XVIII-XIX ғ. ұлт-азаттық көтерілістер

Презентация қосу

XVIII-XIX ғ. ұлт-азаттық
көтерілістер
С.Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі
И.Тайманов пен М.Өтемісов бастаған көтеріліс
К.Қасымов бастаған ұлт-азаттық қозғалыс
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы көтерілістердің ішіндегі
ең алғашқысын С.Датұлы бастады. XVIII ғасырдың аяғында
басталған көтеріліс 14 жылға созылды (1783-1797жж).
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• Кіші жүздегі XVIII ғасырдың
аяғындағы көтерілістің негізгі
себептері жер мәселесі, патша
үкіметінің көшпелілерге Орал
өзенінің «ішкі жағына» мал
жаюға тиым салуы, сонымен
қоса ру басшыларыныңбилігін
қысқартуы, халықты хан да,
сұлтан да, Орал казактары мен
патша әкімшілігінің де тонауы.
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• XVIII ғ. 80-ші жылдары • 1785 ж қозғалыс бүкіл Кіші
көтеріліс күшейе берді. жүзге тарады.
Әсіресе 1783 жылдың көктемі • 1786 ж сәуірде хан Нұралы
мен жазында Сырымның Орал елден қашты.
казактарының қолына тұтқын
болуынан кейін өрши түсті. • 1887 ж Айшуақ хан болды. Бұл
С.Датүлы көтерілісінің
• Нәтижесінде 1783 ж жызда жеңілісінің белгісі еді. Ол Хиуа
Нұралы хан Сырымды хандығына көшіп, 1803 ж
босатын алу үшін ақы төлеп қайтыс болды.
елге қайтарды.
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• С.Датұлы бастаған Кіші
жүздегі қазақтардың бас
көтеруі Ресей патшалығының
орталық саясатына және патша
өкіметінің қолжаулықтарына
айналған Әбілқайыр тұқымына
қарсы болған алғашқы ашық
көтеріліс.
Исатай Тайманұлы пен Махамбет
Өтемісұлы бастаған көтеріліс
• Қазақ халқының ұлт-азаттық
күресінде Исатай Тайманұлы мен
Махамбет Өтемісұлының бастаған
көтерілістің маңызы зор. Ішкі
ордада көтерілістің алғашқы
толқыны 1827-1829 жж болып өтті.
• Өткір жер дағдарысы, салықтық
езгі, әлеуметтік қысым, өзара
қырқыстар 1836 жылы көтеріліске
әкелді. Көтерілісті белгілі батыр
Исатай Тайманұлы мен Махамбет
Өтемісұлы басқарды.
Исатай Тайманұлы пен
Махамбет Өтемісұлы
бастаған көтеріліс
1896 ж ақпанында Ішкі орда
қазақтарының Жәңгір ханға қарсы
ашық күресі басталды. Оған
сылтау болған Исатайдың хан
ордасына шақырылуы еді. Ол
барудан бас тартты және өзінің
ауылдарын қыстаудан көшіріп
алып, көтерілісшілердің үлкен
лагерін жинады.
1837 ж басында көтерілісшілердің
қимылы кеңейе түсті. Жаз бойы
ханға жақтас ауылдарға белсенді
түрдегі шабуылы басталды.
Көтерілісшілердің қалың қолы хан
ордасына жақындай түсті.
Исатай Тайманұлы пен Махамбет
Өтемісұлы бастаған көтеріліс
15-ші қарашада Тастөбе елді Қозғалыстың стихиялығы, елеулі
мекенінде көтерілісшілер мен мөлшердегі шығын, нақты
жазалаушылардың арасында бағдарламаның болмауы,
кескілескен қақтығыс болды. ұйымшылдықтың жетіспеуі
Өкшелей қуу барысында көптеген жеңілудің себептері болып табылды.
адам қаза тапты. Қалай болғанмен де бұл көтеріліс
1838 ж 12-ші шілдеде Қиыл еркін рухты, азатшыл көшпелі
өзенінің бойында қақтығыс болып, қауымның тәуелсіздігін сақтауға
сол қақтығыста Исатай мерт арнаған ірі қозғалыс ретінде
болды. Көтеріліс басып- тарихтың бетінде салмақты орын
жаншылды. алады.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• Орта жүз қазақтарының отаршылдыққа қарсы бағытталған бас
көтерулері 1822 жылы «Сібір қазақтары туралы жарғыдан»
басталады. Осы күрес 1837 ж жазда Абылай зханның немересі
және Қасым ханның баласы Кенесары бастаған жаңа, қуатты бас
көтеруден өз орнын тапты.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• 1837 ж көктемде Кенесары аз • 1838 ж басында бытыраған
ғана әскерімен Ақмола қазақ жасақтары Кенесарының
округінің шекарасына келіп қол астына бірігеді.
жетті. Қазақтар оның туының • 1838 ж жазда көтерілісшілер
астына жаппай ағыла бастады.
әскер старшинасы Симоновтың
• 1837 ж жазда Чириковтың отрядын талқандайды.
жазалаушы отрядын
• 7 тамызда Ақмола бекінісіне
талқандады, сөйтіп қол астына
Ақмола, Көкшетау, Қарқаралы қиян-кескі тіке шабуыл
және Баянауыл округтерін басталып, барлық құрылыстар
қаратты. өртеліп жіберіледі.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
1841 ж қазақ мемлекеттілігінің
қайта жаңғыруына байланысты
азаттық күрестің жаңа сатысы
басталады. Кенесары хан етіп
сайланып, 20 мыңға дейін
жететін атты іскер құрылады.
1843 жылы кенесары
Бизяновтың 5000 адамнан
тұратын отрядын титықтап
барып, Орскіге шегіндіреді.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• 1845 ж күзде орыс әскерлері Кенесары ауылдарына жаңа шабуыл
бастайды.
• 1846 ж Кенесары Алатау баурайындағы Ұлы жүздің қоныстарына
келіп жетеді.
• 1847 ж Кенесары жасақтары қырғыз шекарасына жақындады.
Соңғы шайқас Кекілі тауында болып, Кенесары тұтқынға түсіп,
қаза болады.
• Бұл отаршылдарға қарсы ең ірі бас көтеру болды. Көшпелілер он
жыл бойы өз тәуелсіздігін, еркіндігін қорғап, мұздай қаруланған
Ресей әскерімен алысып, өз хандығын, соңғы ханын қорғады.
Назарларыңызға рақмет!

Ұқсас жұмыстар

XVIII-XIX ғасырлардағы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтерілістер

Қазақстанның қазіргі заман тарихы кезеңделуі

Орта Азия хандықтары оңтүстік

Қазақ тарихы

Батырдың қысқаша өмірбаяны

Тарихи ірі көтерілістер

Қазақстанда этностық топтардың қалыптаса бастауы туралы ақпарат

Ұжымдастыру кезінде

Күлтегін ескерткіші

1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс туралы ақпарат

Пәндер