброгастроскопия (асқазан Эндоскопиясы), фиброколоноскопия (то қ ішек
Эндоскопия сы), т.б. Сондай-ақ Эндоскопия биопсияда, денеге енген б өгде
заттарды немесе шырышты қабықтардағы аса үлкен емес ісіктерді алып
тастауда да қолданылады. Қазіргі кезде Эндоскопия тек ауруды тексеру үшін
ғана емес, оларды емдеу тәсіліне (эндоскоп. хирургия) айналып
отыр. Эндоскопиялық жолмен жасалатын операциялардың дәстүрлі жолмен
жасалатын операциялардан ерекшелігі, олардың жарақаты аз, науқас
адамдардың ондай операциядан кейін тез жазылып кетуге мүмкіндігі мол.
ЭНДОСКОПИЯНЫҢ ҚОЛДАНУ САЛАЛАРЫНА
БАЙЛАНЫСТЫ ҚОЙЫЛҒАН АТАУЛАРЫ:
• Неврология: вентрикулоскопия, миелоскопия.
• Гинекология: гистерескопия, кальпоскопия.
• Травматология: артроскопия.
• Кардиология: ангиоскопия, жүрек қуыстары –
кардиоскопия, т.б.
• Гастроэнтерология: эзофагоскопия, гастроскопия,
дуоденоскопия, интестиноскопия, ректороманоскопия,
холедохоскопия, лапароскопия, фистулоскопия.
• Пульмонология: ларингоскопия, бронхоскопия,
торакоскопия, медиастиноскопия.
• Урология: нефроскопия, цистоскопия, уретроскопия.
ФИБРАГАСТРОДУОДЕНОСКОПИЯ
(ФГДС)

• Фибрагастроду
оденоскопия
(ФГДС) – гастрокоп
көмегімен дәрігерге
өңешті, асқазанды,
он екі ішекті
зерттеуге мүмкіндік
беретін әдіс.
• Зерттеу барысында дәрігер мүшенің
шырышты қабатының жағдайын, керек
болса күмәнді аймақтан биопсия үшін
кішкене қиынды ала алады. Әдіс өңеш
ауруларын, гастритті, ойық жара ауруын,
онкопаталогияны дер кезінде анықтауға
ыңғайлы.
Бұл рәсім өте
жағымсыз, бірақ
толерантты және
ауыртпалықсыз,
дәрігерге
науқастын
органдарында не
болып жатқанын
көруге мүмкіндік
береді.
•ФГДС шағымдар жоқ болса да, қатаң
нұсқауларға сәйкес тағайындалады:
• Белгісіз шыққан іштің ауырсынуы;
• Өңештің жағымсыз сезімі;
• Түсініксіз жүрек айнуы;
• Тұрақты құсу;
• жұтылудың бұзылуы (дисфагия);
• Тәбетсіздік;
• Белгісіз шыққан анемия;
• Тұқым қуалайтын аурулар (асқазан рагы, жара);
• Созылмалы гастрит болса;
• Гастрит, жаралар және басқа да проблемаларды емдеуден кейінгі ба қылау;
Жүргізу әдісі:
• Науқастың жазбаша келісімін алғаннан кейін дәрігер екінші дәрігердің
қатысуымен жұмысты жүргізеді.
• Науқасқа лидокаин ерітіндісін ауызына себеді немесе тіл астына фалиминт
таблеткасын орналастырады.

• Науқас жастықшаға сол жағымен жатады , ал қолдары кеудеге немесе ішке
бүктеледі.
• Дайындалудан кейін науқастың аузына арнайы пластикалық саңылаулар
беріледі, ол оның тістері мен ернін ұстау керек. Дәрігер эндоскопты ауызға
мұқият кіргізеді, пациенттің терең дем алуын немесе жұтылуын сұрайды.

• Түтікше өңеш арқылы өтеді, дәрігер қабырғаларын мұқият тексереді. Содан
кейін асқазанға кіреді, оның қабырғалары мұқият тексеріліп, содан кейін он екі
елі ішектің ішіне кіреді.

• Фиброскопта пациент тыныс алу керек, бұл эметикалық шырышты азайтады.
Асқазанның қабырғаларына сырғитын фиброскоп, науқаста қышу сияқты сезім
болады. Барлық процедура 5-тен 30 минутқа дейін созылады (патологияның
ауырлығына байланысты).
ПРОЦЕДУРАДАН КЕЙІНГІ
АСҚ ЫНУЛАР:
• ФГДС-тен кейінгі асқынулар нөлге дейін
азайғанымен, сирек кездесетін жағдайлар болады.
• Өңештің немесе асқазанның қабырғаларына зақым
келтіру, өңештің тамырларынан қан кету, инфекция.
• Бірнеше күннен кейін науқаста ауырсыну немесе
ауыр асқазан ауруы, қанмен және қара дақпен құсу
болған жағдайда, дәрігерге бару қажет.
ФГДС НЕНІ АНЫҚ ТАЙДЫ?

• Асқазан жарасы және ұлтабар ойық жарасы;
• Асқазан рагы;
• Асқазан полипі;
• Рефлюкс ауруы;
• Эзофагит;
• Он екі елі ішектің стенозы;
• Асқазанды эвакуациялауды және оның
моторикасын бағалауға көмектеседі.
Бронхоскопия-
бронх
ағымын,
кеңірдекті
және көмейді
эндоскопия
арқылы
зерттеу
БРОНХОСКОПИЯ ЗЕРТТЕУІНІҢ АЛГОРИТМІ.

Зерттеу мақсаты: Бронх ағашының кеңірдектің,
көмейдің қабынуын анықтау. Бронхоскоп
енгізгенде қан кеткенде зерттеу тоқтатылады.
Емделушінің температурасы,артериялық
қысымы жоғары болғанда зерттеу
жүргізілмейді
Ультрадыбыстық зерттеу
Ультрадыбыс (лат. ultra – шектен тыс, үстінде және дыбыс) –
адам құлағына естілмейтін жиілігі 20 кГц-тен жоғары серпімді
толқындар. Ультрадыбысты жануарлар (жарғанаттар, балықтар,
жәндіктер) қабылдай алады. Медицинада ультрадыбыс адам
денесін ультрадыбыстық тексеру (сканерлеу) үшін
пайдаланылады.Электр импульстеріне түрлендірілген бұл
шағылған толқындар экранда кескін береді. Ультрадыбыстық
тексеру жолымен сырқат адамның денесіндегі әртүрлі
ауытқулар — қатерлі ісіктер, дене мүшелері пішінінің
өзгерулері анықталады. Ультрадыбыстың көмегімен тастар
ұнтакталады, металдарды және аса қатты материалдарды кесу
және дәнекерлеу жүзеге асырылады.
Ғылым мен техникада ультрадыбысты алу
үшін пьезоэлектрлік эффект деген
құбылыс пайдаланылады. Мәні: кейбір
кристаллдарды механикалық
деформациялағанда (мысалы қысқанда, не
созғанда) олардың қарама – қарсы
жақтарында электр зарядтары болады.
Толқын көзімен қабылдаушы бір – бірімен салыстыр ғанда
қозғалыста болса, онда қабылдаушыға келіп жеткен
толқынның жиілігі толқын көзінен шыққан толқын
жиілігінен өзгеше болады. Осы құбылысты Допплер
эффектісі дейді.
Ультрадыбысты медицинада пайдалану оның
заттарға механикалық, физико-химиялық,
биологиялық және жылулық әсер етуіне
негізделген.
УД-толқындарының механикалық әсері заттардың
микроқұрылымының деформациясымен
байланысты, яғни толқын әсерінен дене
құрамындағы молекулалар тербеліске түседі
УД-толқындары сондай-ақ қан ағыны жылдамдығын өлшеуде
де қолданылады. Бұл әдіс Доплер эффектісіне негізделген.
Доплер эфффектісі деп – бір-біріне қатысты қозғалыс
кезіндегі негізгі УД толқын мен оның шағылысқан толқыны
арасындағы жиіліктің өзгеруін айтады. Доплерография
әдісінде қозғалыстағы эритроциттен шағылған ультрадыбыс
жиілігі, датчиктен шыққан негізгі сәуле жиілігінен өзгеше
болады. Негізгі толқынмен салыстырғанда, шағылған
ультрадыбыстың жиілігінің артуы немесе кемуі қан ағыны
бағытына байланысты. Қан ағыны жылдамдығы қаншалықты
үлкен болса, шағылған ультрадыбыс жиілігі соншалықты
үлкен жиілікке өзгереді. Осы мәліметтерді салыстыра отырып,
УДЗ құралының микропроцессоры қан ағыны жылдамдығын
есептейді.
Зерттелетін мүшенің орналасу тереңдігіне және
өлшемдеріне байланысты мынадай датчиктер
қолданылады: секторлық, конвексті, сызықтық
1- конвексті, 2- секторлы, 3- сызықты
Секторлы датчиктің артықшылығы:
· бүкіл мүшені қамтиды, тереңдегі мен бақылау
аймағының үлкендігі. Мысалы: бүйректі немесе
шарананы толығымен көру;
Секторлы датчиктердің кемшіліктері
· дене бетінен 3-4 см “көрінбейтін аймақтың”
болуы (бұл аймақты секторлы датчикпен зерттеу
мұмкін емес).
Сызықты датчиктің артықшылығы:
· “көрінбейтін аймақтың” аз болуы, беткі мүшелерді зерттеу
мұмкіндігі;
· “динамикалық фокусировка” толқынның таралу бағыты
бойынша бірнеше фокустың болуы, сол арқылы терең қабатты
түсіруде жоғары айқындылықты қамтамасыз етеді.
Сызықты датчиктің кемшіліктері:
· секторлы датчиктерге қарағанда терең қабаттарды бақылау
аймағының тарлығы, яғни бүкіл мүшені толығымен бірден көруге
мүмкін болмауы;
· жүректі түсіру мұмкін еместігі және әйелдердің жыныс
мүшелерін түсіру қиындығы.
Сондықтан сызықты датчиктер абдоминальды мүшелерді (бауыр,
бүйрек т.б.), акушерлікте шарананы зерттеуде ғана қолданылады.
Конвексті датчик. Сызықты датчиктер сияқты көптеген
пьезокерамикалық элементтерден тұрады. Олар қисық
(конвексті) бетімен орналасқан және сканердің электронды
схемасымен қосылған. Конвексті датчиктердің де секторлы
және сызықты датчиктер секілді артықшылықтары мен
кемшіліктері бар.
Конвексті датчиктердің артықшылығы. Сызықтыға
қарағанда дене бетіндегі зерттеу аймағы аз, ал терең
қабатында көп. Сондықтан конвексті датчиктерді, сызықты
датчиктермен көру мүмкін болмайтын аймақты зерттеуде
қолдануға болады, мысалы: әйелдер жыныс мұшелерін.
Бүйректі ультрадыбыстық зерттеу (УЗИ)
Бүйректі УЗИ -ге түсіру- бұл аз инвазивтік шара, бұның
көмегімен бүйректің көлемін, пішінін және қалай
орналасқанын, сонымен қатар бүйрек қанайналымын
анықтап бағалауға болады. Ультрадыбыстық зерттеуде
бүйрек құрылысын ультрадыбыстық толқындар арқылы
жоғары жиілікте қабылдағыштар пайдаланады. Жоғары
дыбыстық толқындар тері және басқа тіндер арқылы дене
мүшелеріне, ішке өтеді. Ағзада ультрадыбыс толқындар
шағылысады және жаңғырық тәрізді қайтадан қайта құрушы
қабылдағышқа келеді. Осында шағылысқан толқындар
ағзаның электрондық бейнесіне өзгереді.
Эхокардиография - қазіргі заманғы жоғары
информативті инвазивті емес ауырсынусыз және
қауіпсіз жүрек қантамыр жүйесінің диагностикалау
әдістерінің бірі болып табылады.
Эхокардиография беретін мүмкіншіліктер
1.Жүрек қуыстарының көлемдерін анықтауға
2.Жүрек клапандарының жағдайын және олардың қызметін
бағалауға
3.Жүрек қабырғаларының қалыңдықтарын анықтауға
4.Жүрек қарыншаларының жиырылу мүмкіншіліктерін
бағалауға
5.Жүректегі миокард инфарктінен кейінгі тыртықты
өзгерістерді анықтауға
Эхокардиография өткізуге көрсеткіштер

Жүректің ишемиялық аурулары (ЖИА);
Миокард инфарктісі (МИ);
Артериальді гипертензия (АГ);
Туа біткен және жүре пайда болған жүрек қантамыр ақаулары;
Ревматизм;
Жүрек өткізгіштігінің және ырғағының бұзылыстары;
Жүректегі шуылдар;
Жүректегі ісіктер
Жүрекке операция жасағаннан кейінгі жағдайды бағалау
ЭхоКг түрлері
1. Доплер Эхокардиография
2. Өңеш арқылы Эхокардиография
3. Стресс — эхокардиография әдісі
4. Тамырішілік ультрадыбыс
5. Контрасты эхокардиография
Доплер Эхокардиография: Орталық гемодинамиканы бағалауға
мүмкіндік беретін инвазивті емес әдіс. 1980 жылдан бері
қолданылады. Доплер әдісімен зерттеу топографиялық анатомияны
және жүрек гемодинамикасын бағалауға мүмкіндік береді.

Өңеш арқылы Эхокардиография: Өңеш арқылы арнайы
датчиктерді қолдану арқылы жүргізіледі. Бұл әдістің мүмкіншілігі өте
жоғары. Арнайы трансдьюсер өңеш арқылы еңгізіліп, оның
ортасында орналастырылады, сол жақ жүрекше маңайына. Бұл өте
сапалы жүректің барлық құрылымдары туралы мәлімет алуға
мүмкіндік береді. Өңештік трансдьюсер арқылы екі өлшемді кескін
алуға және түсті доплер әдісін қолдануға да мүмкіндік береді. 180
градусқа бұруға мүмкіндік бар. Жүрек клапандарын ауыстыру және
окклюзиялаушы аппараттармен хирургиялық араласулар кезінде
қолданылады.
Стресс — эхокардиография әдісі— физикалық күштеме
кезіндегі қан айналым жеткіліксіздігі немесе кейбір д әрілік
препараттарды енгізу әсерінен жүрек бұлшықет аймағының
жиырылу қабілеттілігінің бұзылуы. Стресс-эхокардиография
жүректің ишемиялық ауруындағы диагностикасында жақсы
альтернативті, қымбат изотопты әдістің бірі болып саналады.
жүректің ишемиялық ауруы диагностикасында стресс-
эхокардиография ең жақсы инвазивті әдіс болып табылады.
Тамырішілік ультрадыбыс
Коронарлы артерияларды арнайы кіші диаметрлі датчиктерді
қолдану арқылы тамырішілік зерттеу. Инвазивті,
ультрадыбысты әдіс болып табылады. Коронарографиямен
бірге қолданылады.
Контрасты эхокардиография
Жүректің оң жақ камераларын дефектілерін
анықтауда немесе сол жақ камераларда миокард
перфузиясын зерттеуде қолданылады. Бұл әдістің
маңыздылығы, миокард сцинтиграфиясымен бірдей
болып келеді. Оң әсері болып, сәулелі жүктеменің
болмауы есептеледі. Теріс әсері, инвазивтілігі және
препараттардың қымбаттылығы (левовист,
альбунекс).
Эхокардиография жүргізу техникасы
Зерттеу техникасы өте қарапайым, бірақ бұл
зерттеуді арнайы дайындалған маман жүргізуі
шарт.Осымен қатар бір полюсті әкетпедегі ЭКГ
тіркемесімен бірге жазылады. Зерттеу кезінде
науқас сол жақ қырына немесе арқасына жатады.
Датчикті әртүрл позиция бойынша дәрігер өзі
таңдап орнатады.
Жатырды ультрадыбыстық зерттеу– диагноз қоюда,
жатырдағы ұрықтың күйін бақылауда кеңінен қолданылатын
тексеру әдісінің түрі. Зерттеудің бұл түрі ұрықтың жынысын
анықтап қана қоймай, болашақ нәрестенің жатырдағы
дамуынан толық ақпарат береді. ҚР Денсаулық сақтау және
әлеуметтік даму министрлігі бекіткен ереже бойынша
жүктілік барысында үш рет ғана УДЗ жасауға рұқсат
берілген. Ол мына уақыт аралығында жүргізіледі: 1. 10-14
апта 2. 20-24 апта 3. 30-34 апта Алғашқы УДЗ дәрігерге
жүктілік мерзімін нақты анықтауға және ұрықтың дамуында
қандай да бір ауытқушылықтар бар-жоғын анықтауға
мүмкіндік береді.
Жатырдағы нәрестенің дамуы, жолдасыны ң (плацента) к үйі,
қағанақ суын, босанғанға дейін баланы ң жынысы келесі
зерттеулер барысында бақыланады. 20-24 аптада барлы қ ұры қ
органдары толықтай дамып, қалыптасады. Осы кезе ңде
жасалатын УДЗ сол дамыған ағзаларды ң қалыпты жа ғдайдан
ауытқуын анықтауға мүмкіндік береді. УДЗ ар қылы ұры қты ң
бет-пішінін көріп, көзінің арақашықтығын бай қап, м ұрын
сүйегінің ұзындығын, ерін және таңдай жыры ғы ауруларын
көруге болады. Ми, жүрек, асқазан, өкпе, б үйрек, ішек, қуы қ,
омыртқа қалай дамып жатқаны туралы да білуге болады.
Сондықтан осы кезеңдегі УДЗ-ны ң маңызы жо ғары. 30-34
апталық кезінде жүргізілетін үшінші УДЗ-ні ң негізгі ма қсаты –
баланың босанар алдындағы жағдайы мен жатырда қалай
жатқанын анықтайды. Яғни бала басымен немесе құйры ғымен
келіп тұр ма, кіндік мойынға оратылып жат қан жо қ па, салма ғы
қандай, бұрынғы зерттеулер кезінде бай қалмай қал ған а қаулар
жоқ па – осы сұрақтарға жауап алынады.
Қ ОРЫТЫНДЫ:
• Қәзіргі таңда, яғни XXI ғасырда адам өміріне қай тұрғыда
болмасын дұрыс диагноз қою әрбір дәрігердің басты
міндеті. Бұл міндеттті бұлжытпай орындау ғылым-білімні ң
соңғы жетістіктерімен бір-біріне тығыз байланысты. Жаңа
технологиялармен жұмыс атқаралатын дұрыс диагноз
қойып, дұрыс емдейтін дәрігер ең білікті де, білімді дәрігер
болып есептеледі. Мұның барлығы сол технологиялардың
арқасында деп білеміз.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН Ә ДЕБИЕТТЕР
ЖӘ НЕ СІЛТЕМЕЛЕР ТІЗІМІ:
• Койчубеков Б.К, Айткенова А.А, Букеев С, Балмаганбетова Г.Г. Медициналы қ ж әне
биологиялық физика негіздері. Алматы 2014 ж
• Смайлов О.В. Медициналық биофизика.
• http://medcenter
• https://prezi.com
• · Орысша-қазақша түсіндірме с өздік: Физика / Жалпы редакциясын бас қар ған э. ғ.д,,
профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торай ғыров атында ғы Павлодар мемлекеттік
университеті, 2006.
• · · О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Тор ғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова
Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша- қаза қша терминологиялы қ
сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 ж
• · Физика және астрономия: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арнал ған
оқулық. Өңд., толыкт. 2-бас. / Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар.
— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 240 б

Ұқсас жұмыстар

Медициналық құралдар мен аппараттардың негізгі топтары

Зертханалық зерттеулерге зәрді алу

Фармакоэпидемиология және фармакоэкономика жайлы

Денсаулық сақтауды жоспалау

Медициналық тиімділік

Лабораториялық тексеру

Медициналық генетиканың зерттеу әдістері

Медициналық биомеханика

Контрацепция әдістері

Фармакоэкономикалық анализ

Пәндер