Ішкі секрециялық бездер, олардың қызметтік ерекшеліктері

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Морфология кафедрасы

CӨЖ

Орындаған: Қуанышбай А. Қ.

2-004 топ ЖМФ

Тексерген: Шапатова Г. Б.

Қарағанды - 2017

Жоспар:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

Ішкі секреция бездері

Ішкі секреция бездерінің гормондары

Эндокриндік бездердің қызметі, ерекшеліктері

III. Қорытынды

Кіріспе

Адам денесіндегі көптеген жасушалар арнаулы тіндер, мүшелер және жүйелердің дағдылы қызметі, олардың өзара және сыртқы ортамен өте күрделі қарым-қатынасы жүйке және гуморальды жолмен реттелуі арқылы іске асады. Қызметтердің гуморалды реттелуінде маңызды рөлді ішкі секреция бездері, яғни эндокриндік бездер атқарады.

Ішкі секрециялық (endo-ішкі, crino-бөлемін) немесе эндокриндік бездер деп шығарушы түтігі жоқ және секрет немесе экскреттері терінің бетіне немесе шырышты қабықтардың бетіне құйылатын сыртқы секреция бездеріне қарама-қарсы өз секретін тікелей қанайналым жүйесіне бөлетін бездерді айтады. Олар организмнің ішкі ортасына арнаулы биологиялық белсенді заттарды бөліп шығарады. Ішкі секреция бездері жасап шығарған заттар гормон деп аталады.

Эпифиз

Гипофиз

Қалқанша безі

Айырша без

Бүйрек үсті безі

Ұйқы безі

Аналық без

Аталық без

Ішкі секреция жүйесін 4 топқа бөлеміз:

Ішкі секреция

Шеткері эндокриндік бездер:

Аралас бездер:

Жекелеген гормон бөлуші жасушалар:

Орталық реттеуші құрылымдар:

гипаталамус;

гипофиз;

- эпифиз

қалқанша без;

қалқанша маңы без;

-бүйрекүсті без

ұйқы без;

жыныс бездері;

-плацента

нейроэндокриндік (АПУД жүйе) ;

-жүйкелік емес эндокриноциттер

1. Ұрықтың жұтқыншағы мен желбезек қалталарынан пайда болатын энтодермалық бездер бранхиогендік топ

қалқанша, қалқанша жанындағы және айырша бездер

5. Симпатикалық элементтерден пайда болатын эктодермалық бездер адренал жүйесі тобы

2. Ішек түтігінің энтодермалды бездері

3. Мезодермалық бездер

4. Аралық мидан пайда болатын эктодермалық бездер неврогендік топ

ұйқы безі аралшықтары

Бүйрекүсті безінің интерреналды жүйесі және жыныс бездер

бпифиз бен гипофиз

бүйрекүсті бездерінің милы заты мен хромаффинді денелер

Даму орындарына қарай:

Ішкі секреция бездерінің гормондары

Бездер

Гормондар

Гипоталамус

гипофизотропты гормондар (либерин, статин жүйке гормондары (вазопрессин, окситоцин)

Гипофиз

соматотропин (өсу гормоны)

Қалқанша безі

тироксин, трийодтиронин, тиреокальцитонин (қалқансерік безінің кальцитонин гормонына ұқсас)

Ұйқы безі аралшықтары

инсулин, глюкогон

Бүйрекүсті безінің қабығы

кортикостероидтер, минералокортикоидтер (альдостерон), глюкортикоидтар (кортизон), андрогендер, эстрогендер

Бүйрекүсті безінің милы заты

катехоламиндер (адреналин, норадреналин)

Аталық ұрық бездері

андрогендер(тестостерон) андрогендер(тестостерон)

Аналық ұрық бездері

эстрогендер(эстерон, эстрадиол, прогестерон (сары денеде жасалады)

Айырша бездер

тимозин, т. б.

Эпифиз

мелатонин, т. б.

Плацента(бала жолдасы) жатыр

эстрогендер, релаксин, прогестерон

Қалқанша безі

Қалқанша без, glandula thyroidea ересек адамдағы ішкі секреция бездерінің ең ірісі, мойында кеңірдектің алды мен ішінара қалқанша шеміршекке жанаса көмейдің бүйір беттерінде орналасады.

Бөлімдері: - екі бүйір үлестері;

- үлестерін қосатын қылта;

- жіңішке өсіндісі lobus pyramidalis

Қызметі:

Тироксин гормоны зат алмасуға қатысады;

Организмнің өсуі мен дамуына әсер етеді;

Жүйке жүйесінің қозуы мен жүректің жиырылуын арттырады.

Гипофиз, hypophysis(gl. pituitaria) қызғылт түсті кішкене шар тәрізді н/е сопақша без. Без ертоқымда жатады.

Бөлімдері: - алдыңғы үлес;

-артқы үлес;

Алдыңғы үлестің жоғарғы бөлімі сұр төмпеге жанасып жатады және pars tuberallis-пен бөледі. Алдыңғы үлестің артқы бөлімі артқы үлеспен көмкерме түрінде орналасып, аралық бөлік, pars intermedia болады.

Гипофиз