Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар: ҚР Қылмыстық кодексінің 156-164-баптарын талдау

Орындаған:

Қабылдаған:

БЕЙБIТШIЛIККЕ ЖӘНЕ АДАМЗАТ ҚАУIПСIЗДIГIНЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР

Бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың топтық объектісі халықаралық құқық нормаларымен белгіленген жалпыға бірдей бейбітшілік пен халықаралық қауіпсіздік болып табылады. Осы қылмыстардың кейбір құрамдарының міндетті белгісі қылмыстың заты (ҚК-тің 158-бабындағы - химиялық, биологиялық және жаппай қырып жоятын қарулар) болады. Объективтік жағынан осы топқа жататын қылмыстар қоғамға қауіпті іс-әрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Осы тараудың дені формальдық құрамға жатады. Тек ҚК-тің 161-бабындағы қылмыс - экоцид құрамы үшін қоғамға қауіпті зардап - экологиялық апаттың болуы қажет. Субъективтік жағынан осы тараудағы барлық қылмыстар тікелей қасақаналықпен, ал кейбір құрамдар белгілі бір мақсатпен (160, 163-баптар) жасалады. Қылмыстың субъектісі - 16-ға толған есі дұрыс адам. Кейбір қылмыс субъектісі - арнаулы субъект мемлекеттік жауапты қызмет атқаратын адам (157-баптың тармағы) . Тікелей объектісіне байланысты талданып отырылған қылмыс қылмыс құрамдары мына төмендегідей топтарға бөлінеді:

Бейбітшілікке қарсы қылмыстар: басқыншылық соғысты жоспарлау, әзірлеу, тұтандыру немесе жүргізу (156-бап) . Басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргізу және жария түрде шақыру (157-бап) . Жаппай қырып-жою қаруын өндіру немесе тарату (158-бап) . Соғыс қылмыстары: Соғыс жүргузудің тыйым салынған құралдары мен әдістерін қолдану (159-бап) . Жалдамалылық (162-бап) . Адамзатқа қарсы қылмыстар: Геноцид (160-бап) . Экоцид (161-бап) . Халықаралық қорғау аясындағы адамдар мен ұйымдарға қарсы қылмыс: Қылмысты халықаралық қорғау аясындағы адамдарға немесе ұжымдарға шабуыл жасау (163-бап) .

Әлеуметтік, нәсілдік ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық астамшылдықты насихаттауға немесе үгіттеуге жол бермеу жөніндегі конституциялық принципке қол сұғу; әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік немесе діни араздықты қоздыру (164-бап) .

156-бап. Басқыншылық соғысты жоспарлау, әзірлеу, тұтандаыру немесе жүргізу. Қылмыстың тікелей объектісі - бейбітшілік пен мемлекеттердің бейбіт өмірін қорғайтын қарым-қатынастар танылады. Қылмыстың объективтік жағын үш қоғамға қауіпті әрекет құрайды: 1) басқыншылық соғысты жоспарлау; 2) әзірлеу; 3) тұтандыру; Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам. Арнайы субъектісі мемлекеттік қызметті атқаратын адам.

157-бап. Басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргізу және жария түрде шақыру. Тікелей объектісі болып мемлекеттердің бейбіт өмірін қорғаудағы және бейбітшілшікті қамтамасыз ету жолындағы қоғамдық қарым-қатынастары табылады. Қылмыстың объективтік жағының белгілеріне: 1) басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргізу; 2) басқыншылық соғысты тұтандыруға жария түрде шақыруы жатады. Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам. ҚК 157-бабының 2-бөлігі қылмыс құрамының дәрежеленуші белгісі түрінде, бұқаралық ақпарат құралдарын пайдаланып жасалған не мемлекеттік жауапты қызмет атқарып жүрген лауазымды адам жасаған нақ сол әрекеттерді қамтиды.

158-бап. Жаппай қырып-жою қаруын өндіру немесе тарату. Тікелей объектісі - жаппай қырып-жою қаруын өндіру немесе таратудан сақаталанылатын мемлекеттердің бейбіт өмір сүруі мен әлем тыныштығын қамтамасыз ететін қоғамдық қарым-қатынастар. Қылмыстың заты болып, ҚР халықаралық шарттары мен тыйым салынған химиялық, биологиялық және басқа да жаппай қырып-жоюға ұшырататын қарулар болып табылады.

Қылмыстың объективтік жағының белгілеріне: а) кез-келген жолмен (қолдан жасау, лабораториялық, заводта) жаппай зақым келтіретін қару өндіру, өндірудің барлық сталары; б) жаппай қыоыр-жою қаруын сатып алу, яғни иелену, айырбастау, сыйға тарту, тонау т. б. әрекеттер нәтижесінде мұндай қарудың қожайынына айналуы; в) жаппай қырып-жою қаруын өткізу, қылмыс затын қайтарымды не қайтарымсыз түрде басқа біреудің иелегіне беру (сату, айырбастау, сыйға тарту т. б. ) Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам.

159-бап. Соғыс жүргізудің тыйым салынған құралдары мен әдістерін қолдану. Тікелей объектісі - әскери қимылдарды, құралдар мен әдістер қолданудағы халықаралық міндеттемелерді орындаудықамтамасыз ететін белгіленген әділ қоғамдық қарым-қатынас болып табылады.

Қылмыстың объективтік жағының белгілеріне: 1) әскери тұтқындарға немесе әскери емес тұтқындарға қатыгездікпен қарау; 2) әскери емес тұтқындарды күшпен көшіру; 3) басып алынған аумақта ұлттық мүлікті тонау; 4) ҚР-сының халықаралық шартымен тыйым салынған құралдар мен әдістерді әскери жанжалда қолдану. Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам, әскери жанжалдың құрамына кіретін қатысушы адамдар табылады.

160-бап. Геноцид. Тікелей объектісі - ұлттық, этникалық, нәсілдік немесе діни топтардың қалыпты өмір сүруін қамтамасыз ететін қоғамдық қарым-қатынастар.

Қылмыстың объективтік жағы, яғни ұлттық, этникалық, нәсілдік немесе діни топты толық немесе ішінара жоюға бағытталған арнайы әрекеттерден тұрады: -осы топтың мүшелерін өлтіру; -олардың денсаулығына ауыр зардап келтіру; -бала тууға күшпен бөгет жасау; -балаларды мәжбүрлеп біреуге беру; -күшпен көшіру немесе осы топтың мүшелерін қырып-жоюға есептелген өзге де тіршілік жағдайларын туғызуы мүмкін әрекеттері. Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам.

161-бап. Экоцид. Тікелей объектісі - экологиялық қауіпсіздікт қамтамасыз етуге бағытталған қоғамдық қарым-қатынастар танылады. Қылмыстың заты болып, өсімдіктер немесе жануарлар дүниесі, атмосфера, жер немесе су ресурстары.

Қылмыстың объективтік жағының белгілеріне: а) өсімдіктер немесе жануарлар дүниесін жаппай жою; б) атмосфера, жер немесе су ресурстарын улау; в) экологиялық апатты туғызған немесе туғызуы мүмкін өзге де іс-әрекеттерді жасау, сондай-ақ әрекет пен түскен зардаптың арасындағы себептік байланыс. Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық немесе жанама қасақаналықпен сипатталады. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам.

162-бап. Жалдамалылық.

Тікелей объектісі - қарулы қақтығыстардың құқықтық реттелу қағидаларының сақталуын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар. Қылмыстың объективтік жағының белгілеріне: а) азғырып көндіру; б) оқытып-үйрету, в) ұаржыландыру немесе өзге де материалдық қамтамасыз ету; г) қарулы жанжалда немесе соғыс қимылдарында пайдалану. Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық. Субъектісі - 16 жасқа толған есі дұрыс адам.