Нүркен Әбдіров – көк аспанда қалықтаған Сарыарқа сұңқары

Презентация қосу

Нүркен Әбдіров –
көк аспанда
қалықтаған
Сарыарқа
сұңқары.
Бейбіт өмір мен ел бірлігін
аңсаған Нүркен Әбдіров
1919 жылы Қарқаралы
өңірінде бұрынғы бесінші
ауыл, қазіргі Нүркен
атындағы шаруашылық
аумағында, қарапайым
шаруаның отбасында
дүниеге келген. Әкесі-
Әбдір, анасы-Бағжан және
отбасында: ағалары-
Сәрсен және Садырбек,
карындасы-Зылиха
болған. Нуркен 11 жасқа
толғанында отбасымен
Қарағанды қаласына
қоныс аударған. 1930-35
жылдары №25 ОМ толық
емес отра білім алып,
колхозда жұмыс арқарған.
*1935-37 жылдары тау-кен істері
техникумының дайындық бөлімінде
оқып сонымен бірге инфекциялық
аурулар ауруханасында жұмыс
істеген; 1937-38 жылдары
Қазкітапорталығында есепші, сосын
меңгеруші және №1ші комсомол
шахта комитетінің секретары болды;
25.08.1938 бастап Қарағанды
облыстық прокуратурасында қызмет
атқарды; 1938 жылыҚарағанды
қалада әуе клубында ұшқыш
мамандығын игерген. Қызыл
Армия қатарына 1940 ж.
шақырылды. 1941 жылы Орынбор
қаласындағы К.Е Ворошилов
атындағы авиациялық мектепті
*Ел басына күн туған сәтте, өзін
майданға, жаумен жағаласып,
ел іргесін қорғауға жіберуге
сұранады. Оны әуелі Ташкент
қаласына кейіннен Сібір
қалаларына әскери әуе
ұшқыштарын даярлайтын оқу
орындарына жібереді. Оқуын
аяқтаған соң, 267 әуе
дивизиясының 808-ші
шабуылшы полкы құрамында
соғысқа кіреді. Қазанның 23 күні
тұңғыш рет әуе шайқасына
аттанар алдында Нұркен былай
деп жазған екен: «Егер біз
фашистерді құртпасақ, олар
Хат.
«Родные мои! Война не бывает без жертв. И если
настигнет смерть, если шальная вражеская пуля
вопьется в кипящее сердце, то пусть листок этой
белой бумаги с моими строками, написанными
сегодня, станет моей просьбой о прощении.
Преклоняю свою молодую голову к вашим ногам,
не сердитесь на меня, если может быть в юности
наговорил вам неуважительных слов, если не
слушался ваших советов, забывал вас. Родные
мои, Апа, Эди, уже рассвет. Сейчас отправляемся
в полет. На этом заканчиваю письмо. Будьте
живы, здоровы. До счастливой встречи. Нуркен»
(из письма родителям 23 октября 1942 года -
перед первым боевым вылетом). Сегодня его
письма, порядка пятидесяти, хранятся в
Государственном архиве республики.
Шайқаста ержүректілігімен,
іскер қимылдарымен көзге түсті,
жаудың оқ-дәрі, қару-жарақ
қоймаларын, адам күші мен ұрыс
техникасын жойды. 17-
жауынгерлік тапсырмасын алған.
16 рет әуе шайқасына қатысып,
фашистердің 12 танкісін, 28 жүк
автомобилін, оқ-дәрі тиеген 18
машинасын, жанармай құйылған
3 цистернасын, 3 зеңбірегін
жойып, 50-ден астам неміс
солдаты мен офицерін жер
1942 жылдың 19-шы желтоқсанында кіші
лейтенант Б.П Алексеев басқаруымен 4 ИЛ-
2 ұщағы «Кіші Сатурн» жоспары
бойынша Сталинград шебіне енетін Боков-
Пономаревка аудандағы қорғаныс бекінісі
мен шоғырланған танкілерін жою үшін
әуеге көтерілді. Сол ұшақтың бірінде
Нүркен Абдіров және оның серігі атқыш
әрі байланысшы Александр Комиссаров
болды.
Қанды соғыста сержант
Вычужанинованың экипажы ауыр
жағдайға душар болды, күллі батарея
оның ұшағына оқ жаудырып жатты.
Әскери жолдастарының қиын жағдайға
тап болғанын көрген сержант Әбдіров
көмекке асығып, жаудың бір арқышының
көзін жойды.
Бірақ сержант Вычужанинованың
экипажы жер құшқан еді. Жау әскері
Нүркен Әбдіровтың ұшағында
зақымдады, соған қарамастан ержүрек
ұшқыш шабуылды жалғастырды.
Алаулаған от кабинаға жеткенде Әбдіров
атқыш әрі байланысшы Александр
Комиссаровқа секіруді бұйырды, бірақ ол
Н. Әбдіров Ростов облысы,
Вешенск ауданның, Коньки
ауылында фронтағы досы
А.Комисаровпен қатар жерленген.
1943 жылдың 31ші наурызында
Кеңес одағының батыры атағы
берілді, Ленин орденімен
марапатталды.
* 1958 жылы Қарағанды қаласының комсомолдары қала
орталығында өз қаражаттарына Нұркен Әбдіровке
ескерткіш орнатуға шешім қабылдады. Ескерткіштің
ең үздік жобасына байқау жарияланды.Кеңес
Одағының батыры Нұркен Әбдіровты штурвалдың
артында бейнелеген Қарағанды мүсіншілері
Ю.Гуммеля, А.Билыканың жобалары
қабылданды.Ескерткіштің жалпы биіктігі– 9 м, ені
1,5м. Қоладан құйылған.
* Қарағанды қаласында даңғылға Н.Әбдіровтың есімі
берілген.
* С.Бегалин батырға арнап «Қанатты қазақ» поэмасын
жазған.
* Н. Әбдіров туралы Г. Якимов жазған «Мәңгілік өмір
шыңына» («Пике в бессмертие») атты деректі повесть
(Алматы, 1966 ж. ) бойынша «Қазақтелефильм»
студиясы фильм шығарды.
* Волдоград қаласындағы Мамаев қорғаның қара
мрамордан жасалған мемориалды тақтасында батыр
есімі жазылған.
* батырға арнап Боковский станциясында «герои не
умирают» мемориалында бюст қойылған.
Досы А.Комиссаровтың есімі
ескерілмей қалды. Нуркеннің
анасы Бағжан 1965 жылы Вещенск
станциясында жазушы Михаил
Шолоховпен кездесуінде осы
мәселені козғады. Көп өтпей 1966
жылы А.Комиссаровқа Ұлы Отан
соғысының ІІ-ші дәрежелі
орденімен марапатталды. 1989
жылдың 1-ші наурызында
Қарағанды қаласындағы Н.Әбдіров
көшесіне параллель көшеге
Назарларыңызға
рахмет!!!

Орындаған:Қаражанов
Н.Ж.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысы шайқастарына қатысуы

Уақыттың қадірін білгің келсе

Рейхстагқа шабуыл жасап, жеңіске жеттік

Ойынның кезеңдері

Қазақстандық Кеңес Одағының батырлары

Ерліктің өшпес ізін қалдырған қазақстандық

Отанды қорғау жолындағы қазақстандық батырлардың ерліктері

Қазақстандық кеңес одағының батырлары туралы

Қазақстандықтар Мәскеу үшін шайқаста

Ұлы Отан Соғысы. Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы (1941—1945)

Пәндер